The Context That “Pious” Was Earned In The Envıronment Of Revelation

Yıl 2023, Sayı: 7, 9 - 28, 28.12.2023

Yavuz Tuğberk

https://doi.org/10.59932/burdurilahiyat.1347088

Öz

Each holy book was sent down in the language spoken by the prophet and the society to which it was sent. Naturally, in order to achieve its goal of being understood, the Quran used the words, style, literary styles and linguistic logic of the Arab society to which it first addressed, and was revealed as an Arabic word. However, the dynamic structure of the language also showed itself in this environment and the context of the words could change in accordance with the environment of revelation. The root meaning of the concepts in the Arabic language was mostly preserved, but its meanings could differ in the climate of Mecca and Medina. Therefore, the words used by the Arab society have entered a new semantic field specific to the Quran. In such a process, it can be seen that some words retain their meaning in the period in which they are used, while others undergo a narrowing or expansion of meaning or even gain a completely new meaning. The best way to achieve the rewards of this world or the hereafter that Allah promises in His words is to adopt and apply the qualities that must be possessed as a whole. One of these is the word pious, which is one of the key concepts of the Quran. It is a fact that speech cannot be independent of the addressee. Correct comprehension of the address depends on the addressee as well as other elements. Just as it is important who says the word, it is also important to whom, where, why and when it is said. In this respect, the first addressee of the Quran is Hz. The life adventure of the Prophet and its connection with revelation is one of the facts that should not go unnoticed. In addition, another factor that will make the speech valuable is that it is appropriate to the situation. In the study, the revelation is attributed to Hz. The reason why a descent sequence created by considering the Prophet's life course, together with the Mecca and Medina periods, is based here, as well as the main element that will make the study different. Because the books, theses and articles written before do not contain a specific research on the concept of pious, they are far from including the context of the concept in terms of its environment. The aim of the study is to determine the contextual meanings that the word "pious" gained in the process of revelation, based on a sirah oriented revelation order, to reveal the portrait of the pious painted by the Quran, and to prove the perfection of revelation in accordance with the environment. In addition, especially in meaning-centered translation studies, raising awareness about the meaning of the word "pious" in the verses in which it is mentioned, together with its context, is among the goals. First, the meaning of the concept in the period of its revelation will be determined in terms of its context, and in the conclusion, the meanings of the pious in the environment of Mecca and Medina will be given as a whole. In achieving these goals, the internal context will be taken into consideration more and emphasis will be placed on the siyak and sibak method. As a result of the study, it has been seen that although the concept of pious preserves its root meaning, its meanings have diversified in accordance with the external and internal context, and has taken on a meaning that expresses the situations that are in line with the requirements of the revelation environment in Mecca and Medina.

Anahtar Kelimeler

Tafsir, Qur’an, Language, Revelation, Context, Pious

“Müttaḳîn” Kelimesinin Nüzûl Ortamında Kazandığı Bağlamlar

Öz

Her kutsal kitap gönderildiği peygamberin ve toplumun konuştuğu dil üzerine indirilmiştir. Doğal olarak Kur’an da anlaşılma hedefini gerçekleştirmek için ilk muhatap aldığı Arap toplumundaki kelimeleri, üslubu, edebi tarzları ve dil mantığını kullanmış ve Arapça bir söz olarak vahyedilmiştir. Ancak dilin dinamik yapısı bu ortamda da kendini göstermiş ve lafızların bağlamı nüzûl ortamına uyumlu olarak değişebilmiştir. Kavramların Arap dilinde bulunan kök anlamı çoğunlukla muhafaza edilmiş ve fakat delaleti Mekke ve Medine ikliminde farklılaşabilmiştir. Dolayısıyla Arap toplumunun kullandığı kelimeler Kur’ân’a özgü yeni bir semantik anlam alanı içerisine girmiştir. Böyle bir süreçte bazı kelimelerin kullanımının süregeldiği dönemdeki anlamını koruduğu görülürken bazılarının ise anlam daralması veya genişlemesine uğradığı hatta tamamen yeni bir anlam kazandığı da görülebilmektedir. Allah’ın kelamında vaad ettiği, dünyaya veya ahirete yönelik mükafatlara ulaşabilmenin en doğru yolu da sahip olunması gereken vasfın bir bütün halinde benimsenip uygulanmasıdır. Hitabın muhataptan bağımsız olamayacağı bir hakikattir. Hitabın doğru kavranması diğer unsurlarla beraber muhataba da bağlıdır. Sözü kimin söylediği ne kadar önemliyse kime, nerede, niçin ve ne zaman söylendiği de o kadar önemlidir. Bu açıdan Kur’ân’ın ilk muhatabı olan Hz. Peygamber’in hayat serüveni ve onun nüzûl ile olan bağlantısı dikkatten kaçmaması gereken bir olgulardan birisidir. Ayrıca sözü değerli kılacak unsurlardan bir diğeri de muktezayı hale uygun olmasıdır. Çalışmada vahyin nüzûlünü Hz. Peygamber’in hayat seyriyle, Mekke ve Medine dönemiyle birlikte ele alarak oluşturulan bir nüzûl tertibinin temel alınma sebebi de burada olduğu gibi çalışmayı farklı kılacak ana unsur da buradadır. Çünkü daha önce yazılan kitap, tez ve makaleler müttakîn kavramına özel bir araştırma içermediği gibi kavramın ortamı açısından içerdiği bağlamına yer vermekten de uzaktır. Çalışmada “müttaḳîn” kelimesinin siyer odaklı bir nüzûl tertibi esas alınarak vahiy sürecinde kazandığı bağlamsal anlamların tespit edilmesi, Kur’ân’ın resmettiği müttaḳîn portresinin ortaya konması ve vahyin ortama uygun geliş mükemmeliyetinin ispatlanması amaçlanmıştır. Ayrıca özellikle anlam merkezli meâl çalışmalarında müttakîn kelimesinin geçtiği âyetlerde bağlamıyla birlikte anlamlandırılmasına bir farkındalık oluşturma da hedefler arasındadır. Önce kavramın kendi nüzûl dönemindeki manası bağlamı açısından tespit edilecek, sonuç bölümünde ise Mekke ve Medine ortamında müttakînin delalet ettiği anlamlar bütün halinde verilecektir. Bu amaçların gerçekleşmesinde iç bağlam daha çok göz önünde bulundurulacak, siyak ve sibak yöntemine ağırlık verilecektir. Çalışmanın sonucunda müttaḳîn kavramının kök anlamını korumakla birlikte dış ve iç bağlama uygun olarak anlamlarının çeşitlendiği, Mekke ve Medinedeki nüzûl ortamının gereklerine uygun olan durumları ifade edecek bir anlama büründüğü görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Kur’ân, Dil, Nüzûl, Bağlam, Müttaḳîn

Kaynakça

• Abdulbaki, Muhammed Fuad. Mu‘cemu’l-müfehres li elfâzi’l-Kur’ân. Mısır: Dâru’l-Kütübü’l-Mısriyye, 1945.
• Aksan, Doğan. Her Yönüyle Dil Ana Çizgileriyle Dilbilim. Ankara: TDK Yayınları, 2000.
• Algül, Hüseyin. “Haram Aylar”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi.16/105-106. İstanbul: TDV Yayınları, 1997.
• Âlûsî, Ebü’s-Senâ Şihâbüddîn Mahmûd b. Abdillâh b. Mahmûd el-Hüseynî. Rûhu’l-meânî. 30 Cilt. Beyrut: Dâr-u İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî.
• Bakkal, Ali. Kur’ân’ı Anlamada Siyak-Sibakın Önemi. İstanbul: İlim Yayma Vakfı, 2009.
• Bayraklı, Bayraktar. Kur’ân’a Göre Taḳvâ. İstanbul: Düşün Yayıncılık, 2020.
• Beğavî, Ebu Muhammed el-Hüseyin b. Mesud. Meâlimu’t-tenzîl fî tefsîri’l-Kur’ân. thk. Abdürrezzak el-Mehdî. 8 Cilt. Beyrut: 1420.
• Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. Ali. Delâilü’n-nübüvve ve ma’rifetü ahvâli sâhibi’ş-şerî‘a.Beyrut: 1405.
• Beyzâvî, Nâsırüddîn Ebû Saîd (Ebû Muhammed) Abdullah b. Ömer b. Muhammed. Envâru’t-tenzîl ve esrâru’t-te’vil. 2 Cilt. Kahire: el-Mektebetu’t-Tevfikiyye, t.y.
• Bikâî, Ebü’l-Hasen Burhânüddîn İbrâhîm b. Ömer b. Hasen er-Rubât el-Hırbevî. Nazmü’d-dürer fî tenâsübi’l-âyâti ve’s-süver. thk. Abdussemi’ Muhammed Ahmed Hasaneyn. 22 Cilt. Riyad: 1978.
• Bor, Adil. “Kur’ân’da Taḳvânın Bireysel ve Toplumsal Boyutu”. Diyanet İlmi Dergi 56 (2020), 755-780.
• Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmâ‘îl b. İbrâhîm el-Cu’fî. el-Câmi‘u’s-sahîh. thk. Kâsım eş-Şemmâ’î er-Rifâ’î. 4 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Erkâm, tsz.
• Câbirî, Muhammed Âbid. Fehmu’l-Kur’ân, çev. Muhammed Coşkun. 3 Cilt. İstanbul: Mânâ Yayınları, 3. Baskı, 2017. Cerrahoğlu, İsmail. Tefsir Usulü. Ankara: TDV Yayınları, 2011.
• Cevherî, Ebû Nasr İsmâîl b. Hammâd. es-Sıhâhu tacü’l-lüğa ve sıhâhü’l-‘arabiyye.thk. Ahmed Abdülğafûr Attâr. 7 Cilt. Kâhire: Dâru’l-‘İlmi li’l-Melâyîn, 1399/1979.
• Cündioğlu, Dücane. Kur’ân’ı Anlamanın Anlamı. İstanbul: Kapı Yayınları, 2005.
• Cürcânî, Ebû’l-Hasen Alî b. Muhammed b. Alî es-Seyyid eş-Şerîf el-Hanefî, et-Ta‘rîfât, thk. Muhammed Abdurrahman. Beyrût: Dâru’n-Nefâis, 1424/ 2003.
• Derveze, Muhammed İzzet et-Tefsîru’l-hadis. 10 Cilt. Kahire: Dâru’l-Garbi’l-İslamî, 2000.
• Ezherî, Ebû Mansûr Muhammed b. Ahmed b. Ezher. Tehzibü'l-lüga. thk. ‘Abdüsselam Muhammed Harun, Muhammed ‘Ali en-Neccar. Kâhire: 1964-1967.
• Ferdinand de Saussûre. Genel Dilbilim Dersleri. çev. Berke Vardar, Multilingual. İstanbul: 1998.
• Ferrâ, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Ziyâd b. Abdillâh el-Absî. Meâni’l-Kur’ân. 3 Cilt. Beyrut: Âlemu’l-Kütüb, 1983.
• Gazzâlî, Muhammed. Nahve Tefsir Mevdûî li suveri’l-Kur’âni’l-Kerim. Kahire: Dâru’ş-Şuruk, 1995.
• Hâzin, Alâu’d-dîn Ali b. Muhammed b. İbrâhîm. Lübâbü’t-te’vîl fi meâni’t-tenzîl. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1415.
• Hurremşâhî, Bahâuddîn. Kur’ân Bilimi, çev. Hasan Elmas. İstanbul: İhtar Yayınları, 1998.
• İbn Fâris, Ebû’l-Hüseyn Ahmed b. Fâris b. Zekeriyyâ b. Muhammed er-Râzî el-Kazvînî el-Hemedânî. el-Mu’cemu mekâyîsi’-l-luğa. Kâhire; Dâru İhyâi’l-Kütübi’l-‘Arabiyye. nşr. Abdüsselâm M. Hârûn. 6 Cilt. 1389/ 1969.
• İbn Habib, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Habîb b. Ümeyye b. Amr el-Hâşimî. Kitâbu’l-muhabber.Haydarabad: 1942.
• İbn Hişam, Ebû Muhammed Cemalüddin Abdulmelik b. Hişam b. Eyyub el-Himyerî el-Meafirî el-Basrî el-Mısrî. es-Sîretü’n-nebeviyye İbn Hişam. thk. Ömer Abdisselâm Tedmürî. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübü’l-Arabî, 3. Basım, 1990.
• İbn İshak, Ebû ‘Abdullah Muhammed b. İshâk b. Yesâr b. Hıyâr el-Muttâlibî el-Kureşî el-Medenî. Sîretü İbn İshâk el-müsemma bi kitâbi'l-mübtede' ve'l-meb'as ve'l-meğâzî. thk. Muhammed Hamidullah. Rabat: 1976.
• İbn Kesîr, Ebû’l-Fidâ İmâmüddîn İsmâ‘îl b. Şihâbiddîn Ömer b. Kesîr b. Dav’ el-Kaysî el-Kureşî el-Busrâvî ed-Dımeşkî eş-Şafiî. Tefsîru’l-Kur’âni’l-‘Azîm.thk. Sâmî b. Muhammed es-Selâme. 15 Cilt. Riyâd: Dâru’t-Tayyibe, 1418/1997.
• İbn Kesîr, Ebû’l-Fidâ İmâmüddîn İsmâ‘îl b. Şihâbiddîn Ömer b. Kesîr b. Dav’ el-Kaysî el-Kureşî el-Busrâvî ed-Dımeşkî eş-Şafiî, Kasasu’l-enbiya. thk. Mustafa Abdu’l-Vâhid. Mekke: Mektebetü’t-Tâlibu’l-Câmi, 1988.
• İbn Manzur, Ebû’l- Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem b. Alî b. Ahmed el-Ensârî er-Rüveyfiî. Lisanu’l-Arab. Kahire: Dârul-Meârif, 1119.
• İbnu’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrahmân b. Alî b. Muhammed el-Bağdâdî. Zâdu’l-mesir fî ilmi’t-tefsir. 9 Cilt. Beyrut: Mektebetu’l-İslami, 1984.
• İsfahânî, Ebü’l-Kasım Hüseyin b. Muhammed b. el-Mufaddal er-Râgıb. Müfredâtü elfâzi’l-Kur’ân. thk. Safvan Adnan Dâvûdî. Beyrut: Dâru’l-Kalem, 4. Basım, 2009.
• İzutsu, Toshihiko. Kur’ân’da Dinî ve Ahlâkî Kavramlar. çev. Selahattin Ayaz. İstanbul: Pınar Yayınları, 1991.
• Karaman, Hayrettin vd. Kur’ân Yolu Meali. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı. 9. Basım, 2019.
• Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed b. Mahmûd. Te’vilatu ehli’s-sünne. 5 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risale, 2004.
• Mersîfî, Sait. el-Câmiu’s-sahîh li’s-sîreti’n-nebeviyye. Kâhire: Dâr-u İbn Kesir, 1. Basım, 2009.
• Mukâtil b. Süleymân, Ebü’l-Hasen. Tefsiru Mukatil b. Süleyman. 5 Cilt. Beyrut: Müessesetü Tarihu’l-Arabi, 2002.
• Ochs, Elinor. Cultureand Language Development. New York: Cambridge University Press, 1988.
• Öz, Ayşe. “Bir Davranış Geliştirme Metodu Olarak İttika”. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2001.
• Özkavukcu, Şaban. “Kur’ân-ı Kerim’de Kronolojik Olarak Hz. Peygamber’in Hayatı”. Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi, 2011.
• Râzî, Ebû Abdillâh (Ebü’l-Fazl) Fahrüddîn Muhammed b. Ömer b. Hüseyn. Tefsiru Fahru’r-Razî. 32 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1981.
• Râzî, Muhammed b. Ebû Bekr. Muhtaru’s-sıhah. thk. Muhammed Hatır. Beyrut: Mektebetü Lübnan, 1995.
• Rudeynî, Muhammed Ali Abdülkerim. Fusûl fi ilmi’l-lügati’l-âmm. Beyrut: Âlemü’l-Kütüb, 2002.
• Sa‘îdî, Abdülmüteâl b. Abdilvehhâb b. Ahmed es-Saîdî . en-Nazmu’l-fenniyyu fi’l-Kur’ân. Kâhire: Mektebetü’l-Âdâb, 1992.
• Serinsu, Ahmet Nedim. Kur’ân ve Bağlam. İstanbul: Şule Yayınları, 2012.
• Soysaldı, H. Mehmet. “Kur’ân Semantiği Açısından Taḳvâ”. Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1 (1996), 21-42.
• Süyûtî, Ebü’l Fazl Celâlüddîn Abdurrahman b. Ebî Bekr b. Muhammed el-Hudayrî. el-İtkân fî ulûmi’l-Kur’ân. thk. Muhammed Ebu’l-Fadl İbrahim. 4 Cilt. Kahire: Mektebetü’t-Türâs, 1968.
• Süyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr b. Muhammed el-Hudayrî. ed-Dürrü’l-mensur fî tefsiri’l-me’sur. thk. Abdullah b. Abdu’l-Muhsin. 17 Cilt. Kahire: Merkezun lil Buhûs ed-Dirâsâti’l-Arabiyye ve’l-İslamiyye, 2003.
• Şahin, Hatice. “Kur’ân’da Taḳvâ Kavramı”. Bursa: Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2006.
• Şahin, Yasemin. “Din Eğitimi Açısından Kur’ân’ı Kerime Göre Taḳvâ”. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2007.
• Şâzilî, Seyyid b. Kutb b. İbrâhîm b. Hüseyn . fî Zılâli’l-Kur’ân. çev. Salih Uçan vd. 9 Cilt. İstanbul: Dünya Yayıncılık, 2003.
• Şen, Betül Döndüren. “Kur’ân’ı Kerimde Zühd ve Taḳvânın Dinler Tarihi Açısından Tetkiki”. Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2001.
• Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr b. Yezîd el-Âmülî. Câmiu’l-beyan an te’vili âyi’l-Kur’ân. thk. Abdullah b. Abdul Muhsin et-Türki. 25 Cilt. Kahire: 2001.
• Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr b. Yezîd el-Âmülî. Târihu’t-Taberî. thk. Muhammed Ebu’l-Fadl İbrahim. 11 Cilt. Kahire: Dâru’l-Meârif, 1968.
• Teftazanî, Sa‘düddîn Mes‘ûd b. Fahriddîn Ömer b. Burhâniddîn Abdillâh el-Herevî el-Horâsânî . Muhtasaru’l-me‘ânî. İstanbul: Kırımlı Abdullah Efendi Matbaası, 1886.
• Tuğberk, Yavuz. “Münâsebâtu’l-Kur’ân Çerçevesinde Mekkî Sûreler Arası Bağlam”. Kayseri: Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2022.
• Ullman, Stephen. Semantics (Anlambilimi). çev. Ahmet Kocaman. Ankara: Türk Dili Mecmuası 322/38 (1978), 355.
• Vâhidî, Ebü’l-Hasen Alî b. Ahmed b. Muhammed en-Nîsâbûrî. Esbâbu’n-nüzûl. Suudi Arabistan: Dâru’l-Islah, 1992.
• Vardar, Berke. Dilbilim ve Dilbilgisi Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. Sevinç Basımevi, 1980.
• Vatandaş, Celaleddin. Hz. Muhammed’in Hayatı ve İslam Daveti –Mekke Dönemi-. İstanbul: Pınar Yayınları, 2011.
• Ya‘kûbî. Ebu’l-‘Abbâs Ahmed b. Ebî Ya‘kûb İshâk b. Ca‘fer b. Vehb b. Vâzıh. Târihu’l-Ya‘kûbî. Beyrut: Şirketü’l-‘Alemiyyi li’l-Matbuat, 2010.
• Yaltkaya, Şerafettin. Şark İslam Klasikleri: Muallakat-Yedi Askı. Ankara: MEB Yayınları, 1989.
• Zeccâc, Ebû İshâk İbrâhîm b. es-Serî b. Sehl. Meâni’l-Kur’ân ve i’rabuhu. 5 Cilt. Beyrut: Âlemu’l-Kütüb, 1988.
• Zemahşerî, Ebü’l-Kâsım Mahmûd b. ‘Ömer b. Muhammed el-Hârizmî. el-Keşşaf an hakaiku gavamidu’t-tenzîl ve uyûni’l-ekavil fi vucuhi’t-te’vil. Riyad: Mektebetü Abikan, 1998.
• Züheyr b. Ebu Sülmâ. Divân. Kâhire: y.y., 1944.