Ebû Tahir et-Tureysisî’nin Kur’an’ın Mutezilî Te’vil Yöntemi

Yıl 2024, Sayı: 23, 29 - 54, 25.06.2024

Naim Döner

https://doi.org/10.34085/buifd.1426152

Öz

Öz
Biyografik eserlerde Mu‘tezilî bir âlim olan Ebu Tahir et-Tureysisî’nin hayatına ve yaşadığı çağa ilişkin herhangi bir bilgi bulunmamaktadır. Müellifin günümüze ulaşan Müteşâbihü’l-Kur’ân adlı eseri, müteşâbih âyetlerle itikadî konuları kelamî bir perspektifle işlendiği konulu bir tefsir kitabıdır. Tureysisî Haşviyye, Rafıza ve Batıniyye ekollerini Kur’an’ın filolojik yorum yöntemini kabul etmemekle eleştirir, akla ve dilsel tahlil yöntemine dayalı i‘tizalî yaklaşım yöntemini savunur. Tureysisî Kur’an te’vil yöntemini ilahî hitabın anlaşılabilirliği ve Kur’an metninin filolojik yollarla bilinebilirliği üzerine inşa eder. Tureysisî’ye göre te’vilde anlamın doğruluğunu sağlayan temel ilkeler akıl, Kur’an, Sünnet, İcmâ ve Arap dilidir. Âyet yorumları bunlara arz edilir; bunlara uygun olan te’viller kabul edilir, uygun olmayanlar ise reddedilir. Âyet te’villerini mütevatir olan haberlere arz etmek vaciptir. Tureysisî, akılla, âyetlerle çelişen ve tutarsız olan ahâd haberlerle âyetlerin te’vil edilmesine karşı çıkar.

Anahtar Kelimeler: Kur’an, Te’vil, Mu‘tezile, Ebû Tahir et-Tureysisî, Müteşâbihü’l-Kur’ân.

Abstract

Biographical works do not contain any information about the life and age of Abu Tahir al-Turaysisī, a Mu'tazilite scholar. The author's extant work titled al-Mutashābih al-Qur'ān is a book of tafsīr on the subject of mutashābih verses and theological issues from a theological perspective. He criticises the Hashwiyya, Rafiza and Batiniyya schools for not accepting the philological method of interpretation of the Qur'an and defends the i'tizalī approach based on reason and linguistic analysis. According to al-Turaysisī, the basic principles that ensure the accuracy of the meaning in the ta’wīl are reason, the Qur'ān, the Sunnah, İjma (consensus) and Arabic language.
Interpretations of the verse are presented to them; the ta’wil that are in accordance with them are accepted, while those that are not are rejected. It is obligatory to submit the ta’wil of verses to the mutawatir news. Turaysisī opposes the ta’wil of verses with ahād reports that contradict reason and verses and are inconsistent.

Keywords: Qur'an, Ta’wil, Mu'tazilah, Abū Tahir al-Turaysisī, Mutashābih al-Qur'an.

Anahtar Kelimeler

Kur’an, Te’vil, Mu‘tezile, Ebû Tahir et-Tureysisî, Müteşâbihü’l-Kur’ân.

Kaynakça

• Yazır, Elmalılı, M. Hamdi. Hak Dini Kur’an Dili, Eser İstanbul: Kitabevi, ts.
• Zebîdî, es-Seyyid Muhammed Murtaza el-Hüseyni. Tâcu’l-‘Arûs. thk. Mahmud Muhammed et-Tenahî, el-Kuveyt: Vizaretu’l-‘Elâm, 1413/1993.
• Zehebî, Muhammed Hüseyin. et-Tefsir ve’l-Müfessirûn. Kahire: Daru’l-Hadis, 1426/2005.
• Zemahşerî, Ebu’l-Kasım Mahmud b. Ömer. el-Keşşâf ‘an Hakâki’t-Tenzîl ve ‘Uyûni’l-Ekâvili fî Vucûi’te’vîl. Beyrut: Daru İbn Hazm, 1433/2012.