The Discussion Of The Second Coming Of Jesus Christ In Modern Period’s Sunni And Shia Resources -Ibn ʿāshūr And Tabataba'i Sample-

Yıl 2021, Sayı: 17, 93 - 108, 25.06.2021

Mansur Yayla

https://doi.org/10.34085/buifd.891615

Öz

There is no consensus over the ascension, the second coming and death of Prophet Jesus Christ in the Islamic world. According to the understanding which has been represented by Sunni, Shi’ite and Muʿtazilite scholars and existed until the modern period, Prophet Jesus was ascended with his body and he will come back to the earth in the Last Days. However, this understanding was opposed with the view that Prophet Jesus died, and therefore it is not possible for him to come back to the world. In this way, the discussion of whether Prophet Jesus died or not, and whether he will be come back to the world or not has been initiated. One of the mufassirs taking part in this discussion is Muhammad al-Ṭāhir ibn ʿĀshūr, and another one is Mohammad Hossein Tabataba'i. Ibn ʿĀshūr advocates the view that Prophet Jesus died; and Tabataba'i defends the view that he was ascended. In this article the views of Ibn ʿĀshūr and Tabataba'i about Prophet Jesus’s ascension, second coming to the earth and death are examined. Although these two mufassirs had opposing views about Jesus’s second coming to the earth, they showed the same verses as the evidence of their views. Namely, the same verses from Qur’an were used as evidence for both the ascension and the death of Prophet Jesus. In this study, we will try to prove that the mentioned verses cannot serve as evidence for both the ascension and the death of Prophet Jesus.

Anahtar Kelimeler

Sunni, Shi’ite, The Second Coming of Jesus Christ, Ibn ʿĀshūr, Tabataba'i

Modern Dönem Sünni ve Şiî Kaynaklarda Hz. İsâ'nın Nüzûlü Tartışması- İbn Âşûr ve Tabâtabâî Örneği-

Öz

İslâm âlemi içerisinde Hz. İsâ’nın ref‘ edilmesi, nüzûlü ve vefatı üzerinde bir fikir birlikteliği bulunmamaktadır. Modern döneme kadar süregelen ve Sünnî, Şiî, Mu’tezilî gibi âlimler tarafından temsil edilen anlayışa göre Hz. İsâ, bedeniyle ref‘ edilmiş ve ahir zamanda yeryüzüne inecektir. Ancak bu anlayış modern dönemde Hz. İsâ’nın vefat ettiği dolayısıyla nüzûlünün gerçekleşmeyeceği düşüncesiyle karşılık bulmuştur. Böylece modern dönemle birlikte Hz. İsâ’nın vefat edip etmediği, nüzûlünün gerçekleşip gerçekleşmeyeceği tartışması ortaya çıkmıştır. Bu tartışmanın içerisinde yer alan önemli müfessirlerden biri Muhammed et-Tâhir İbn Âşûr, diğeri de Muhammed Hüseyin et-Tabâtabâî’dir. İbn Âşûr Hz. İsâ’nın vefat ettiğini; Tabâtabâî ise ref‘ edildiğini savunmuştur. Bu makalede İbn Âşûr ile Tabâtabâî’nin Hz. İsâ’nın ref‘ edilmesi, nüzûlü ve vefatı ile ilgili görüşleri ele alınacaktır. İki müellif nüzûl konusunda zıt fikirlere sahip olsalar da delil gösterdikleri ayetler birbirinden farklı değildir. Aynı ayetler hem Hz. İsâ’nın ref‘ edildiğine hem de vefatına dair delil gösterilmiştir. Çalışmamızda söz konusu ayetlerin hem Hz. İsâ’nın ref‘ edildiğine hem de vefatına kaynaklık edemeyeceğini ortaya koymaya çalışacağız.

Anahtar Kelimeler

Sünnî, Şiî, Hz. İsâ’nın nüzûlü, İbn Âşûr, Tabâtabâî

Kaynakça

• Akgül, Muhittin, Nüzûl-i İsâ Meselesinin Tefsir Geleneğine Yansımaları, HÜİFD, 11/16, (2006), 43-75.
• Alî Kârî, Ebû’l-Hasan Nûrüddîn el-Heravî, Mirkâtü’l-Mefâtîh Şerhü Mişkâti’l-Mesâbîh, Beyrût: Dârü’l-Fiker, 1422/2002.
• Atay, Hüseyin, Kur’an’a Göre Araştırmalar, Ankara: Atayy, 2015.
• Aydın, Hüseyin, Kur’ân Bütünlüğü Açısından Hz. İsa’nın Âkıbeti Meselesi, Kelam Araştırmaları, 6/2, 17-46.
• Aydın, Mahmut, Hz. İsa’nın Akıbeti Sorunu, Mesih ve Mehdi Tartışmaları, Ankara: Fecr 2009.
• Aydın, Süleyman, Kur’ân Lügatı Açısından Hz. İsa’nın (a.s) Ref‘i ve Nüzûlü, Yalova Sosyal Bilimler Dergisi, 5/9, 53-112.
• Ayyâşî, Ebu’n-Nasr es-Semarkandî, Tefsîrü Ayyâşî, Beyrût: Müessesetü’l-E‘lemî li’l-Matbû‘ât, 1411/1991.
• Bahrânî, es-Seyyid Hâşim, el-Burhân fî Tefsîri’l-Kur’ân, Beyrût: Müessesetü’l-E‘lemî li’l-Matbûât, 1427/2006.
• Baybal, Sami, İslâm Kaynaklarına Göre Hz. İsa’nın Âkıbeti Meselesi, Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi, Konya1999.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl, Sahîhü’l-Buhârî, thk. Muhammed Mahmûd Hasan, Beyrût: Dârü’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1438/2017.
• Cenâbizî, Muhammed el-Hâc, Tefsîrü Beyâni’s-Se‘âde fî Makâmâti’l-‘İbâde, Beyrût: Müessesetü’l-E‘lemî li’l-Matbûât, 1408/1988.
• Çetinkaya, Ahmet, Hadis Kaynaklarında Hz. İsa Hakkındaki Rivayetlerin İncelenmesi, Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, 2013.
• Çınar, Mahmut, Tarihte ve Günümüzde Mehdîlik, İstanbul: Rağbet, 2016.
• Dergâhî, Hüseyin, el-Müstedrak alâ Kenzü’d-Dakâ’ik ve Bahri’l-Garâ’ib, Tahrân: Menşûrâtü Müesseseti Şemsi’d-Duhâ, 1388.
• Derveze, Muhammed İzzet, et-Tefsirü’l-Hadîs: Tertîbü’s-Süver Hasbe’n-Nüzûl, Kâhire: Dârü’l-Garbi’l-İslâmî, 1429/2008.
• Ebû Dâvûd Süleymân b. Dâvûd b. el-Cârûd, Müsnedü Ebî Dâvûd et-Tayâlisî, Beyrût: Dârü’l-Ma‘rife, t.y., 331.
• Ebû Zehre, Muhammed, Zehretü’t-Tefâsîr, Kâhire: Dârü’l-Fikri’l-‘Arabî, t.y.
• Ebu’l-Fadl Abdullâh b. Muhammed, Akîdetü Ehli’l-İslâm fî Nüzûli Îsâ Aleyhisselâm, Beyrût: Âlemü’l-Kütüb, 1406/1986.
• Elbânî, Muhammed Nâsırüddîn, Kıssatü’l-Mesîh’d-Deccâl ve Nüzûl-i İsâ, ‘Ammân: y.y 1431.
• Esed, Muhammed, Kur’ân Mesajı: Meal-Tefsir, ter: Cahit Koytak & Ahmet Ertürk, İstanbul: İşaret Yayınları, 2015.
• Esterâbâdî, Seyyid Şerefüddîn, Te’vîlü’l-Âyâti’z-Zâhire fî Fedâili’l-‘İtrati’t-Tâhira, Kum: Müessesetü’n-Neşri’l-İslâmî, 1409.
• Fazlur Rahmân, İslâm, ter. Mehmet Dağ & Mehmet Aydın, Ankara: Ankara Okulu Yay., 2014.
• Ferâhîdî, Ebû Abdirrahmân el-Halîl, Kitâbü’l-‘Ayn, y.y: Dârü ve Mektebetu’l-Hilâl, t.y.
• Gönül, Mehmet Ali, Hz. İsâ Aleyhisselam, İstanbul: Dua Yayıncılık, 2010.
• Gulâm Ahmed el-Kâdiyânî, Hakîkatü’l-Vahy ter. Abdülmecîd ‘Amir, İslamabad: eş-Şirketü’l-İslâmiyye, 1431/2010.
• Hayreddin Karaman v.d., Kur’an Yolu Türkçe Meâl Ve Tefsiri, Ankara: DİB, 2014.
• Hevvârî, Hûd b. Muhakkem, Tefsîrü Kitâbillâhi’l-‘Azîz, Beyrût: Dârü’l-‘Arabi’l-İslâmî, 1990.
• Hey’etü’l-‘İmiyye fî Müesseti’l-Me‘ârifi’l-İslamiyye, Mu‘cemü Ehâdîsi’l-İmâmi’l-Mehdî, Kum: Müessetü’l-Me‘ârifi’l-İslamiyye, 1428.
• Hûî, Ebü’l-Kâsım el-Mûsevî, el-Beyân fî Tefsîri’l-Kur’ân, Beyrût: Dârü’z-Zehrâ, 1975.
• Hûî, Mîr Habîbüllâh, Minhâcü’l-Berâ‘e fî Şerhi Nehci’l-Belâğa, Tahrân: Mektebetü’l-İslâmiyye, t.y.
• Hümeynî, Rûhullâh, el-Hükümetü’l-İslâmiyye, en-Necef: el-Matba‘atü’l-Haydariyye, 1384.
• İbn Âşûr, Muhammed Tâhir, Eleyse’s-Subhü bi Karîb (3. Baskı), Kâhire: Dârü Sühnûn, 1431/2010.
• İbn Âşûr, Muhammed et-Tâhir, Tefsîrü’t-Tahrîr ve’t-Tenvîr, Tunus: Dâru’s-Suhnun, 1997.
• İbn Âtiyye, Ebû Muhammed Abdülhak, el-Muharrerü’l-Vecîz fî Tefsîri’l-Kitâbi’l-‘Azîz, Beyrût: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1422.
• İbn Cüzey el-Kelbî, et-Teshîl li ‘Ulûmi’t-Tenzîl, Beyrût: Şirketü Dâri’l-Erkam, 1416.
• İbn Ebî Hâtim, Abdurrahmân b. Muhammed İbn İdrîs er-Râzî, Tefsîrü’l-Kur’âni’l-‘Azîm, Riyâd: Mektebetü Nizâr Mustafâ el-Bâz, 1997/1417.
• İbn Hazm, Ebû Muhammed Alî b. Ahmed, el-Muhallâ bi’l-Âsâr, Beyrût: Dârü’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1424/2002.
• İbn Hişâm, Cemâlüddin Abdullâh el-Ensârî, Şerhü Şüzûri’z-Zeheb fî M‘arifeti Kelâmi’l-‘Arab, Beyrût: Dârü’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1433/2012.
• İbn Kesîr, ‘Umâdüddîn Ebû’l-Fidâ’ İsmail, Tefsîrü’l-Kur’an’il-‘Azîm, Kâhire: Müessesetü Kurtubâ, 1421/2000.
• İbn Manzûr, Ebu’l-Fadl, Lisânü’l-‘Arab, Kâhire: Dârü Me‘ârif, 1999/1419.
• İbn Salâh, Ebû ‘Amr Osmân b. Abdirrahmân eş-Şehrezûrî, ‘Ulûmü’l-Hadîs, Beyrut: Dârü’l-Fiker, 1433/2012.
• İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec, Zâdü’l-Mesîr fî İlmi’t-Tefsîr, Beyrût: Dârü’l-Kitâbi’l-‘Arabî, 1422.
• İbnü’l-Kayyim el-Cevziyye, el-Bedâi‘ fî ‘Ulûmi’l-Kur’ân, Beyrût: Dârü’l-M‘arife, 1433/2012.
• İzeddîn b. Abdisselâm es-Sülemî, Tefsîrü’l-Kur’ân, Beyrût: Dârü İbn Hazm, 1416/1996.
• Kâim, Mehdî Muntazar, İsâ Alehi’s-Selâm fî Rivâyâti’l-Müslimîne’ş, Beyrût: Me‘hedü’l-Me‘ârifi’l-Hikmiyye, 2005/1426.
• Keşmîrî, Muhammed Enver Şah, et-Tasrîh bimâ Tevâtere fî nüzûli’l-Mesîh, thk: Abdulfettâh Ebû Gudde, Beyrut: Darü’l-Kur’ani’l-Kerim, 1401/1981.
• Kevserî, Muhammed Zâhid, Nüzûl-i İsâ aleyhisselam Meselesi, ter. Abdulkadir Yılmaz, İstanbul: y.y, 2012.
• Kırbaşoğlu, Hayri, Hz. İsa’yı (as) Gökten İndiren Hadislerin Tenkidi, İslâmiyât Üç Aylık Araştırma Dergisi, 3/4, (2000), 147-168.
• Kummî, Ebü’l-Hasen Alî, Tefsîrü’l-Kummî, Kum: Müessesetü Dâri’l-Kitâb, 1404.
• Kuramer, Beklenen Kurtarıcı İnancı, İstanbul: Kuramer, 2017.
• Kutub, Seyyid, Fî Zilâli’l-Kur’ân, ter. İ. Hakkı Şengüler, Bekir Karlıağa, M. Emin Saraç, İstanbul: Birleşik Yayıncılık, 2012.
• Küleynî, Muhammed b. Yakûb, Üsûlü’l-Kâfî, Beyrût: Menşûrâti’l-Fecr, 1428/2002.
• Mâlik b. Enes, Ebû Abdillâh b. Mâlik, Tefsirü’l-Kur’ân li Mâlik b. Enes, el-Mağrib: Dârü’l-Ma‘rife, 2006/1427.
• Meclisî, Muhammed Bâkır, Bihârü’l-Envâr, Beyrût: Dârü İhyâi’t-Türasi’l-‘Arabî, 1403/1983.
• Mekkî b. Ebî Tâlib, el-Hidâye ilâ Bulûği’n-Nihâye, y.y: Buhûsü’l-Kitâb ve’s-Sunne, 2008/1429.
• Merâgî, Ahmed Mustafâ, Tefsîrü’l-Merâgî, Matbaatü Mısır: Mustafa, 1365/1946.
• Muhammed Reşîd Rızâ, ‘Akîdetü’s-Salb ve’l-Fidâ, , Mısır: Matbaatü’l-Menâr, t.y.
• Muhammed Şükrî Ahmet ez-Zâvîtî, Tefsîrü’d-Dahhâk, Kâhire: Dârü’s-Selâm, 1419/1999.
• Mücâhid, Ebü’l-Haccâc el-Mahzûmî, Tefsîrü Mücâhid, thk. Muhammed Abdüsselâm Ebü’n-Nîl, Mısır: Dâru’l-Fikri’l-İslâmî, 1410/1989.
• Mükâtil b. Süleymân, Ebu’l-Hasan b. Beşîr, Tefsîrü Mükâtil b. Süleymân, Beyrût: Müessesetü’t-Târihi’l-‘Arabî, 2002/1423.
• Müslim b. el-Haccâc, Ebü’l-Hüseyn el-Kuşeyrî, Sahîhu Müslim, Beyrût: Dârü’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1437/2016.
• Razî, Fahruddîn, Tefsîrü’l-Fahri’r-Râzî, Beyrût: Dârü’l-Fiker, 1426/2005.
• Rîşehrî, Muhammed, Mîzânü’l-Hikme, Kum: Dârü’l-Hadîs, 1422.
• San‘ânî, Abdurrazzâk b. Hemmâm, Tefsîrü Abdurrezâk, Beyrût: Dârü’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1419/1999.
• Semerkandî, Ebü’l-Leys Nasr b. Muhammed, Bahru’l-‘Ulûm, Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1413/1993.
• Süyûtî, Celâlüddin Abdurrahmân, el-İtkân fî ‘Ulûmi’l-Kur’ân, Beyrût: Dârül-Kütübi’l-‘Arabî, 1431/2010.
• Süyûtî, Celâlüddîn Abdurrahmân, Nüzûl-ü İsâ İbn Meryem, İskenderiyye: Dârü İbn Haldûn, t.y.
• Şahin, Hanifi, İlk Dönem Şiî Kaynaklarında Sünnî Algısı, Ankara: Berikan, 2015.
• Şeltût, Mahmûd, el-Fetâvâ, Kâhire: Dârü’ş-Şürûk, 1424/2004.
• Şerîf el-Murtazâ, Ebü’l-Kâsım el-Alevî, el-Füsûlü’l-Muhtâre mine’l-‘Uyûn ve’l-Mehâsin, Beyrût: Müessesetü’l-İmâmi’s-Sâdık, 1413.
• Şeyh Müfîd, Muhammed el-‘Ukberî, el-İrşâd fî Marifeti Hücecillah ala’l-‘İbâd, Beyrût: Müessesetü Âli’l-Beyt, 1416/1995.
• Şeyh Müfîd, Muhammed el-‘Ukberî, Tafdîlü Emîri’l-Mü’minîn (1. Baskı), Beyrût: Müessesetü Âli’l-Beyt, 1993/1414.
• Şeyh Saduk, İbn Babeveyh el-Kummî, el-İ‘tikâdât, Kum: el-Mü’temerü’l-Âlemî, 1413.
• Tabâtabâî, Muhammed Hüseyin, el-Mîzân fi Tefsîri‘l-Kur’an, Beyrût: Müessesetü’l-E’lemî, 2006.
• Tabâtabâî, Muhammed Hüseyin, “İmamın Bilgisine Dair (İmamet Düşüncesi)”, ter. Mustafa Akçay, Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 2/34, (2004), 121-136.
• Tabâtabâî, Muhammed Hüseyin, el-Kasasü’l-Kur’âniyye ve Târîhü’l-Enbiyâ’ fî Tefsîri’l-Mîzân, Beyrût: Dârü’r-Rasüli’l-Ekram, 1428/2007.
• Tabâtabâî, Muhammed Hüseyin, Tefsîrü’l-Beyân fi’l-Müvâfakati Beyne’l-Hadîs ve’l-Kur’ân, Beyrut: Dârü’t-Te‘arif li’l-Matbû‘ât, 1427/2006.
• Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr, Câmiu’l-Beyân an Te’vîli Âyi‘l-Kur’ân, Kâhire: Dârü’l-Hadîs, 1431/2010.
• Tabersî, Ebû Alî, Mecme‘ü’l-Beyân fî Tefsîri’l-Kur’ân, Beyrût: Dârü’l-‘Ulûm, 1427/2006.
• Tahrânî, Muhammed Sâdikî, el-Belâğ fî Tefsîri’l-Kur’ân bi’l-Kur’ân , Kum: Müessesetü İsmâilîyân, 1419.
• Tekin, Davut, Hz. İsa’nın Nüzulü ile ilgili Rivayetlerin Tenkid ve Tahrici –Hicri 153 ve 241 Tarihleri arası Hadis Eserleri Örneklemi-, Yüksek Lisans Tezi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi, 2013.
• Tûsî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. el-Hasan, et-Tibyân fî Tefsîri’l-Kur’ân, Beyrût: Dârü İhyâ’it-Türâsi’l-‘Arabî, t.y.
• Tüsterî, Muhammed, Behcü’s-Sıbâğa fî Şerhi Nehci’l-Belâğa, Kum: Müessesetü Nehci’l-Belâğa, , t.y.
• Ünverdi, Veysi, Hz. İsa’nın Nüzûlü Probleminin Kelami Açıdan Değerlendirilmesi, Yüksek lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi,2005.
• Üzüm, İlyas, Rec‘at, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 34/504-506. İstanbul TDV Yayınları 2007.
• Vâhidî, Ebü’l-Hasen Alî en-Nîsâbûrî, el-Vecîz fî Tefsîri’l-Kitâbi’l-‘Azîz, thk. Safvân Adnân Dâvûdî, Dımeşk: Dârü’l-Kalem, 1415.
• Zebidî, Seyyid Muhammed Mürtezâ, Tâcü’l-‘Arûs min Cevâhîr’l-Kâmûs, Küveyt: Tab‘atü’l-Küveyt, 1422/2001.
• Zemahşerî, Ebü’l-Kâsim Cârullâh, el-Keşşâf, Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1437/2015.