Latin Alfabesinin Kabulünden Sonra Kur’an Elifbası Öğretiminin Dönüşümü (1928-1972)

Yıl 2020, Sayı: 16, 302 - 319, 25.12.2020

Hatice Ayar

https://doi.org/10.34085/buifd.809137

Öz

Kur’an geçmişten günümüze elifbâlar vasıtasıyla öğretilmektedir. Her biri farklı ses, şekil ve isme sahip olan harflerin, harekelerin ve okuma kurallarının öğretildiği elifbâlar Kur’an’ın daha doğru daha hızlı ve daha etkili öğrenilebilmesine olanak tanımaktadır. Bu çalışmada Latin alfabesinin kabulünden Diyanet İşleri Bakanlığı tarafından yayımlanan ilk elifbâya kadar (1928-1972) Kur’an öğretiminde kullanılmak üzere hazırlanmış 25 elifbâ incelenmiştir. Bu çalışmanın temel amacı 1928-1972 yılları arasında hazırlanan elifbâlardan hareketle elifbâ öğretiminde yaşanan dönüşümün tespit edilmesidir. Bu amaç doğrultusunda “Latin alfabesinin kabul edilmesi elifba öğretimini nasıl etkilemiştir? Elifbâ öğretimine özgü hangi yöntemler kullanılmıştır? Elifbâlarda harfler ve harekeler nasıl öğretilmiştir? Elifbâlar vasıtasıyla sadece Kur’an mı öğretilmek istenmiştir? Elifbâlar Kur’an’ın anlaşılmasına yönelik nasıl katkı sağlamıştır? sorularına cevap aranmıştır. Çalışmaya konu olan yıllarda hazırlanmış elifbalar hakkında yapılmış bilimsel bir çalışma bulunmamaktadır. Bu sebeple çalışmamız tarihi bir birikim olan elifbaların gün yüzüne çıkarılması bakımından önem arz etmektedir. Araştırmada nitel yöntem kullanılmış ve doküman analizi yapılmıştır. Verilere literatür taraması yoluyla ulaşılmıştır. Tespit edilen elifbalar başta Milli Kütüphane olmak üzere çeşitli kütüphanelerden ve sahaflardan temin edilmiştir. Elifbâlar incelenirken betimsel analiz yapılmış, elde edilen veriler yorumlanarak sonuçlara ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Din eğitimi, Elifba Öğretimi, Kur'an Öğretimi, Latin Alfabesinin Kabulü

Kaynakça

• Abdülfettah. Yeni Tertib Elifbâ-yı Osmânî. b.y.: y.y., ts.
• Akdemir, Mustafa Atilla. “Kur'ân Ezberinde Kalite İhtiyacı ve Donanımlı Hafızlık”. Usûl İslâm Araştırmaları 13 (Ocak-Haziran 2010), 21-40.
• Aksoy, H. Fikri. 10 Derste Kur’an Alfabesi. b.y.: y.y., 1959.
• Ali Haydar. Kur'an-ı Kerim Elifbası. İstanbul: Büyük Matbaa, 1963.
• Ali Haydar. Kur’an-ı Kerim Elifbâsı. İstanbul: Orhaniye Matbaası, 3. Basım, 1927.
• Altıkulaç, Tayyar vd. Kur’an Okumaya Giriş. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 1972.
• Alyot, Halim. Türkiye’de Zabıta. Ankara: Kanaat Basımevi, 1947.
• Ararat, Yusuf. Kur’an-ı Kerim için Çiçekli Elifbe, İstanbul: Zerafet Basımevi, 1953.
• Aşık, Hafız Celal. Tarifli Kur'an-ı Kerim Elifbası. İstanbul: Bürnaheddin Erenler Matbaası, 1948.
• Ayar, Hatice. Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Kur’an Öğretim Materyali Olarak Elifbâlar (1824-1928). İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2019.
• Başkurt, İrfan. Diyanet’in Uygulamalı Tarihi. 2 Cilt, İstanbul: Marmara, 2012.
• Belviranlı, Ali Kemal. Kur’an Rehberi. b.y.: y.y., 3. Basım, 1964.
• Bulut, Mehmet. “Kelâm-ı Kadîmin Hatasız Basımını Gaye Edinmiş Bir Müessese: Mushaflar Tetkik Heyeti-3”. Diyanet Aylık Dergi 342, (2019), 30-33.
• Buyrukçu, Ramazan. Kur’an Kurslarında Din Eğitimi ve Öğretiminin Verimliliği Üzerine Bir Araştırma (Göller Bölgesi Örneği). Isparta: Fakülte Kitabevi, 2001.
• Büyük Elif Cüzü. İstanbul: Bürhanettin Erenler Matbaası, 1953.
• CCA, Cumhuriyet Arşivleri. Muamelat Genel Müdürlüğü Kutu: 26, Gömlek: 151, 15.
• CCA, Cumhuriyet Arşivleri. Başbakanlık Özel Kalem Müdürlüğü. Kutu. 42, Gömlek. 251, 17.
• CCA, Cumhuriyet Arşivleri. Başbakanlık Özel Kalem Müdürlüğü. Kutu. 51, Gömlek. 306, 2.
• CCA, Cumhuriyet Arşivleri. Başbakanlık Özel Kalem Müdürlüğü. Kutu. 90, Gömlek. 562, 5.
• CCA, Cumhuriyet Arşivleri. Diyanet İşleri Reisliği. Kutu. 4, Gömlek. 37, 21.
• CCA, Cumhuriyet Arşivleri. Kararlar Daire Başkanlığı (1928...). Kutu. 96, Gömlek. 83, Sıra. 2.
• Çabuk ve Kolay Öğretici Tam Kur’an-ı Kerim Elifbası. İstanbul: Ak Kitabevi, 1965.
• Çelebi, Münif. Kur'an Dili Alfabesi ve Okuma Kaideleri (Tecvid). İstanbul: y.y., 1945.
• DİB, Diyanet İşleri Başkanlığı. “Başkanlığımızca Basımı Yapılan Tüm Eserler”, Erişim 15 Nisan 2020. https://www2.diyanet.gov.tr/DiniYay%c4%b1nlarGenelMudurlugu/Documents/biblografya_2014.pdf
• Elifbâ Cüzü. İstanbul: Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi, Emanetler Hazinesi, 436- 437.
• Elkuran-Elmuŝḣafuşşerif. İstanbul: Hilmi Kitaphanesi, 1932.
• En Kısa Zamanda Kur’an’ı Oku. İstanbul: İsmail Akgün Matbaası, 1951.
• Göktaş, Yaşar Sabri. vd. Kur’an-ı Kerim Öğrenme ve Okuma Rehberi. Ankara: Ayyıldız Matbaası, 2. Basım, 1971.
• Güner, Muhammed. Orijinal Metodlu Kur’an Dili. Sakarya: Yalçınöz Matbaası, 1970.
• Güneş, Firdevs. Ses Temelli Cümle Yöntemi ve Zihinsel Yapılandırma. Ankara: Nobel Yayınları, 2007.
• Demir Hafız Mehmed. Kur'an-ı Kerim Esaslı Tatbikat Dersleri ve Ahkamı Tecvid. İstanbul: Sinan Matbaası, 5. Basım, 1946.
• Demircioğlu, Hüseyin. Kur’an-ı Kerim’i ve Dinini Öğrenmek İsteyen İslam Yavrularına Pratik Rehber. Sakarya: Eskin Matbaası. 1971.
• DİBKKY, Diyanet İşleri Başkanlığını Kur’an Kursları Yönetmeliği. Resmi Gazete 13989 (17 Ekim 1971). Erişim 18 Temmuz 2020. https://www.resmigazete.gov.tr.
• Heyet. “Elifbâ Müzâkerâtı”. Selanik Vilayeti Birinci Muallimler Kongresi Mecmuası. Selanik: Osmaniye Matbaası (1328), 30-43.
• İzahlı ve Tam Kur'an Elifbası. İstanbul: Sebat Matbaası, 1949. İzhalı ve Telaffuzlu Kur’an-ı Kerim, Tecvid ve Kıraat Alfabesi. b.y.: y.y., 1957.
• Karagözoğlu, Hüseyin. Miftah'ul Kur'an-Kur'an Anahtarı. İstanbul: Burhaneddin Erenler Matbaası, 1948.
• Kur’an-ı Kerim Öğrenmek İsteyenlere Kolaylık Kur’an-ı Kerim Elifbası ve Namaz Sureleri. İstanbul: Anadolu Matbaası, 1965.
• Kurtulmuş, Numan. Kur’ani Kerim Elifbası. İstanbul: Ahmed Sait Basımevi, 1951.
• Koç, Ahmet. Kur’an Kurslarında Eğitim ve Verimlilik Üzerinde Bir Araştırma. Ankara: Avrasya Yayınları, 2005.
• Korgunal, Muharrem Zeki. Kur’an Dili. İstanbul: Bütün Kitabevi, 1958.
• Manavoğlu, İhsan. Kıraat Alfebesi. İstanbul: Türkiye Ticaret Postası Matbaası, 8. Baskı, 1960.
• Milliyet. “Kur’an Anahtarı” (19 Nisan 1956), 1. http://gazetearsivi.milliyet.com.tr.
• Necib Asım. “Elifbâmız Hakkında Bazı Mülahazalar”. Daru’l Fünûn Edebiyat Fakültesi Mecmuası 2, İstanbul: Matbaa-i Amire, 1332-1334, 131-136.
• Öcal, Mustafa. İmam Hatip Liseleri ve İlköğretim Okulları. İstanbul: Ensar Neşriyat, 1994.
• Öcal, Mustafa. 100. Yılında İmam Hatip Liseleri (1913-2013). İstanbul: Ensar Neşriyat, 2013.
• Öcal, Mustafa. Tanıkların Dilinden Cumhuriyet Dönemi Din Eğitimi ve Dinî Hayat, 3 Cilt. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2008.
• Öner, Hasan Nüman. Kolayca Kur'an Öğretmenin Yolu Elifba. İstanbul: 1949.
• Öztin, Murat. Din Duygusu, Ahlak ve İnsan Yeni Harflerle İzahlı Kur’an Alfabesi, İzmir: İzmir Basımevi, 1946.
• Toker, Metin. “Dünyanın En İhtiyar Talebeleri Burada”. Cumhuriyet Gazetesi, 4 Şubat 1949. https://www.cumhuriyetarsivi.com.
• Tombul, Ali. Kur’ân ve Tecvid. İstanbul: Fatih Matbaası, 1967.
• Tunahan, Süleyman Hilmi. Kur’an Harf ve Harekeleri. İstanbul: Ahmed Sait Matbaası, 1958.
• Tunç, İbrahim. “Elifbâ (Kur’an) Öğretim Tekniklerinin Standardizasyonu ve Yeni Bir Elifbâ Önerisi”. İstanbul: İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2018.
• THKTH, Türk Harflerinin Kabul ve Tatbiki Hakkında Kanun (Kanun No. 1353). Resmi Gazete 1030 (3 Kasım 1928), Erişim 7 Mayıs 2020. https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.3.1353.pdf
• Uysal, Halil. “Cumhuriyet Dönemi Kur'an Araştırmaları”. Makâlât 1 (1999), 139-263.
• Ünlü, Nurettin. Namaz Hocalı Kur’an Dili. Konya: Ülkü Basımevi, 1970.
• Zengin, Zeki Salih. “Cumhuriyet Döneminde Türkiye’de Kur’an Kurslarının Kurulması ve Gelişimi”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 11/2 (2011), 1-24.