Antik Çağdan İslâm Dünyasına: Mantığın Felsefe Karşısındaki Konumuna Dair Tartışmalar

Yıl 2022, Sayı: 20, 126 - 138, 25.12.2022

Alaattin Tekin

https://doi.org/10.34085/buifd.1165023

Öz

Mantık, ilk defa Aristoteles tarafından sistemli bir şekilde incelenmiştir. İlginç olan ise kendisinin bu disiplin için mantık (logikhe) terimini değil “analitik” terimini kullanmış olmasıdır. Bu disiplin için “analitik” terimini kullanmasına sebep olarak onun bu kavramla düşüncenin sûretleri üzerinde durması ve onları bir nevi “analiz” etme amacını gütmesi olduğu söylenebilir. Analitik olarak belirlenen bu disiplin için kaynaklarımıza göre ilk defa Alexandre of Afrodisias tarafından bugünkü mantık anlamında logikhe ya da logic teriminin kullanıldığı ve Organon (instrument) olarak ifade edildiği söyleyenebilir.
Organon; instrument, alet veya araç anlamlarına gelmektedir. Organon terimi bu sayede Aristoteles’in mantık alanında ortaya koyduğu eserleri bir külliyat olarak karşılayan özel bir isme evrilir. Ayrıca organon terimi, mantığın felsefe karşısındaki konumunu da belirler. Yani mantık, felsefenin bir kısmı mı, bir aleti mi yoksa hem bir kısmı hem de bir aleti mi şeklinde vuku bulan tartışmaları da beraberinde getirmiştir. Biz de çalışmamızda meselenin tarihsel arka planını ortaya koyarak bu konuda Platoncular, Aristotelesçiler ve Stoacılar olmak üzere üç temel felsefî ekolun görüşlerini şarihler bağlamında ele alıp değerlendireceğiz.

Anahtar Kelimeler

Felsefe, Mantık, Platon, Aristoteles, Stoacılar, Organon, Alet, Kısım.

Kaynakça

• Ebherî. Îsâgûcî ve Şerhi. çev. Ferruh Özpilavcı. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2017.
• Ebü’l-Ferec Abdullah İbnü’t-Tayyib. Tefsîru Kitâbi Îsâgûcî li Furfûryûs. nşr. Kwame Gyekye. Beyrut: Daru’l-Meşrik, 1975.