الإجراءات الأسلوبية لشعرية الانزواء عند السُّمَيسِر

Yıl 2021, Sayı: 17, 34 - 53, 25.06.2021

Ahmad Omar

https://doi.org/10.34085/buifd.818474

Öz

يتناول البحث دراسة الإجراءات الأسلوبية للفن الشعري عند الشاعر خلف بن فرج الإلبيري، المشهور بالسُّميسِر، من شعراء القرن الخامس الهجري، زمن ملوك الطوائف في الأندلس، بما يرتبط بشعرية الانزواء والدفع النفسي من خلال الأساليب الشعرية، نتيجة ما حل في هذا الصقع الأندلسي من محن وابتلاءات عظيمة، ليس أقلها فقد الأمن، ومهادنة الأعداء، والنفاق الاجتماعي، والتنقل المستمر، والاغتراب الروحي، مما جعل العوامل السياسية والاجتماعية متداخلة في تشكيلاته النفسية التي راح من خلالها ينسج شعرية الانزواء عبر الهجاء، والاعتراض المتواصل، وسوء الظن بالناس، ومخالفة السائد في الغزل. وقد عالج البحث هذه الجوانب كلها انطلاقاً من دراسة البواعث التي صنعت هذه التشكيلات الشعرية عنده، فانتهى إلى أنه إنسان رقيق القلب، دَفَعَ سطوةَ الواقعِ عنه بسطوة اللسان، ولاسيما حين اهتمَّت السلطةُ بالأنا وتركتِ الجماعة، حتى عبَّر لنا عن خوفه من الإنجاب، فكانت الأسلوبية النصية عنده أسلوبية قاتمة، أفضتْ به إلى محاولاتٍ تصالحية مع الأشياء، ولاسيما أنَّ أقلام النقَّاد قديماً وحديثاً تناولت منهجيته الشعرية وفق اتجاهات لا تراعي هذه الظلال النفسية.

Anahtar Kelimeler

أدب أندلسي, السميسر, الهجاء, الأسلوبية, الشعرية, الانزواء

The Stylish procedures for Isolation Poetry of Al Somaiser

Öz

The research has tackled the stylish procedures for poetry of the poet Khalaf Ben Faraj Al Elbiery, with Nickname: Al Somaiser, the one of the 5th century poets, in time of Andalus sectos kings that relates with poetics of isolation and self-defence by poetic styles. As a result of what happened in Andalusian sector as difficult times, hard plagues and great hardships, lose of safety, collaboration with enemy, social priggishism, consent moving and spiritual exile are not less than the previous troubles, which made the main social and political factors integrated with psychological forms, by it he has started writting his isolation poetry in the way of poetic satire, constant opposition, bad suspicion in addition to refusal the available in love poetry. The research has addressed all of these sides by the study of Al Bawath that has created these poetic forms in his poetry, so it leads that he is a smooth person, threw the control of the reality by the control of his tongue, especially when the power owners took care of "I" and ignored " US". Where he expressed to us his fear of having kids, so his writing style is dark, his trials led him to agreement with things, principally when the critics have criticised his poetic way before and now, according to directions which did not take care of psychological matters.

Anahtar Kelimeler

Andalusian Literature, Al Somaiser, Satire, Stylistic, Poetic, Isolation

es-Sumeysir’in İnziva Şiirlerinin Üslupsal Uygulamaları

Öz

Bu araştırma, Endülüs’deki Mulûku’t-Tavâ’if döneminde yaşayan hicri V. asır şairlerinden es-Sumeysir lakabı ile tanınan şair Halef b. Ferec el-İlbîrî’inin şiirsel sanatının üslupsal uygulamalarını ve Endülüs bölgesinde yaşanan güvensizlik, düşmanlarla işbirliği, sosyal ikiyüzlülük, sürekli yer değişikliği ve ruhsal yabancilaşmanın ötesine geçen musibet ve felaketler neticesinde, şiirsel üsluplar aracılığıyla inziva şiiri ve psikolojik itme ile bağlantılı olan konuları incelemektedir. Bütün bunlar şairin hiciv, sürekli muhalefet, insanlara karşı su-i zanda bulunma ve gazelde alışılmışa aykırı olma şeklindeki inziva şiirlerini dokumaya başladığı psikolojik oluşumlarında siyasi ve sosyal etkenlerle içiçe girdi. Bu araştırma, ondaki şiirsel oluşumları oluşturan motiflerin incelenmesinden hareket ederek bütün bu yönleri ele almaktadır. Dolayısıyle bu araştırma, es-Sumeysir’in ince kalpli bir insan olduğunu ve gerçeğin sertliğini dilin sertliğiyle giderdiğini ortaya koymaktadır. Özellikle yönetimin toplumu terk ederek yanlızca kendini önemsemesinden dolayı, çocuk sahibi olma endişesini bize ifade etmiştir. Bu yüzden onun metinsel üslubu, kapkara bir üsluptur. Bu üslup onu nesnelerle barışçıl çabalara sevk etmiştir. Özellikle eski ve yeni eleştirmenlerin yazıları, bu psikolojik gölgeleri gözetmeyerek, yönelimlere göre şiirsel tarzını ele almıştır.  

Anahtar Kelimeler

Endülüs Edebiyatı, es-Sumeysir, hicv, üslup, şiirsellik, İnziva

Kaynakça

• İbn Dıhye, Ebu’l-Hattab Ömer b. Hasan. el-Mutrib min Eş‘âr Ehli’l-Mağrib. Thk. İbrahim el-Ebyârî, Dâru’l-‘İlm li’l-Cemî‘, Beyrut, 1955.
• İbn Said, Ebu’l-Hasan Ali b. Mûsâ el-Mağribî. el-Muğrib fi Hule’l-Mağrib. Thk. Şevki Dayf. Kahire: Dâru’l-Ma‘ârif,1955.
• el-Ezdî, Ali b. Zâfir b. Huseyn, Bedâ’i‘u’l- Bedâ’ih, Dabt: Mustafa Abdulkâdir ‘Atâ, D âru’l-Kutubi’l- ‘ilmiyye, Beyrût, 1. Baskı, 2007.
• el-Asfehânî, el-‘Imâd. Harîdtu’l- kasri ve cerîdetu’l- ‘asri. thk. Âzartâş Âzarnuş, ed-Dâru’t-Tûnusiyye lin’n- neşr, 2. Baskı, 1986.
• Valencia, Angel Gonzalez. Târîhu’l-Fikri’l-Endelusi, Tercüme: Huseyen Mu’nis, Mektebetu’s-Sekafeti’d- Dîniyye, Kahire.
• Binyûnus’z-Zâkî. Şi‘ru’s-Sumeysir (Ebi’l-Kasım, Halef b. Fereci’l- İlbîrî). Mecelletu Âlemi’l-Fikr, el-Meclisu’l-Vatanî li’s-Sakafa ve’l- Funûn ve’l- Âdâb, Kuveyt, cilt: 25, sayı: 1, Eylül, 1996.
• et-Tilmisânî, Ahmed b. Muhammad el-Makkarî (ölm H.1041), Nefhu’t-Tîb min Ğusni’l-Endelusi’r-Ratîb, Onu Veziri Lisanü’d-Dîn b. el-Hatîb zikretti. Thk: İhsan Abbas: Dâru Sâdır, Beyrut, 1988.
• el_Eseru’l-Ahlâkî fî tenâvul İbn Bessâmi’ş- Şentrînî nusûs kitâbihi’z- Zahîra fî Mehâsini’l- cezîra. Mecellet Kulliyyeti’l-İlâhiyyât, Câmi‘atu Siirt, cilt: 6, sayı: 2, 2019.
• Dervîş Ahmed. Dirâsetu’l-uslûb beyn’l-Mu‘âsara ve’t-Turâs, Dâru Ğarîb li’t-tibe‘a ve’n-Neşr ve’t-teuzî‘, kahire.
• Sâlim es-Syyid ‘Abdulazîz. Târîh Medînetu’l-Miryeti’l-İslâmiyye Kâ‘idetu Ustûlu’l- Endelus, Mü’essese Şebâbi’l- Câmi‘a li’t-tibâ‘a ve’n-neşr, İskenderiyye, 1984.
• es-Selâvî, Şihâbuddin Ebu’l-Abbâs Ahmed b. Hâlid b. Hammâd, (ölm H.1315),, el-İstiksâ li-Ahbâri Duveli’l-Mağribi’il-Aksâ. ‘itinâ’ Muhammad Osman, Daru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut.
• eş-Şenterinî Ali b. Bessâm, (ölm H.542), ez-Zehîra fî Mehâsini Ehli’l-Cezîre, Thk. İhsan Abbas, Dâru’s-Sakafe, Beyrut, 1979.
• Abbâs, İhsan, Tarîhu’l-Edebi’l-Endelusî (Asru’t-Tavâ’if ve’l-Murâbitîn), Dâru’ş-Şurûk, Amman 1997.
• Abdulmuttalip, Muhammad: Binâ’u’l-uslûb fî Şi‘iri’l-hadâse, et-Tkvînü’l-Bedî’î,: Dâru’l-Ma‘arif, 2. Baskı, Kahire, 1995
• el-‘Ûtî, Mes‘ad b. ‘îyd. eş-Şi‘ru’l-Vicdânî fî’l-Memleketi’l-‘Arabiyyeti’s-Su‘ûdiyye, Mektebetu’l-Melik fehdi’l-Vataniyye, Riyad, H.1417
• Ferrûh, Ömer, Tarihu'l-Edebi'I-'Arabi, Dâru’l-İlm li’l-Melâyîn, 2. baskı, Beyrut, 1984.
• Nasri, Hanî Yahya, el-Fikr ve’l-va‘y beyne’l-Cahl ve’l-Vehm ve’l-cemâl, el-Mu’essestu’l-câmi‘iyye lid-Dirâsât ve’n-Naşri ve’t-Tevzî‘, 1.