Kadınlarda Beden Kütle İndeksi, Depresyon, Yeme Davranışı ve Uyku Kalitesi İlişkisinin Belirlenmesi

Yıl 2022, Cilt: 7 Sayı: 3, 253 - 269, 30.12.2022

Çilenay Tatlı , Esra Köseler Beyaz

Öz

Amaç: Bu çalışma kadın bireylerde beden kütle indeksi, depresyon, yeme davranışı ve uyku kalitesi arasındaki ilişkinin belirlenmesi amacıyla yürütülmüştür.
Gereç ve Yöntem: Bu araştırma, Ocak 2022 – Mart 2022 tarihleri arasında çalışmaya katılmaya gönüllü 22-64 yaş arası 430 yetişkin kadın birey ile çevrimiçi anket yöntemi kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın anket formu, sosyodemografik bilgiler, fiziksel aktivite alışkanlıkları, sağlık durumu ve beslenme alışkanlıklarına ilişkin sorular içeren bir form, Hollanda Yeme Davranış Anketi (DEBQ), Beck Depresyon Ölçeği (BDÖ) ve Pittsburgh Uyku Kalitesi İndeksi (PUKİ) ’nden oluşmaktadır.
Bulgular: Bireylerin %5,6’sı zayıf, %55,3’ü normal, %25,3’ü hafif şişman %9,5’i I. derece obez ve %4,2’si II. derece obez sınıfındadır. Farklı BKİ grubundaki bireylerin DEBQ toplam, duygusal ve dışsal yeme puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark gözlenmiştir (p<0.05). Bireylerin BDÖ puan ortalaması 12,5±8,58 ve PUKİ toplam puan ortalaması ise 6,5±3,54’tür. Farklı BKİ grubundaki bireylerin BDÖ ve PUKİ toplam puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark bulunmamaktadır (p>0.05). Bireylerin BDÖ puanları ile PUKİ toplam puanı arasında pozitif yönlü ve istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki görülmüştür (p<0.05). Bireylerin DEBQ’dan aldıkları toplam puanlarla PUKİ’den aldıkları toplam puanlar arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki bulunmamıştır (p>0.05). Bireylerin BDÖ puanları ile DEBQ toplam puanı, duygusal ve kısıtlayıcı yeme puanları arasında pozitif yönde anlamlı ilişkiler bulunmaktadır (p<0.05). Bireylerin BKİ değerleri ile DEBQ toplam puanı, duygusal ve dışsal yeme puanı, BDÖ puanı ve uyku bozukluğu alt ölçeği puanı arasında pozitif; gündüz işlev bozukluğu alt ölçeği puanı ile negatif yönde anlamlı ilişkiler bulunmaktadır (p<0.05).
Sonuç: Beden kütle indeksi, yeme davranışı, depresyon durumu ve uyku kalitesi gibi faktörlerin birbirleri ile ilişkilerini inceleyen bu çalışma; bireylerin depresyon durumu ile beden kütle indeksi, yeme davranışı ve uyku kalitesinin ilişkili olduğu sonucunu ortaya koymuştur. Bu bilgiler, bireylerin psikolojik süreçlerindeki değişimlerin obezite ile ilişkili diğer sağlık değişkenlerini de etkilediğini göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Beden kütle indeksi, depresyon, yeme davranışı, uyku kalitesi

Kaynakça

• Ağargün, M. Y., Kara, H., ve Anlar, O. (1996). Pittsburgh uyku kalitesi indeksinin geçerliği ve güvenirliği. Türk Psikiyatri Dergisi, 7, 107-115.
• Akdemir, A., Örsel, D. S., Dağ, İ., Türkçapar, M. H., İşcan, N., ve Özbay, H. (1996). Hamilton depresyon derecelendirme ölçeği (HDDÖ)'nin geçerliliği-güvenirliliği ve klinikte kullanımı. Psikiyatri Psikoloji Psikofarmakoloji Dergisi, 4(4), 251-259.
• Alvaro, P. K., Roberts, R. M., and Harris, J. K. (2013). A systematic review assessing bidirectionality between sleep disturbances, anxiety, and depression. Sleep, 36(7), 1059-1068.
• Aslan, N. (2018). Kadınlarda beden kitle indeksi ile ilişkili psikososyal faktörlerin belirlenmesi. Kocaeli Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 4(2), 50-56.
• Beck, A.T., Ward, C.H., ve Mendelson, H. (1961). An inventory for measuring depression. Arch Gen Psychiatry, 4, 561-571.
• Bektaş, B. D., ve Garipağaoğlu, M. (2016). Yetişkin kadınlarda beden kütle indeksi ile gece yeme sendromu ve uyku düzeni arasındaki ilişkinin değerlendirilmesi. Beslenme ve Diyet Dergisi, 44(3), 212-219.
• Boğaz, M. E., Kutlu, R., ve Cı̇han, F. G. (2019). Obezite ile yeme davranışı, beden algısı ve benlik saygısı arasındaki ilişki. Cukurova Medical Journal, 44(3), 1064-1073.
• Bozan, N. (2009). Hollanda yeme davranışı (DEBQ) anketinin Türk üniversite öğrencilerinde geçerlik ve güvenirliğinin sınanması. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Başkent Üniversitesi, Ankara.
• Bunsuz, E. (2018). Kadınlarda bel çevresi ve beden kitle indeksi ve Beck Depresyon Envanteri puanlaması arasındaki ilişkinin saptanması. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi, Kayseri.
• Buysse, D. J., Reynolds, C. F., Monk, T. H., Berman, S. R., ve Kupfer, D. J. (1989). The Pittsburgh Sleep Quality Index: a new instrument for psychiatric practice and research. Psychiatry Research, 28(2), 193-213.
• Cabıoğlu, M.T., Ergene, N., ve Bodur, S. (2003). Obezlerde ağırlık kaybı için uygulanan elektroakupunktur ve diyet tedavisinin serum lipid düzeylerine akut etkileri. Selçuk Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 19(3), 145- 150.
• Cappuccio, F. P., Taggart, F. M., Kandala, N. B., Currie, A., Peile, E., Stranges, S., ... Miller, M. A. (2008). Meta-analysis of short sleep duration and obesity in children and adults. Sleep, 31(5), 619-626.
• Coryell, W. H., Butcher, B. D., Burns, T. L., Dindo, L. N., Schlechte, J. A., ve Calarge, C. A. (2016). Fat distribution and major depressive disorder in late adolescence. The Journal of Clinical Psychiatry, 77(1), 7207.
• Durmuşçelebi, E., ve Akman, M. (2021). Obezite ile depresyon ve benlik saygısı durumunun ilişkisinin değerlendirilmesi. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 17(34), 903-919
• Göktaş, E., Çelik, F., Özer, H. ve Çıray Gündüzoğlu, N. (2015). Obez bireylerin uyku kalitesinin belirlenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi, 8(3), 156-161.
• Hisli, N. (1989). Beck depresyon envanterinin universite ogrencileri icin gecerliligi, guvenilirligi.(A reliability and validity study of Beck Depression Inventory in a university student sample). Psikoloji Dergisi, 7(23), 3-13.
• Kim, S., DeRoo, L. A., ve Sandler, D. P. (2011). Eating patterns and nutritional characteristics associated with sleep duration. Public Health Nutrition, 14(5), 889-895.
• Macht, M., ve Simons, G. (2011). Emotional eating. In Emotion regulation and well-being. New York: Springer.
• Puccio, F., Fuller‐Tyszkiewicz, M., Ong, D., ve Krug, I. (2016). A systematic review and meta‐analysis on the longitudinal relationship between eating pathology and depression. International Journal of Eating Disorders, 49(5), 439-454.
• Resch, M., Haasz, P., ve Sido, Z. (1998). Obesity as psychosomatic disease. European Psychiatry, 13(4), 315-315.
• Sevinçer, G. M., ve Konuk, N. (2013). Emosyonel yeme. Journal of Mood Disorders, 3(4), 171-178.
• Taheri, S., Lin, L., Austin, D., Young, T., and Mignot, E. (2004). Short sleep duration is associated with reduced leptin, elevated ghrelin, and increased body mass index. PLoS medicine, 1(3), 62.
• Taş, H.İ., Ertekin, H., Açar Yıldızoğlu, Ç. ve Ertekin, Y.H. (2019). Majör depresif bozukluk tanılı hastalarda yeme tutumu ve vücut kompozisyonunun depresyon şiddetiyle ilişkisi. Kafkas Tıp Bilimleri Dergisi, 9(1), 39-45.
• Türkiye Endokrinoloji ve Metabolizma Derneği (2019). Obezite tanı ve tedavi kılavuzu (8. bs). Ankara: Türkiye Endokrinoloji ve Metabolizma Derneği.
• Van Strien, T., Frijters, J.E.R., Bergers, G.P.A. ve Defares, P.B. (1986). The Dutch Eating Behavior Questionnaire (DEBQ) for assessment of restrained, emotional, and external eating behavior. International Journal of Eating Disorders, 5, 295-315.
• World Health Organization. (2018). Obesity and overweight. 23 Eylül 2021 tarihinde https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/obesity-and-overweight adresinden erişildi.
• Yaran, M. (2014). Spor yapan ve yapmayan üniversite öğrencilerinde uyku ve yaşam kalitesinin incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Samsun.
• Yılmaz, C. (2002). Endokrinolojide Tanı Basamakları. Güven Kitabevi, 139-140.
• Yurtseven, E., Eren, F., Vehid, S., Köksal, S., Erginöz, E. ve Erdoğan, M. S. (2014). Beyaz yakalı çalışanların beslenme alışkanlıklarının değerlendirilmesi. Kocatepe Tıp Dergisi, 15 (1), 20-26.
• Zickgraf, H. F., ve Ellis, J. M. (2018). Initial validation of the nine item avoidant/restrictive food intake disorder screen (NIAS): a measure of three restrictive eating patterns. Appetite, 123, 32-42.