HADİS RİVAYETİNDE TEFERRÜD VE KISIMLARI

Yıl 2019, Cilt: 3 Sayı: 2, 86 - 97, 29.12.2019

Tahsin Kazan

Öz

Müslümanların nezdinde hadisler,  onların hayatlarını şekillendiren esaslardır. Muhadddisler, bu kaynağın tespiti
için bir usûl tesis etmişlerdir. Usûl, kavramlardan
oluştuğu için bu disiplinde yer alan tüm kavramların incelenmesi  önemlidir. Zira bu kavramlardan yola
çıkılarak hadisler hakkında ya ret ya da kabul yönünde hükümler verilecektir.  Bu itibarla hadis usulünde yer alan her kavram,
müstakil olarak ele alınmalı ve o kavramla ilgili tüm detaylar zikredilmelidir.
Usûl kitaplarında yer alan teferrüd kavramı, hem sözlük hem de ıstılah
anlamıyla irdelenmesi gerekmektedir. Zira râvîlerin sayısına bakılarak hadisler
hakkında hükümler verilmektedir. Öyle ki
mütevâtir hadisler, râvî sayısının çokluğu göz önünde bulundurularak hükümden muaf tutulmaktadır.

        Hadislerde teferrüdün neden yer aldığı bu
hususun hadisin sıhhatine tesiri açıklığa
kavuşturulması gereken bir husustur. Ayrıca râvî
hakkında verilen hükmün teferrüde ne derecede etki ettiği de belirlenmelidir. Bir rivayetin mütabi’inin veya şahidinin var olup olmadığı ya da hükme tesirinin olup olmadığı ortaya konulması gereken bir husustur. Münferid
râvîlerin tüm rivayetlerine aynı hükmü vermenin doğru olup olmayacağı izâh edilmesi gereken bir başka noktadır.

         Hadiste
teferrüd konusunda ele alınması gereken bir diğer
husus da ferd hadislerin yer aldığı
kaynakların tespitidir. Nitekim çalışmanın sonunda ilgili kaynaklar hakkında
kısaca bilgi verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Hadis, Teferrüd, Teferrüdün Sebepleri

Kaynakça

• Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillah Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî. el-Müsned. Tahkik: Şuayb el-Arnâvut- Âdil Mürşid, Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1421/2001.Ali el-Kārî el-Herevî, Ebü’l-Hasen Nûrüddîn Alî b. Sultân Muhammed. Şerhu Şerhi Nühbeti’l-Fiker fî Mustalah Ehli’l-Eser. Tahkik: Muhammed Nizâr Temîm-Nizâr Temîm, Beyrut: Dârü’l-Erkâm, 1415/1994. Azîmâbâdî, Ebü’t-Tayyib Muhammed Şemsü’l-Hak b. Emîr Alî ed-Diyânüvî. ‘Avnu’l-Ma‘bûd Şerhu Süneni Ebî Dâvûd. Tahkik: ‘Isâmüddin es-Sabâbitî, Kahire: Dârü’l-Hadis, 1422/2001.Bağdâdî, Ebû Bekr Ahmed b. Alî b. Sâbit.el-Câmi‘ li-Ahlâkı’r-Râvî ve Âdâbi’s-Sâmi‘. Tahkik: Mahmud et-Tahhân, Riyâd: Mektebetü’l-Meârif, 1403/1983.------, el-Kifâye fî İlmi’r-rivâye, Tahkik: Ahmed Ömer Hâşim, Beyrut: Dârü’l-Kitâbi’l-Arabî, 1405.Babanzâde Ahmed Naim, Sahîh-i Buhârî Muhtasarı Tecrid-i Sarih Tercemesi, Ankara: D.İ.B.Y., 1976. Beyhakī, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyn b. Alî. es-Sünenü’l-Kübrâ. Tahkik: Muhammed Abdulkadir Atâ, Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1424/2003.Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cu‘fî. el-Câmiʿu’l-müsnedü’s-sahihu’l-muhtasar min umûri Resûlillâh sallallāhü ʿaleyhi ve sellem ve sünenihî ve eyyâmih. Tahkik: Muhammed Züheyr b. Nâsır en-Nâsır, Beyrut: Dâru Tûkı’n-Necât, 1422/2001.Dârimî, Ebû Muhammed Abdullah b. Abdirrahmân b. el-Fazl. Sünenü’d-Dârimî. thk, Hüseyin Selim Esed, Suudiarabistan: Dârü’l-Muğnî, 1412/2000.Dâmâd, Mîr Muhammed Bâkır el-Hüseynî el-Esterâbâdî. er-Ravâşihu’s-Semâviyye. Tahkik: Gulâm Hüseyin-Nimetullah el-Celîlî, Kum (İran), Dârü’l-Hadis, 1422.Dârekutnî, Ebü’l-Hasen Alî b. Ömer b. Ahmed. es-Sünen. Tahkik: Şuayb Arnaût, Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1424/2004.Derbendî, Fâdıl. el-Fennü’s-Sânî mine’l-Kavâmîs. Tahkik: Muhammed Kâzım Rahmân Setâyiş, Kum: Matbaa Dâri’l-Hadis, 1425. Düzenli, Muhittin. Hadis Metodlojisinde Teferrüd Kavramına Yönelik Kullanılan Tâbirler. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2016.Ebû Dâvûd, Ebû Dâvûd Süleymân b. el-Eş‘as b. İshâk es-Sicistânî el-Ezdî. Sünenüü Ebî Dâvûd. Tahkik: Muhammed Muhyiddîn Abdülhamîd, Beyrut: el-Mektebetü’l-Asriyye, ts.Ferâhîdî, Ebû Abdirrahman el-Halîl b. Ahmed b. Amr b. Temîm. Kitâbu’l-‘Ayn. Tahkik: Mehdî el-Mahzûmî, İbrahim es-Samerrâî, Dârü’l-Mektebeti’l-Hilâl, Beyrut: 1408/1988.Hâkim en-Nîsâbûrî, Ebû Abdillah Muhammed b. Abdillah b. Muhammed Hâkim. Ma‘rifetü ‘Ulûmi’l-Hadîs. Tahkik: Seyyid Muazzam Hüseyin, Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1397/1996.----------, el-Müstedrek ale’s-Sahîhayn. Tahkik: Abdülkadir Atâ, Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1411/1196.Halîlî, Ebû Ya‘lâ Halîl b. Abdillâh b. Ahmed el-Kazvînî. el-İrşâd fî Ma‘rife Ulemâi’l-Hadîs. Tahkik: Muhammed Saîd Ömer İdrîs, Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 1409.Hemmâm, Abdülcevâd. et-Teferrüd fî Rivâyeti’l-Hadîs ve Menhecü’l-Muhaddisîn fî Kabûlihî ve Reddih. Beyrut: Dârü’n-Nevâdir, 1429/ 2008.Irâkī, Ebü’l-Fazl Zeynüddîn Abdürrahîm b. el-Hüseyn b. Abdirrahmân. Şerhu’t-Tabsira ve’t-Tezkira. Tahkik: Mahir Yasin el-Fahl, Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1423/2002. Itr, Nureddin. Menhecu Nakd fî Ulûmi’l-Hadîs. Dımeşk: Dâru’l-Fıkr, 1430/2009.İbn Adî, Ebû Ahmed Abdullāh b. Adî b. Abdillâh el-Cürcânî. el-Kâmil fî Du‘afâi’r-Ricâl. Tahkik: ‘Âdil Ahmed Abdülmevcûd-Ali Muhammed Mu‘avviz, Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1418/1997.İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şİhâbüddin Ahmed b. Ali b. Muhammed İbn Hacer el-Askalânî. et-Telhisü’l-habîr fî tahrîci ehâdîsi’r-Râfi‘iyi’l-Kebîr. Tahkik: Ebû ‘Âsım Hasan b. Abbâs b. Kutub, Mısır: Müessesetü Kurtubâ, 1416/1995.----------, en-Nüket. Tahkik: Rebî‘ b. Hâdî el-Medhalî, Riyad: Dârü’r-Râye, 1417.----------, Lisânu’l-Mîzân. Tahkik: Dâiretu’l-Me‘arif en-Nizâmiyye el-Hind, Beyrut: el-Müessesetü’l-A‘lemî, 1390/1971.----------, Nüzhetü’n-Nazar. Tahkik: Nureddin Itr, Karachi/Pakistan: Mektebetü’l-Büşrâ, 1432/2011.İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem b. Ali b. Ahmed el-Ensârî. Lisânü’l-‘Arab. Dâru Sâdır, Beyrut: 1414/1994.İbn Receb el-Hanbelî, Ebü’l-Ferec Zeynüddin Abdurrahman b. Ahmed b. Abdurrahman el-Bağdadî. Şerhu ‘İleli’t-Tirmizî. Tahkik: Hemmâm Abdürrahîm Saîd, Ürdün: Mektebetü’l-Menâr, 1407/1987.Kâtib Çelebî, Mustafa b. Abdullah. Keşfü’z-Zunûn ‘an Esâmi’l-Kütüb ve’l-Fünûn. Bağdad: Mektebetü’l-Müsennâ, 1360/1941.Kazan, Tahsin. İbn Hacer’in Hadis Usulüne Getirdiği Yenilikler. İstanbul: Gelenek Yayıncılık, 2018.Keskin, Yusuf Ziya. Hadis Usûlünde Ferd ve Garîb. Harran Üni., İlâhiyat Fakültüsi dergisi, Yıl 2000, Sayı 6.Koçyiğit, Talat. Hadis Istılahları. Ankara Üni., İlahiyat Fak., Yayınları, 1980.Melîbârî, Hamza Abdullah. Hadis Usûlüne Yeni Yaklaşımlar, (Terc., Muhittin Düzenli ve Ayhan Ak) İstanbul: İnsan Yayınları, 2013. ---------, el-Müvâzenetü beyne’l-Mütekaddimîn ve’l-Müteahirîn fî Tashîhi’l-Ehâdîs ve Ta‘lîlih. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 1422/2001.Meyyânişî, Ebû Hafs Takıyyüddîn Ömer b. Abdülmecîd el-Kureyşî. Mâ lâ Yese‘u’l-Muhaddise Cehluh. Tahkik: Ali Hasan Ali Abdülhamid, Ürdün: Dârü’l-Vekâle,ts.Mizzî, Ebü’l-Haccâc Cemâlüddîn Yûsuf b. Abdirrahmân b. Yûsuf. Tehzibü’l-Kemâl fî Esmâi’r-Ricâl. thk, Beşşâr Avvâd Ma‘ruf, Beyrut: Muessetu’r-Risâle, 1400/1980.Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc b. Müslim el-Kuşeyrî. Sahîhu Müslim. Tahkik: Nazar b. Muhammed el-Fâryâbî, Beyrut: Dâru Tayyibe, 1427/2006.----------, et-Temyîz. (Muhmmed Mustafa el-A‘zamî, Menhecü’n-Nakd ‘İnde’l-Muhaddisîn ile birlikte), Suudi Arabistan: Mektebetü’l-Kevser, 1410/1990.San‘ânî, Ebû İbrâhîm İzzüddîn Muhammed b. el-Mütevekkil Alellāh İsmâîl. Tevdîhu’l-Efkâr li-Me‘ânî Tenkîhi’l-Enzâr. Salâh b. Muhammed b. ‘Uveyde, Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1417/1997.Sehâvî, Ebü’l-Hayr Şemsüddîn Muhammed b. Abdirrahmân b. Muhammed. Fethu’l-Muğîs bi-Şerhi Elfiyyeti’l-Hadîs li’l-Irâkî. Tahkik: Abdülkerim b. Abdullah el-Hudayr-Muhammed b. Abdullah el-Fehdî, Riyad: Dârü’l-Minhâc, 1426/2005. Süyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr b. Muhammed el-Hudayrî eş-Şâfiî. Tedrîbü’r-Râvî fî Şerhi Takrîbi’n-Nevevî. Tahkik: Nazâr Muhammed el-Fâryâbî, Riyad: Dâru Tayyibe, 1414/1994.Şehrezûrî, Ebû Amr Takıyyüddîn Osmân b. Salâhiddîn Abdirrahmân b. Mûsâ. Mukaddimetü İbni’s-Salah. Tahkik: Nureddin Itr, Dımeşk: Dârü’l-Fıkr, 1406/1986.Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre (Yezîd), es-Sünen. Tahkik: Beşşâr Avvâd Ma‘rûf, Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 1996.Zerkeşî, Ebû Abdillah Bedrüddîn Muhammed b. Abdillah b. Bahâdır. en-Nüket alâ Mukaddimeti İbni’s-Salâh. Tahkik: Zeynulâbidin b. Muhammed, Riyad: Edvâu’s-Selef, 1419/1998. Zeyn Ahmed, Murtaza. Menâhicü’l-Muhaddisin fî Takviyeti’l-Ehâdîsi’l-Hasene ve’d-Daîfe. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 1415/1994.