Keeping Secrets in Classical Arabic Literature

Yıl 2021, Sayı: 18, 118 - 135, 25.12.2021

Mahsum Taş

https://doi.org/10.34085/buifd.1004930

Öz

Human beings, who are valuable in their essence, add value to their value thanks to some moral virtues. One of the features that makes a person valuable, saves them from vulgarity and makes them successful and peaceful in life is keeping secrets. The aforementioned feature, which is usually expressed with the combination of كِتْمانُ السِّرّ in the sources, is that the person keeps the information belonging to himself or someone else within himself and does not share them with others. Keeping secrets is a moral virtue encouraged in many verses and hadiths. For this reason, poetry, Arabic proverbs and polite words, in which the moral virtues mentioned both in the works about morality and manners and in the sources of classical Arabic literature are praised and the person who reveals them is blamed, have been collected and separate titles have been opened on these subjects. In this study, literary words, especially poetry, which are about keeping secrets, were tried to be determined by scanning the sources of classical Arabic literature. Literary products dealing with secrecy were classified under the headings determined according to their contents, and a few examples were given under each heading. Thus, it has been tried to reveal the way and importance of keeping secrets in Arabic literature.

Anahtar Kelimeler

Arabic Literature, Poetry, Poet, Keeping Secret, Disclosure

Klasik Arap Edebiyatında Sır Saklama Teması

Öz

Özü itibariyle kıymetli olan insanoğlu, bazı ahlakî erdemler sayesinde değerine değer katmaktadır. İnsanı kıymetli kılan, bayağılıktan kurtaran ve hayatta başarılı ve huzurlu olmasını sağlayan özelliklerden biri sır saklamaktır. Kaynaklarda genellikle كِتْمانُ السِّرّ terkibiyle ifade edilen söz konusu özellik, kişinin kendisine veya başkasına ait olan bilgileri kendi sinesinde saklı tutması ve onları başkalarıyla paylaşmamasıdır. Sır saklamak, birçok âyet ve hadiste teşvik edilen ahlakî bir meziyettir. Bu yüzden gerek ahlâk ve âdâba dair eserlerde, gerekse klasik Arap edebiyatı kaynaklarında sözü edilen ahlakî meziyetin övüldüğü, onları ifşa edenin ise yerildiği şiir, Arap atasözleri ve kelam-ı kibar türü sözler koleksiyon haline getirilmiş ve bu konularla ilgili müstakil başlıklar açılmıştır. Bu çalışmada klasik Arap edebiyatı kaynakları taranarak sır saklamayı konu edinen başta şiir olmak üzere edebî sözler tespit edilmeye çalışılmıştır. Sır saklamayı ele alan edebî mahsuller, içeriklerine göre belirlenen aşlıklar altında tasnif edilmiş, her bir başlığın altında birkaç örneğe yer verilmiştir. Böylece Arap edebiyatında sır saklamanın ele alınış biçimi ve önemi ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Arap Edebiyatı, Şiir, Şair, Sır Saklama, İfşa

Kaynakça

• Aclûnî, Ebü’l-Fidâ İsmâîl b. Muhammed b. Abdilhâdî. Keşfu’l-hafâʾ ve müzîlü’l-ilbâs. 2 Cilt. Kahire: Mektebetu’l-Makdisî, 1351.
• Ahmed b. Hanbel, Abdillâh Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî. Fezâʾili’s-sahâbe. thk. Vasiyyullah b. Muhammed Abbas. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1983/1403.
• Beyhakî, İbrâhîm b. Muhammed. el-Mehâsin ve’l-mesâvî. Beyrut: Dâru Sâdır, ts.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmail. el-Câmiʿu’s-sahîh. nşr. Muhammed Züheyr b. Nasr. 8 Cilt. b.y.: Dâru Tavki’n-Necât , 2. Basım, 1422/2001.
• Câhiz, Ebû Osmân Amr b. Bahr b. Mahbûb. er-Resâilü’l-edebiyye. Beyrut: Mektebetü’l-Hilâl, 2. Basım, 1423.
• Câhiz, Ebû Osmân Amr b. Bahr b. Mahbûb. Kitâbü’l-Mehâsin ve’l-azdâd. Beyrut: Dâru’l-Hilâl, 1423.
• Cevherî, Ebû Nasr İsmâîl b. Hammâd. es-Sihâh. thk. Ahmed Abdülgafûr Attâr. 6 Cilt. Beyrut: Dârul-ʻİlm liʼl-Melâyîn, 4. Basım, 1987/1407.
• Ferezdek, Ebû Firâs Hemmâm b. Gâlib b. Sa‘saa et-Temîmî. Dîvânu’l-Ferezdek. thk. Ali Fâ‘ûr. Beyrut: Dâru’ı-Kutubi’l-‘İlmiyye, 1987.
• Fîrûzâbâdî, Mecdüddîn Muhammed b. Ya‘kūb b. Muhammed. el-Kāmûsü’l-muhît. thk. Mektebu't-Tahkîki't-Turâsi fî Müesseseti'r-Risâle. Beyrût: Müessesetü'r Risâle, 8. Basım, 2005/1426.
• Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Ahmed. Mişkâtu’l-Envâr. thk. Ebu’l-‘Alâ’ ‘Afîfî. Kahire: ed-Dâru’l-Kavmiyye, ts.
• Hâşimî, Ahmed b. Mustafa b. İbrâhîm. Cevâhiru’l-edeb fî edebiyyâti ve inşâi lugati’l- ‘Arab. 2. Cilt. Beyrut: Müessesetu’l-M ‘ârif, ts.
• İbn Abdilberr, Ebû Ömer Cemâlüddîn Yûsuf b. Abdillâh b. Muhammed b. Abdilberr en-Nemerî. Behcetü’l-mecâlis ve ünsü’l-mücâlis. thk. Muhammed Mursi el-Hûli. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, ts.
• İbn Abdirabbih, Ebû Ömer Şihâbuddîn Ahmed b. Muhammed. el-ʿİkdu’l-ferîd. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-kutubi’l-‘İlmiyye, 1.basım, 1404.
• İbn Abdirabbih, Ebû Ömer Şihâbüddîn Ahmed b. Muhammed el-Endelüsî. el-‘İkdü’l-ferîd. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 1. Basım, 1404.
• İbn Ebü’d-Dünyâ, Ebû Bekr Abdullah b. Muhammed b. Ubeyd. es-Sumt ve âdâbü’l-lisân. thk. Ebû İshâk el-Hüveynî. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-‘Arabî, 1410.
• İbn Hacer el-Askalânî, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed. ed-Dürerü’l-kâmine fî a‘yâni’l-mi’eti’s-sâmine. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Cîl, 1993/1414.
• İbn Hamdîs, Ebû Muhammed Abdülcebbâr b. Ebî Bekr b. Muhammed b. Hamdîs es-Sıkıllî. Dîvânu İbn Hamdîs. nşr. İhsan Abbas. Beyrut: Dâru Sâdır, ts.
• İbn Hazm, Ebû Muhammed Alî b. Ahmed b. Saîd b. Hazm el-Endelüsî. el-Ahlâk ve’s-siyer fî müdâvâti’n-nüfûs. Beyrut: Dâru’l-Âfâki’l-Cedîde, 1979/1399.
• İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed b. Hibbân b. Ahmed el-Büstî. Ravzatu’l-ʿukalâʾ ve nüzhetu’l-fuzalâʾ. thk. M. Muhyiddin Abdülhamîd. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, ts.
• İbn Manzûr, Muhammed b. Mükerrem. Lisânü’l-ʿArab. nşr. Abdullah Ali el-Kebîr. 15 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, 3. Basım, 1414.
• İbn Müflih, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Müflih. el-Âdâbu’ş-Şer‘iyye ve’l-Minehu’l-Mer‘iyye. 3 Cilt. b.y:, ‘Âlemu’l-Kutub, ts.
• İbn Sellâm, Ebû Ubeyd el-Kâsım b. Sellâm b. Miskîn el-Herevî. Kitâbu’l-emsâl. thk. Abdülmecîd Katâmiş. b.y:, Dâru'l-Me'mûn li't-Turâs, 1. Basım, 1980/1400.
• İbnu’l-Ebbâr, Ebû Abdillâh Muhammed b. Abdillâh b. Ebî Bekr. el-Hulleti’s-siyerâʾ. thk. Hüseyin munis. 2 Cilt. Kahire: Dâru’l-Me‘ârif, 2. Basım, 1985.
• İbşîhî, Ebü’l-Feth Bahâüddîn Muhammed b. Ahmed b. Mansûr. el-Müstetraf fî külli fennin müstezraf . Beyrut: ‘Âlemu’l-Kutub, 1. Basım, 1419.
• İmâdüddîn el-İsfahânî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Safiyyiddîn Muhammed b. Hâmid el-Kâtib. Harîdetü’l-Kasr ve cerîdetü’l-ʿasr. thk. Ahmed Emîn vd. Kahire: Lecnetu't Te'lîf Ve't-Tercüme ve'n Neşr, 1951.
• Kâ‘b b. Züheyr, Ebü’l-Mudarrab Kâ‘b b. Züheyr b. Rebîa. Dîvânu Kâ‘b b. Züheyr. thk. Ali Fâ‘ûr. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 1997/1417.
• Maarrî, Ebü’l- ‘Alâ’ Ahmed b. Abdillâh b. Süleymân. el-Lâmi‘u’l-‘Azîzî. thk. Muhammed Said el-Mevlevî. b.y:, Merkezu'l-Melik Faysal li'l-Buhûs ve'd-Dirâsâti'l-İslamiyye, 2008/1429.
• Mâverdî, Ebu’l-Hasen ‘Alî b. Muhammed b. Habîb. Edebü’d-dünyâ ve’d-dîn. b.y:, Dâru Mektebeti’l-Hayat, y.y., 1986.
• Mâverdî, Ebu’l-Hasen ‘Alî b. Muhammed b. Habîb. Teshîlu’n-nazar ve taʿcîlü’z-zafer. thk. Muhyî Hilâl es-Serhân- Hasan es-Sââtî. Beyrut: Dâru’n-Nahdati’l ‘Arabiyye, ts.
• Mustafa, İbrâhîm vd. el-Mu’cemu’l-Vasît. nşr. Dâru’d-Da‘va. 2 Cilt. b.y.: y.y., ts.
• Müslim, Ebu’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc. el-Câmiʿu’s-sahîh. nşr. Muhammed Fuâd Abdülbâkî. 5 Cilt. Beyrut: İhyâu’t-Turâsi’l-‘Arabî, ts.
• Nüveyrî, Ebü’l-Abbâs Şihâbüddîn Ahmed b. Abdilvehhâb b. Muhammed. Nihâyetu’l-ereb fî funûni’l-edeb. 33 Cilt. Kahire: Dâru’l-Kutubi ve’l-vesâiki’l-Kavmiyye, 1. Bsım, 1423.
• Râgıb el-İsfahânî, Ebu’l-Kâsım Hüseyn b. Muhammed. ez-Zerî‘a ilâ mekârimi'ş-şerî‘a. nşr. Ebu’l-Yezîd Ebû Zeyd el- ‘Acemî. Kahire: Dâru’s-Selâm, 2007/1428.
• Râzî, Zeynuddîn Muhammed b. Ebî Bekir b. Abdilkâdir. Muhtaru’s-Sıhâh. thk. Yûsuf eş-Şeyh Muhammed. Sayda: el-Mektebetu’l-‘Asriyye, 3. Basım, 1999/1420.
• Rızâü’l-Hak, ed-Dürretu’l-ferîde fî şerhi kasîdeti’l-burde. Çev. Muhammed Ârif Cemîl el-Mübârekfûrî. Beyrut: Dâru’l-kutubi’l-‘İlmiyye, 2019.
• Safedî, Ebü’s-Safâ Salâhuddîn Halîl b. İzziddîn Aybeg b. Abdillâh. el-Ġayssü’l-müseccem fî şerhi Lâmiyyeti’l-‘acem. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, ts.
• Salih b. Abdullah b. Hamîd vd. Nadratü'n-naîm fi mekarimi ahlaki'r-resuli’l-kerîm.12 Cilt. Cidde: Dâru'l-Vesîle, 4. Basım, ts.
• Seâlibî, Ebû Mansûr Abdülmelik b. Muhammed b. İsmâîl. et-Temssîl ve'l-muhâḍara fi'l-ḥikem ve'l-münâzara. thk. 'Abdülfettâh Muhammed el-Hulv. b.y:, ed-Dârü'l-‘Arabiyye li’l-Kitâb, 1981/1041.
• Seffârînî, Ebü’l-Avn Şemsüddîn Muhammed. Ġızâʾu’l-elbâb şerhu Manzûmeti’l-âdâb. 2 Cilt. Mısır: Müessest Kurtube, 1993/1414.
• Şâfiî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İdrîs b. Abbâs. Dîvânu’ş-Şâfi‘î. thk. Muhammed Abdülmün‘im Hafâcî. Kahire: Mektebetu’l-kulliyyâti’l-ezheriyye, 2. Basım, 1985/1405.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre. Sünenü’t-Tirmiẕî. thk. Ahmed Muhammed Şâkir vd. Mısır: Matba‘atu Mustafâ el-Bâbî el-Halebî, 1975/1395.
• Turtûşî, Ebû Bekr Muhammed b. Velîd b. Muhammed b. Halef. Sirâcü’l-mülûk. Mısır: y.y., 1872/1289.
• Vatvât, Muhammed b. İbrâhîm b. Yahyâ. Ġurerü’l-hasâ’isi’l-vâzıha ve ‘urerü’n-nekā’isi’l-fâzıha. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 1. Basım, 2008/1429.
• Veşşâ’, Ebü’t-Tayyib Muhammed b. Ahmed b. İshâk b. Yahyâ. Kitâbü’l-Müveşşâ. thk. Kemâl Mustafa. Mısır: Mektebetu’l-Hâncî, 2. Basım, 1953/1371.
• Ziriklî, Muhammed Hayrüddîn b. Mahmûd b. Muhammed b. Alî b. Fâris. el-Aʿlâm. 7 Cilt. b.y:, Dâru’l- ‘İlm li’l-Melâyîn, 2002