Mezhep İçi Eleştiri Kültürü: Ebû İshâk Eş-Şîrâzî’nin Ebû Sevr Eleştirisi

Yıl 2020, Sayı: 16, 137 - 151, 25.12.2020

Abdulbasıt Saltekin

https://doi.org/10.34085/buifd.791699

Cited By: 1

Öz

Mezhep kavramının toplumda daha çok taassup ve bağnazlıkla beraber anılan kavramlar arasında sıklıkla kullanıldığı görülmektedir. Bu yaygın kanaatin aksine alimlerin mezhep geleneğini mezhep içinde kalarak eleştirel bakış açısıyla geliştirdiklerine de şahit olmaktayız. Bunun en güzel örneklerinden birini Şâfiî mezhebinin temel metinlerinden biri kabul edilen el-Mühezzeb adlı eserin yazarı Şîrâzî’de (ö.476) görmek mümkündür. Şîrâzî’nin Şâfiî mezhebinin önemli alimlerinden kabul ettiği ve İmam Şâfiî’nin (ö.204) öğrencilerinden olan Ebû Sevr’e (ö.240) yönelik eleştirileri, mezhep içi eleştiri kültürünü ortaya koyması açısından dikkat çekicidir.
Şîrâzî’nin Ebû Sevr’e yönelik eleştirileri incelendiğinde, ele alınan konuların değerlendirilmesinin mezhep içi bütünlüğün korumanın yanında bilimsel kaygıların da güdüldüğünü göstermektedir. Nitekim Şîrâzî’nin incelediği her konuda, Ebû Sevr’in görüşlerini, dayandığı delillerle beraber zikrettikten sonra ilmi bir temelde eleştiriye tabii tuttuğu görülmektedir. Kendi iddialarını bir mezhep kabulü üzerinden savunmamakta bilakis deliller üzerinden sunmaya çalışmaktadır. Bu şekliyle düşünüldüğünde mezheplerin geleneklerini dar kalıplarla tekrar etmekten öte eleştiri kültürüyle geliştirdikleri görülecektir. Bu bakımdan geçmiş geleneğin algılanması ve yeniden ihyası açısından çalışmamızın önem arz ettiğini düşünmekteyiz.

Anahtar Kelimeler

Ebû Sevr, Şîrâzî, Şâfiî, eleştiri, Mezheb

Intrasectarian criticism culture: The criticism of Abu Ishaq al-Shirazi Against Abu Sawr

Öz

It is being seen that the concept of sect is frequently used among the concepts that are mostlyassocia ted with bigotry and bigotry in the society. Contrary to this common belief, we also witness that scholars develop the sectarian tradition with a critical point of view while remaining within the sect. One of the best examples of this can be seen in Al-Shirazi (d.476/1083), the author of the work named alMuhazzab, which is recognized as one of the main texts of the Shafii sect. Al-Shirazi’s criticism against Abu Sawr (d.240/854), one of the students of Imam Shafii (d.204/820), who is accepted as an important scholar of the Shafii school, is remarkable since it reveals the intrasectarian criticism culture. Al-Shirazi’s criticism against Abu Sawr is examined, it shows that the discussion is not only motivated by the concerns of protecting the integrity within the sect but also by scientific concerns. As a matter offact, it is seen that Al-Shirazi criticized Abu Sawr’s views on each discussed issue on a scientific basis, after mentioning them together with the evidence on which he had based these views. He does not defend his claims through sectarian dogmas but tries to present them through evidence. When considered in this way, it will be seen that sects develop their traditions with a culture of criticism rather than repeating them with narrow patterns. In this respect, we think that our work is important in terms of the perception and revival of the past tradition

Anahtar Kelimeler

Abu Sawr, Shirazi, Sect, Criticism,, Shafii

Kaynakça

• Bağdâdî, Ebû Bekr Ahmed b. Alî b. Sâbit. Târîḫu Baġdâd. Beyrut: Daru’l-Kurubi’l-İlmiyye, ty.
• İbn Abdülberr, Ebû Ömer Cemâlüddîn Yûsuf b. Abdillâh b. Muhammed b. Abdilberr en-Nemerî. el-İntiḳāʾ fî feżâʾili’s̱-s̱elâs̱eti’l-eʾimmeti’l-fuḳahâʾ Mâlik, Ebî Ḥanîfe ve’ş-Şâfiʿî. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, ty.
• İbn Ferhûn, İbrahim b. Ali Burhânüddin el-Ya‘merî. ed-Dîbâcü’l-müzheb fî ma‘rifeti a‘yâni ulemâi’lmezheb. Kâhire: Dâru’t-turâs li’t-tıbâa ve’n-neşr, 1972.
• İbn Manzur, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem b. Alî b. Ahmed el-Ensârî er-Rüveyfiî. Lisânü’l-ʿArab. Beyrut: Daru’s-Sadır, ty.
• İsfahânî, Ebû Nuaym Ahmed b. Abdillâh b. İshâk. Ḥilyetü’l-evliyâʾ ve ṭabaḳātü’l-aṣfiyâ. Beyrut: Daru’l-Kurubi’l-Arabi, ty.
• İsnevî, Ebû Muhammed Cemâlüddîn Abdürrahîm b. el-Hasen b. Alî el-Ümevî. el-Mühimmât fî şerḥi’r-Râfiʿî ve’r-Ravża. Râfiî ve Nevevî. Beyrut: Daru İbn Hazm, 2009.
• Mâverd, Ebü’l-Hasen Alî b. Muhammed b. Habîb el-Basrî. el-Ḥâvi’l-kebîr. Beyrut: Daru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1994.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref b. Mürî. el-Mecmûʿ şerḥu’l-Müheẕẕeb. Dimeşk: Dâru’l-Fikr, ty.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref b. Mürî. Tehẕîbü’l-esmâʾ ve’l-luġāt. Beyrut: Daru’l-Kutubi’l-İlmiyye, ty.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref b. Mürî. Ravżatü’ṭ-ṭâlibîn ve ʿumdetü’l-müttaḳīn. Beyrut: el-Mektebu’l-İslâmî, 1991.
• Okuyucu, Nail. Şâfiî Mezhebinin Teşekkül Süreci. Şâfiî Mezhebinin Teşekkül Süreci. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2014.
• Şîrâzî, Ebû İshâk Cemâlüddîn İbrâhîm b. Alî b. Yûsuf. el-Müheẕẕeb fî fıḳhi’l-İmâm eş-Şâfiʿî. Beyrut: Daru’l-Kutubi’l-İlmiyye, ty.
• Takıyyüddin Ebû Bekr, İbn Muhammed el-Huseyni. Kifayetü’l-Ahyar Fi-Halli Ğayeti’l-İhtisar. Beyrut: Daru’l-Hayr, 1994.
• Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osmân et-Türkmânî el-Fârikī ed-Dımaşkī. Teẕkiretü’l-ḥuffâẓ. Lübnân: Dâru’l-Kutub’l-İlmiyye, 1998.
• Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osmân et-Türkmânî el-Fârikī ed-Dımaşkî. Siyeru aʿlâmi’n-nübelâʾ. Kahire: Müesseset’r-Risale, 1985.
• Ziriklî, Ebû Gays Muhammed Hayrüddîn b. Mahmûd b. Muhammed b. Alî b. Fâris ed-Dımaşkī. el-Â'lâm:Kamus-u Terâcim. Beyrut: : Daru’l-İlm, 2002.