İslâm Vahyinde Nebevî Motifler

Yıl 2022, Sayı: 20, 5 - 27, 25.12.2022

Fatih Kanca

https://doi.org/10.34085/buifd.1162045

Öz

Kur’ân vahyi, Allah Teâlâ’nın, insanlığın yolunu aydınlatmak için Hz. Peygamber’e gönderdiği ilahî metin ve mesajların adıdır. Bu makale, Hz. Peygamber’in hem Kur’ân vahyinin doğuşuna hem de kelâmî hitâbın ilâhî düzlemden beşer düzeyine uyarlanırken nüzûlün seyrine bir etkisi var mıdır? sorusuna odaklanmıştır. Çalışmada önce vahiy tanımı yapılmış, akabinde de vahyin ontolojik yapısındaki nebevî motiflere yer verilmiştir. Hitâbın dili, nüzûl vasatı, Hz. Muhammed’in sosyo-kültürel çevresi ve bazı olaylar karşısında takındığı tavrın vahyin teşekkülüne etkisi işlenmiştir. Hz. Peygamber’in, müteâl âlemden fiziki âleme sevkedilen ilâhi bilgi ve mesajları muhatap topluma aktararak bir anlamda ilâhî hitabın somutlaşmasına aracılık etmesi, bazı söz ve davranışlarının tasvip bazılarınınsa tashihle karşılanması çalışmada ön plana çıkartılmıştır. Sonuç olarak, vahyin aslen, levh-i mahfuzda kayıtlı, lafzen ve manen ilâhî olduğu; bunun yanında bir kısım ilâhi mesajların teşekkülünde Peygamberimizin bazı söz ve davranışlarının etken olduğu vurgulanmış ancak bu nebevî etkinin Kur’ân’ın ilâhîliğine; zaman ve mekânsal açıdan evrensel boyutuna aykırı bir durum teşkil etmediğine dikkat çekilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Kur’ân, Hz. Muhammed, Vahiy, Dil, Kültür, Rol.

Prophetic Motives of the Islamic Revelation (Wahy)

Öz

The revelation of the Qur'an is the name of the divine texts and messages that Almighty Allah sent to Prophet Muhammad to enlighten the way of humanity. This article focuses on the question of whether muhammad has an effect on both the birth of the revelation and the course of the revelation while adapting the theological address from the divine plane to the human level. In this study, we have first defined what revelation is and then investigated prophetic motives in the ontological structure of the revelation. We have also examined the nature of the language of revelation, the medium of its descent, the socio-cultural milieu of the Prophet Muhammad, as well as the attitude that he adopted towards the occurrence of the events and its impact on the formation of revelation. As a result, the revelation is originally divine, verbally and spiritually, recorded in the levh-i mahfuz; In addition, it was emphasized that some words and behaviors of our Prophet were effective in the formation of some divine messages. however, this prophetic influence depends on the divinity of the Qur'an; It has been pointed out that it does not constitute a situation contrary to the universal dimension in terms of time and space.

Anahtar Kelimeler

Tafseer, Qur’an, Prophet Mohammed, Wahy in Islam, Language, Culture, Role.

Kaynakça

• el-A’zami, Muhammed Mustafa. Kur’ân Tarihi. çev. Ömer Türker - Fatih Serenli. İstanbul: İz Yayıncılık, 2006.
• Akseki, Ahmed Hamdi. İslâm Dini. İstanbul: Yeni Akım, 2014.
• Aldemir, Halil. “Vahiy Sırasında Hz. Peygamber’in Melekiyete Yükselmesi ya da Vahiy Meleğinin Beşeriyete Bürünmesi Teorisi”. Kilis 7 Aralık Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Dergisi V/10 (2015), 17-26.
• Altındaş, Mücteba. “İlahi Hitabın Nüzul Aşamaları”. Diyanet İlmi Dergi 50/2 (2014), 43-68.
• Âlûsî, Ebü’s-Senâ Şihâbüddîn Mahmûd b. Abdillâh b. Mahmûd el-Hüseynî. Rûhu’l-me‘ânî fî tefsîri’l-Kurʾâni’l-‘azîm ve’s-seb‘i’l-messânî. thk. Ali Abdülbârî ‘Atıyye. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1415.
• Atay, Hüseyin. “Kur’ân’da Bilgi Teorisi”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 16 (1968), 155-176.
• Ateş, Süleyman. Yüce Kur’ân’ın Çağdaş Tefsiri. Yeni Ufuklar Neşriyat, ts.
• Begavî, Ebû Muhammed Muhyissünne el-Hüseyn b. Mes‘ûd b. Muhammed el-Ferrâ’. Me'âlimü’t-tenzîl fî tefsîri’l-Kur’ân. thk. Abdürrezzak Mehdî. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, 1420.
• Beydâvî, Nâsırüddîn Ebû Saîd (Ebû Muhammed) Abdullâh b. Ömer b. Muhammed. Envâru’t-tenzîl ve esrâru’t-teʾvîl. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-‘Arabî, 1418.
• Bor, İbrahim. “Vahiy-Kültür İlişkisi”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 52:1 (2011), 121-141.
• Brockelmann, C. İslâm Milletleri ve Devletleri Tarihi. çev. Neşet Çağatay. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 2. Basım, 1964.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmail. el-Câmi‘u’s-sahîh. thk. Muhammed Züheyr b. Nasr. 8 Cilt. b.y.: Dâru Tavki’n-Necât, 2. Basım, 1422.
• Cündioğlu, Dücane. Kur’ân’ı Anlamanın Anlamı. İstanbul: Kitapevi, Dördüncü Basım, 1998.
• Demirci, Muhsin. Kur’ân’da Sosyal Gerçeklik. İstanbul: Ensar, Birinci Basım, 2008.
• Demirci, Muhsin. Vahiy Gerçeği. İstanbul: Marmara Üniversitesi Yayınları, 1996.
• Derveze, İzzet. Kur’ânü’l-Mecîd. çev. Vahdettin İnce. İstanbul: Ekin, 1997.
• Düzgün, Şaban Ali. "Kur’an’ın Oluşumu (Vahiy Süreci).” Kelam Araştırmaları 5/2 (2007), 9.
• Ebû Şuhbe, Muhammed b. Muhammed b. Süveylim. el-Medhal li dirâseti’l-Kur’âni’l-Kerîm. Kâhire: Mektebetü’s-Sünne, 1423.
• Ebû Ubeyde el-Kâsım b. Sellâm b. Miskîn el-Herevî el-Bağdâdî. Fedâilü’l-Kur’ân li'l-Kâsım ibni Sellâm. Beyrut: Dâru İbn Kesîr, 1415.
• Ebu Zeyd, Nasr Hâmid. İlahi Hitabın Tabiatı. çev. Mehmet Emin Maşalı. Ankara: Kitâbiyât, 2001.
• Elmalılı, Muhammed Hamdi Yazır. Hak Dini Kur’ân Dili, 1960.
• Erdoğan, Mehmet. Vahiy-Akıl Dengesi Açısından Sünnet. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Vakfı Yayınları, 2001.
• Fazlurrahman. Ana Konularıyla Kur’ân. çev. Alpaslan Açıkgenç. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2016.
• Fazlurrahman. İslam ve Çağdaşlık. çev. Alparslan Açıkgenç - M. Hayri Kırbaşoğlu. Ankara, 1990.
• Fîruzâbâdî, Mecdüddin Muhammed b. Yakub. Basâir zevi’t-temyiz fi letâifi’l-Kitabi’l-Aziz. thk. Muhammed Ali en-Neccâr. Kahire: Lecnetu İhyâi’t-Türâsi’l-İslâmiyye, 1393.
• Gezgin, Ali Galip. Kur’an’da Hz. Peygamber’e Yapılan Uyarılar. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2015.
• Gölcük, Şerafettin. Kur’ân ve Mekke. İstanbul: İz Yayınları, 2007.
• Hamidullah, Muhammed. İslam Peygamberî. çev. Salih Tuğ. 2 Cilt. İstanbul: İrfan Yayımcılık, 5. Basım, 1993.
• Hamidullah, Muhammed. Kur’ân-ı Kerîm Tarihi. çev. Mehmet Sait Mutlu. İstanbul: Yağmur Yayınları, 1965.
• Hatip, Abdülaziz. Kur’ân ve Hz. Peygamber Aleyhindeki İddialara Cevaplar. İstanbul: Nesil, 1997.
• https://kurul.diyanet.gov.tr/Cevap-Ara/1072/kur-an-i-kerim-lafzi-ve-manasi-ile-allah-tarafindan-indirilmistir-?enc=QisAbR4bAkZg1HImMxXRn5PJ8DgFEAoa2xtNuyterRk%3d(Erişim.05.06.2022)
• İbn Fâris, Ebü’l-Hüseyn Ahmed b. Fâris b. Zekeriyyâ b. Muhammed er-Râzî el-Kazvînî el-Hemedânî. Mu’cemü mekâyîsi’l-luga. thk. Abdü’s-Selâm Muhammed Harûn. Dârü’l-Fikr, 1399.
• İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed el-’Askalânî. Fethü’l-bârî şerhu sahîhi’l-Buhârî. Beyrut: Dâru’l-Marife, 1379.
• İbn Haldûn, Abdurrahman b. Muhammed b. Haldûn Hadramî. Mukaddime. çev. Halil Kendir. 2 Cilt. Ankara: Yeni Şafak, Birinci Basım, 2004.
• İbn İshâk, Muhammed b. Yesâr. Sîretü İbn İshâk. thk. Süheyl Zekar. Dâru’l-Fikr, 1398.
• İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem b. Alî b. Ahmed el-Ensârî er-Rüveyfî. Lisânü’l-‘ârab. thk. Abdullah Ali el-Kebîr. Kahire: Daru’l-Mearif, 1119.
• İzutsu, Toshihiko. Kur’ân’da Allah ve İnsan. çev. Süleyman Ateş. Yeni Ufuklar Neşriyat, ts.
• Kattân, Mennâ‘ Halîl. Mebâhis fî ‘ulûmi’l-Kurʾân. Mektebetü’l-Meârif, 3. Basım, 2000.
• Kılıç, Recep. Modern Batı Düşüncesinde Vahiy. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 2002.
• Kirmânî, Şemseddîn Muhammed b. Yûsûf. el-Kevâkibu’d-derârî fî şerhi Sahîhi’l-Buhârî. Lübnan: Dâru İhyâʾi’t-Türâsi’l-‘Arabî, 2. Basım, 1401.
• Köseoğlu, Bayram. Kur’ân-ı Kerîm’de İkna Yöntemleri. Ankara: Fecr Yayınları, 2021.
• Mâlik bin Nebi. Kur’ân-ı Kerîm Mucizesi. çev. Ergun Göze. İstanbul: Boğaziçi Yayınları, Üçüncü Basım, 2003.
• Muhammed Abdüh. Risâletü’t-Tevhîd. Dârü’l-Kitâbi’l-‘Arabî, ts.
• Muir, William. Kur’ân. çev. Abdülkadir Karakuş. Ankara: Ankara Okulu, 2020.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc. el-Câmi‘u’s-sahîh. thk. M. Fuâd Abdülbâkî. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-‘Arabî, ts.
• Nesâî, Ebû ‘Abdirrahmân Ahmed b. Şu‘ayb b. ‘Alî el-Horâsânî. es-Sünenü’l-kübrâ. thk. Hasan ‘Abdu’l-Mün’îm Şelebî. 10 Cilt. Beyrut: Müʾessesetü’r-Risâle, 1421.
• Özsoy, Ömer. “Vahiy ve Tarih”. İslam ve Modernizm Fazlurrahman Tecrübesi. İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür İşleri Daire Başkanlığı Yayınları, ts.
• Öztürk, Mustafa. Kur’ân, Vahiy, Nüzûl. Ankara: Ankara Okulu, 2018.
• Râgıb, Ebü’l-Kāsım Hüseyn b. Muhammed b. el-Mufaddal el-İsfahânî. el-Müfredât fî ğarîbi’l-Kur’ân. Beyrut: Daru’l-Ma‘rife, ts.
• Râzî, Ebû Abdillâh Fahrüddîn Muhammed b. Ömer b. Hüseyn et-Taberîstânî. Mefâtîhü’l-ğayb. 32 Cilt. Daru’l-Fikr, 1401.
• Sa‘lebî, Ebû İshâk Ahmed b. Muhammed b. İbrâhîm en-Nîsâbûrî. el-Keşf ve’l-beyân ‘an tefsîri’l-Kur’ân. thk. Ebû Muhammed b. ‘Âşûr. Beyrut: İhyâü’t-Türâsi’l- ‘Ârabî, 2022.
• Sem‘ânî, Ebü’l-Muzaffer Mansûr b. Muhammed b. Abdilcebbâr et-Temîmî el-Mervezî. Tefsîru’l-Kur’ân. thk. Yâsir b. İbrâhim, Ğanîm b. Abbâs b. Ğanîm. Riyâd: Dâru’l-Vatan, 1997.
• Semerkandî, Ebû’l-Leys Nasr b. Muhammed b. Ahmed b. İbrâhîm. Bahru’l-‘ulûm. b.y.: y.y., ts.
• Suruç, Salih. Peygamberimizin Hayatı. 2 Cilt. İstanbul: Nesil Yayınları, 2009.
• Suyûtî, ‘Abdu’r-Rahmân b. Ebî Bekir Celâlu’d-dîn. Mu‘terekü’l-akrân fî i‘câzi’l-Kurʾân. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-’İlmiyye, Üçüncü Basım, 1408.
• Sülün, Murat. Kur’ân Kılavuzu. İstanbul: Ensar, 2011.
• Sülün, Murat. Kur’ân Ne Diyor Biz Ne Anlıyoruz. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2015.
• Şâfi‘î, Ebû ‘Abdullah Muhammed b. İdrîs. er-Risâle. thk. Ahmed Şâkir. Kahire: Mektebetü’l-Halebî, 1358.
• Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr b. Yezîd el-Âmülî el-Bağdâdî. Câmi‘u’l-beyân ‘an te’vîli âyi’l-Kur’ân. thk. Ahmed Şâkir. 24 Cilt. Müessesetü’r-Risâle, 1420.
• Teftâzânî, Sa‘düddîn Mes‘ûd b. Fahriddîn Ömer b. Burhâniddîn Abdillâh el-Herevî el-Horâsânî. Kelam İlmi ve İslam Akâidi. trc. Süleyman Uludağ. İstanbul, 1982.
• Tehânevî, Muhammed A‘lâ b. Alî b. Muhammed Hâmid el-Fârûkî. Keşşâfü ıstılâhâti’l-fünûn ve’l-‘ulûm. thk. Ali Dehrûc. Beyrut: Mektebetü Lübnân, İkinci Basım, 1996.
• Watt, William Montgomery. Modern Dünyada İslâm Vahyi. çev. Mehmet S. Aydın. Ankara: Hülbe Yayınları, 1982.
• Zemahşerî, Mahmûd b. ‘Ömer b. Muhammed b. Ahmed el-Hevârizmî Cârullah. el-Keşşâf ‘an hakaʾiki gavâmidi’t-Tenzîl. Beyrut: Dâru’l-Kitâb el-‘Arabî, 1407.
• Zerkeşî, Ebû Abdullah Bedruddin Muhammed b. Abdullah b. Bahadır. el-Burhân fî ’ul’umi’l-Kur’ân. thk. Muhammed Ebü’l-Fadl İbrâhîm. Beyrût: Dâru İhyâiʾl-Kütübi’l-’Arabiyye, 1376.
• Zürkânî, Muhammed Abdülazîm. Menâhilü’l-’irfân fî ’ulûmi’l-Kur’ân. Matbaatü İsâ el-Bâbî el-Halebî, İkinci Basım, ts.