Lise Öğrencilerinde Hedonik Açlık ve Yeme Farkındalığının Beslenme Durumu ile İlişkisi

Yıl 2021, Cilt: 6 Sayı: 2, 165 - 178, 30.12.2021

Ayda Uçar Perim Fatma Türker

Öz

Amaç: Bu çalışma sonucunda birçok hastalığın temeli olan obezitenin hedonik açlıkla olan ilişkisinin pekiştirilmesi ve enerji kısıtlaması dışında alternatif bir çözüm olan farkındalıklı yemenin öneminin anlaşılması amaçlanmıştır.
Gereç ve Yöntem: Aralık 2019- Mart 2020 tarihleri arasında gerçekleştirilen çalışmanın örneklemini Ankara’nın Eryaman ilçesinde bulunan Özel Altın Eğitim Koleji’nde eğitim gören ve araştırmaya katılmaya kabul eden 14-18 yaş arası 128 kız 102 erkek öğrenci olmak üzere toplamda 230 lise öğrencisi oluşturmuştur. Araştırmaya katılan öğrencilere çoktan seçmeli ve/veya açık uçlu soruların bulunduğu bir anket formu uygulanmıştır. Hedonik açlık bulguları ise anket formunda yer alan Besin Gücü Ölçeği ile belirlenmiştir. Ayrıca araştırmaya katılan öğrencilerin yeme farkındalığı durumunu ölçmek için anket formunda yer alan Yeme Farkındalığı Ölçeği kullanılmıştır.
Bulgular: Kız öğrencilerde lezzetli besinlerden etkilenmenin ve hedonik açlığın erkek öğrencilere göre daha fazla olduğu belirlenmiştir (p<0,05). Kız öğrencilerde yeme farkındalığının erkek öğrencilere göre daha yüksek olduğu saptanmıştır. Ayrıca hem kız hem de erkek öğrencilerde hedonik açlığın artmasıyla bazı besinlere duyulan aşırı isteğin arttığı belirlenmiştir. Öğrencilerin BGÖ toplam puanı ile çikolata ve çikolatalı ürünler, kremalı pasta ve pastane ürünleri, cips, gazlı içecekler, fast-food, patates kızartması, ekmek çeşitleri, makarna, hamur işleri, kuruyemiş çeşitleri ve çekirdeğe duyduğu istek arasında pozitif yönlü bir ilişki olduğu saptanmıştır (p<0,05), (p<0,01). Bununla birlikte hem kız hem de erkek öğrencilerde yeme farkındalığının artmasıyla bazı besinlere duyulan aşırı isteğin azaldığı bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler

Adölesan, hedonik açlık, yeme farkındalığı, beslenme

Kaynakça

• Berthoud, H. R. (2011). Metabolic and hedonic drives in the neural control of appetite: who is the boss? Current Opinion in Neurobiology, 21 (6), 888-896.
• Beshara, M., Hutchinson, A. D. ve Wilson, C. (2013). Does mindfulness matter? Everyday mindfulness, mindful eating and self-reported serving size of energy dense foods among a sample of South Australian adults. Appetite, 67, 25-29.
• Çolak, H. ve Aktaç, Ş. (2019). Ağırlık Yönetimine Yeni Bir Yaklaşım: Yeme Farkındalığı. Adnan Menderes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 3 (3), 212-222.
• De Cock, N., Van Lippevelde, W., Vervoort, L., Vangeel, J., Maes, L., Eggermont, S., ... Beullens, K. (2016). Sensitivity to reward is associated with snack and sugar-sweetened beverage consumption in adolescents. EuropeanJjournal of Nutrition, 55 (4), 1623-1632.
• Dunn, C., Haubenreiser, M., Johnson, M., Nordby, K., Aggarwal, S., Myer, S., ... Thomas, C. (2018). Mindfulness approaches and weight loss, weight maintenance, and weight regain. Current Obesity Reports, 7 (1), 37-49.
• Egecioglu, E., Skibicka, K. P., Hansson, C., Alvarez-Crespo, M., Friberg, P. A., Jerlhag, E., ... Dickson, S. L. (2011). Hedonic and incentive signals for body weight control. Reviews in Endocrine and Metabolic Disorders, 12 (3), 141-151.
• Emley, E. A., Taylor, M. B., ve Musher-Eizenman, D. R. (2017). Mindful feeding and child dietary health. Eating Behaviors, 24, 89-94.
• Ewoldt, J. (2012). The relationship between age, gender, and hedonic hunger. 31.01.2021 tarinde https://minds.wisconsin.edu/bitstream/handle/1793/66367/EwoldtJason.pdf?sequence=1&isAllowed=y adresinden erişildi.
• Frank, S., Laharnar, N., Kullmann, S., Veit, R., Canova, C., Hegner, Y. L.,. Preissl, H. (2010). Processing of food pictures: influence of hunger, gender and calorie content. Brain Research, 1350, 159-166.
• Goldfield, G., Moore, C., Henderson, K., Buchholz, A., Obeid, N., Flament, M. (2010). The relation between weight-based teasing and psychological adjustment in adolescents. Paediatrics and Child Health, 15 (5), 283-288.
• Hayzaran, M. (2018). Üniversite öğrencilerinin hedonik açlık durumlarının farklı ölçekler ile belirlenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Başkent Üniversitesi, Ankara.
• Johnson, S. L., Boles, R. E. ve Burger, K. S. (2014). Using participant hedonic ratings of food images to construct data driven food groupings. Appetite, 79, 189-196.
• Jordan, C. H., Wang, W., Donatoni, L. ve Meier, B. P. (2014). Mindful eating: Trait and state mindfulness predict healthier eating behavior. Personality and Individual Ddifferences, 68, 107-111.
• Kaur, K. (2018). Does Dietary Behavior Mediate the Association Between Hedonic Hunger and BMI in Overweight/Obese Adolescents? Brigham Young University, Prova.
• Köse, G., Tayfur, M., Bı̇rı̇ncı̇oğlu, İ. ve Dönmez, A. (2016). Adaptation Study of the Mindful Eating Questiıonnare (MEQ) into Turkish. Journal of Cognitive-Behavioral Psychotherapy and Research, 5 (3), 125-134.
• Lofgren, I. E. (2015). Mindful eating: an emerging approach for healthy weight management. American Journal of Lifestyle Medicine, 9 (3), 212-216.
• Lowe, M. R., Butryn, M. L., Didie, E. R., Annunziato, R. A., Thomas, J. G., Crerand, C. E., ... Halford, J. (2009). The Power of Food Scale. A new measure of the psychological influence of the food environment. Appetite, 53 (1), 114-118.
• Mantzios, M. ve Egan, H. (2018). An exploratory examination of mindfulness, self-compassion, and mindful eating in relation to motivations to eat palatable foods and BMI. Health Psychology Reports, 6(3), 207-215.
• Mason, T. B., Dunton, G. F., Gearhardt, A. N. ve Leventhal, A. M. (2020). Emotional disorder symptoms, anhedonia, and negative urgency as predictors of hedonic hunger in adolescents. Eating Behaviors, 36, 101343.
• Nederkoorn, C., Dassen, F. C., Franken, L., Resch, C. ve Houben, K. (2015). Impulsivity and overeating in children in the absence and presence of hunger. Appetite, 93, 57-61.
• Pivarunas, B., Kelly, N. R., Pickworth, C. K., Cassidy, O., Radin, R. M., Shank, L. M., ... Yanovski, J. A. (2015). Mindfulness and eating behavior in adolescent girls at risk for type 2 diabetes. International Journal of Eating Disorders, 48 (6), 563-569.
• Şarahman, C. ve Ok, M. A. (2019). Erişkin bireylerin hedonik açlık durumları ile aşırı besin isteği, dürtüsellik ve benlik saygısı durumları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp Dergisi, 2 (2), 71-82.
• Uher, R., Treasure, J., Heining, M., Brammer, M. J. ve Campbell, I. C. (2006). Cerebral processing of food-related stimuli: effects of fasting and gender. Behavioural Brain Research, 169 (1), 111-119.
• Strien, V. T., Frijters, J. E., Bergers, G. P. ve Defares, P. B. (1986). The Dutch Eating Behavior Questionnaire (DEBQ) for assessment of restrained, emotional, and external eating behavior. International Journal of Eating Disorders, 5 (2), 295-315.