ARAP YARIMADASI’NDAKİ EKONOMİK ŞARTLARIN HZ. PEYGAMBER’İN HAYATINA VE HADİSLERE YANSIMASI

Yıl 2017, Cilt: 4 Sayı: 8, 72 - 94, 28.12.2017

Zeynep Canan Koçak

Öz

Arap Yarımadası’nın coğrafî
konumu, şartları ve iklim yapısı bölgenin ekonomik yapısı üzerinde önemli rol
sahibidir. Mesela Yarımada’nın sıcak iklim kuşağında bulunmasının bir sonucu
olarak tarım ve hayvancılık faaliyetlerinin sınırlı kalması, bölge halkını
mecburen daha başka geçim kaynakları da sağlamaya itmiştir. Örneğin, yağma ve
savaşlardan elde edilen ganimetler ile ticarî etkinlikler bu kazanç yollarından
ikisidir. Bölgenin söz konusu ekonomik kaynakları ve buna dayalı etkinliklerin,
halk kültürünü ve yaşamını yönlendiren önemli amillerden biri olduğu açıktır.
Dolayısıyla söz konusu kültür ve yaşamın, bir bölge insanı olan Hz.
Peygamber’in yaşamına, tutum ve davranışlarına, ifadelerine de aksettiği
görülür. Bu çalışma ile, Arap toplumunun ekonomiye
dayalı bazı uygulamalarının ve düşünme biçimlerinin Hz. Peygamber ve hadisler
üzerindeki yansımalarına işaret etmek amaçlanmıştır. Bu doğrultuda ilk olarak,
kısaca bölgedeki ekonomiye dayalı kültür hakkında bilgilere yer verilmiş daha
sonra ise Hz. Peygamber’in bu kültürle ilişkili bazı uygulamalarından ve
hadislerinden örnekler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Arap Yarımadası, Câhiliye, Hz. Peygamber, Hadis, Ekonomi, Kültür

THE REFLECTIONS OF ECONOMIC CONDITIONS IN ARABIAN PENINSULA TO THE PROPHET (P.B.U.H.) AND HADITHS

Öz

Geographical position, conditions and climatic factors of Arabian Peninsula take an important role in economical activities of the area. Limitedness in agriculture and stockbreeding because of taking the peninsula in the scope of hot climate zone, prompts people to another sources of living. Trade and pillage are two of them. The economical structure of the Peninsula –particularly Hijaz- has a role in culture and life style of the people. Consequently, it seems that the economical culture reflects to life, attitude and hadiths of the Prophet (p.b.u.h.) as a person from the area. In this study, it’s aimed to imply the reflections of economical activities and thoughts in the area to the Prophet and hadiths. In this direction, at first, knowledges about the culture of the area reasoned economy are given and then some of the revelant behaviours and hadiths of the Prophet are adduced.

Anahtar Kelimeler

Arabian Peninsula, Jahiliyya, Prophet, Hadith, Economy, Culture

Kaynakça

• Aldemir, Halil (2011), “İslam Öncesi Mekke Ekonomisinin Kur’ân Daveti Açısından Değerlendirilmesi”, Kur’ân’ın Anlaşılmasına Katkısı Açısından Kur’ân Öncesi Mekke Toplumu Sempozyumu Tebliğler Kitabı (edt. Mevlüt Güngör), İstanbul:İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür ve Sosyal İşler Daire Başkanlığı-Kültür Müdürlüğü.
• Ali, Cevad (1993), el-Mufassal fî Târîhi’l-‘Arabi Kable’l-İslâm, c. VII, VIII, Bağdat:Câmiatu Bağdad.
• Âlûsî, Seyyid Muhammed Şükri (ty.), Bulûğu’l-Ereb fî Ma’rifeti Ahvâli’l-Arab, c. I-III, Beyrut:Dâru’l-Kütübi’l-İlmiye.
• Ateş, Ali Osman (2006), “Asr-ı Saadet’te Dinler ve Gelenekler”, Bütün Yönleriyle Asr-ı Saadet’te İslam, (edt. Vecdi Akyüz), c. II, İstanbul:Beyân Yayınları.
• Atmaca, Veli (2010), Hadislerde Rukye –Hz. Peygamber ve Sahabenin Uygulamaları Işığında Şifa Hadisleri-, İstanbul:Rağbet Yayınları.
• Avcı, Casim (2008), Hz. Muhammed’in Peygamberlik Öncesi Hayatı, İstanbul:Hayykitap.
• Bal, Faruk (2015), Arap Yarımadasında Ticaret –Hz. Peygamber ve Dört Halife Dönemi-, İstanbul:Beka Yayıncılık.
• Bozkurt, Nebi (2002), “Kaylûle”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, c. XXV, Ankara:Türkiye Diyanet Vakfı.
• Buhârî, Muhammed b. İsmail (1979), el-Câmi’us-Sahîh, c. I-VII, İstanbul:Mektebetü’l-İslâmiyye.
• Büyükcoşkun, Kudret (1991), “Arabistan”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, c. III, Ankara:Türkiye Diyanet Vakfı.
• Çağatay, Neşet (1957), İslam’dan Önce Arap Tarihi ve Câhiliye Çağı, Ankara:Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları.
• Çelikkol, Yaşar (2003), İslam Öncesi Mekke, Ankara:Ankara Okulu.
• Demircan, Adnan (2007), “Son Peygamber’in Geldiği Coğrafya ve Toplum: Hicaz Bölgesi ve Câhiliye Arapları”, Câhiliye Toplumundan Günümüze Hz. Muhammed Sempozyumu Tebliğler Kitabı (edt. Ahmet Yaman), Ankara:Fecr Yayınları.
• Derveze, İzzet (1998), Kur’ân’a Göre Hz. Peygamber’in Hayatı, çev. Mehmet Yolcu, c. I-II, İstanbul:Ekin Yayıncılık.
• Ebû Dâvûd, Süleyman İbn el-Eş'as es-Sicistânî (1992), Sünen-i Ebî Dâvûd, c. I-V, İstanbul:Çağrı Yayınları.
• Ebu Ubeyd, Kâsım b. Selâm (1406), Kitâbu’l-Emvȃl, (thk. Muhammed Halil Herras), Beyrut:Dâru'l-Kütübi'l-İlmiyye.
• Elmalılı, M. Hamdi Yazır (ty.), Hak Dini Kur’ân Dili, (sdl. İsmail Karaçam, Emin Işık, Nusrettin Bolelli, Abdullah Yücel), c. II, IV, İstanbul:Azim Dağıtım.
• Emin, Ahmet (1976), Fecrü’l-İslâm (İslam’ın Doğuşu), (çev. Ahmet Serdaroğlu), Ankara:Kılıç Kitabevi.
• Ezrakî, Ebu'l-Velîd Muhammed b. Abdillâh b. Ahmed (1979), Ahbâru Mekke ve Mâ Câe Fîhâ Mine'l-Âsâr, (thk. Rüşdî es-Sâlih Melhas), Beyrut:Daru's-Sakafe.
• Fayda, Mustafa (2006), “Nesî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), c. XXXII, Ankara:Türkiye Diyanet Vakfı.
• Hamidullah, Muhammed (1980), “Hz. Peygamber’in İslam Öncesi Seyahatleri”, (çev. Abdullah Aydınlı), Atatürk Üniversitesi İslamî İlimler Fakültesi Dergisi, Sayı:IV, Yıl:1980, ss. 327-342.
• Hamidullah, Muhammed (2003), İslam Peygamberi, (çev. Salih Tuğ), c. I-II, Ankara: Yeni Şafak.
• Hamidullah, Muhammed (1961), “El-Îlâf veya İslam'dan Önce Mekke'nin İktisadî-Diplomatik Münasebetleri”, (çev. İsmail Cerrahoğlu), Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt:9, Sayı:1, Yıl:1961, ss. 213-222.
• Hasan, Hasan İbrahim (1985), Siyasî-Dinî-Kültürel-Sosyal İslam Tarihi, (çev. İsmail Yiğit, Sadrettin Gümüş), c. I, İstanbul:Kayıhan Yayınları.
• Hitti, Philip K. (1980), Siyasî ve Kültürel İslam Tarihi, (çev. Salih Tuğ), c. I, İstanbul:Boğaziçi Yayınları.
• Hodgson, Marshall G.S. (1993), İslam’ın Serüveni (Bir Dünya Medeniyetinde Bilinç ve Tarih), (çev. İzzet Akyol), c. I, İstanbul:İz Yayıncılık.
• İbn Habîb, Muhammed el-Bağdâdî (1985), Kitâbü’l-Münemmak fî Ahbâri Kureyş, (thk. Hurşid Ahmed Faruk), Beyrut:Alemü'l-Kütüb.
• İbn Hacer, el-Askalȃnî (1379), Fethu’l-Bârî Şerhu Sahîhi’l-Buhârî, (thk. Muhammed Fuad Abdulbaki), c. VIII, Beyrut:Dâru’l-Ma’rife.
• İbn Hacer, el-Askalȃnî (1415), el-İsȃbe fi Temyîzi’s-Sahâbe, (thk. Ali Muhammed Muavviz-Âdil Ahmed Abdülmevcûd), c. V, Beyrut:Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• İbn Hanbel, Ahmed (1969), Müsned, c. IV, VI, Beyrut:Mektebetü’l-İslâmî.
• İbn Hişâm, Ebû Muhammed Abdülmelik (1936), es-Sîretü’n-Nebeviyye, (thk. Mustafa es-Sakka, İbrahim el-Ebyârî, Abdü’l-Hafiz Şiblî), c. I-IV, Kahire:Mustafa el-Babî el-Halebî.
• İbn İshâk, Muhammed el-Muttalibî (1978), es-Sîre, (thk. Süheyl Zekar), Beyrut:Dâru’l-Fikr.
• İbn Mâce, Ebû Abdillah Muhammed b.Yezid el-Kazvînî (1952), Sünen-i İbn Mâce, c. I-II, Kahire:Dâru İhyâi’l-Kütübi’l-Arabiyye.
• İbn Sa’d, Muhammed (1957), et-Tabakâtü’l-Kübrâ, c. I, Beyrut:Dâru Sadır-Dâru Beyrut.
• İbnü’l-Esîr, Ebü’l-Hasan İzzeddin (1994), Üsdü'l-Ğâbe fî Ma’rifeti's-Sahâbe, (thk. Ali Muhammed Muavviz-Adil Ahmed Abdulmevcûd), c. VII, Beyrut:Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• Karacabey, Salih (2002), Hz. Peygamber’de Nebevî ve Beşerî Bilgi, İstanbul:Sır Yayıncılık.
• Karaman, Hayrettin (2006), “Asr-ı Saadet’te İslam Hukuku’nun Oluşumu”, Bütün Yönleriyle Asr-ı Saadet’te İslam, c. II, İstanbul:Beyân Yayınları.
• Mahfûz, Cemâl (1987), Fennü’l-Harbi ’Inde’l-Arabi fi’l-Câhiliyye ve’l-İslâm, Beyrut:Müessesetü’l-Arabiyye li’d-Dirâsât ve’n-Neşr.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyin el-Kuşeyrî en-Nisâburî Müslim b. el-Haccac (1994), el-Câmi’us-Sahîh, c. I-IX, Beyrut:Dâru'l-Kütübi'l-İlmiyye.
• Öğmüş, Harun (2013), Câhiliye Döneminde Araplar, İstanbul:İz Yayıncılık.
• Özdemir, Mehmet Nadir (2010), “İnsan Hakları Bağlamında Hz. Peygamber’in Köleliğe Yaklaşımı”, Bilimnâme, Sayı:XIX, Yıl:2010/2, ss. 75-98.
• Palabıyık, Abdülkadir (1997), “Garîbü’l-Hadîs Nev’inin Doğuşu ve Abdülğâfir b. İsmâ’îl el-Fârisî’nin ‘el-Müfhim li Şerhi Garîbi Sahîhi Müslim’ Adlı Eseri”, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Basılmamış Doktora Tezi), İzmir.
• Şâtıbî, Ebû İshâk (2010), el-Muvâfakât -İslamî İlimler Metodolojisi-, (çev. Mehmet Erdoğan), c. II, İstanbul:İz Yayıncılık.
• Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed İbn-i Cerîr (1420/2000), Câmiu’l-Beyân fî Te’vîli’l-Kur’ân, (thk. Ahmed Muhammed Şâkîr), c. I-XXIV, Beyrut:Müessesetü’r-Risâle.
• Tartı, Nevzat (2016), Tarihsellik Düşüncesi ve Hadislerin Anlaşılması, Ankara:Otto Yayınları.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ (ty.), Sünen, c. I-V, Beyrut:Dâru’l-Fikr.
• Tuğ, Salih. İslam Vergi Hukukunun Ortaya Çıkışı (1984), İstanbul:Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları.
• Vâhidî, İmam Ebu’l-Hasen Ali b. Ahmed (1991), Esbâb-ü Nüzûli’l-Kur’ân, (thk. Kemal Besyûnî Zağlûl), Beyrut:Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• Watt, W. Montgomery (1986), Muhammed Mekke’de, (çev. M. Rami Ayas, Azmi Yüksel), Ankara:Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları.
• Yeniçeri, Celal (2006), “Asr-ı Saadet’te Devlet Bütçesi”, Bütün Yönleriyle Asr-ı Saadet’te İslam, c. II, İstanbul:Beyân Yayınları.
• Yıldız, Hakkı Dursun (1991), “Arabistan”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, c. III, Ankara:Türkiye Diyanet Vakfı.
• Zemahşerî, Ebu’l-Kasım Mahmud bin Ömer bin Ahmed (h. 1407), el-Keşşâf ‘an Hakâ’iki Gavâimidi’t-Tenzîl, c. I, Beyrut:Dâru’l-Kütübi’l-Arabi.
• Zeydan, Corci (2013), İslam Uygarlıkları Tarihi, (çev. Nejdet Gök), c. I, İstanbul:İletişim Yayınları.