ELAZIĞ AĞZINDA DEDE KORKUT

Yıl 2018, Cilt: 1 Sayı: 1, 7 - 15, 15.03.2018

Ferdi Güzel

Öz

Dede Korkut hikâyeleri
Türk dili ve kültürünün eşsiz abideleri arasında yer almaktadır. Bu hikâyelerin
bir kısmı ve Korkut Ata’nın hatırası bugün geniş bir coğrafyada yaşamaktadır.
Hikâyelerde, sınırları kesin olarak belli olmasa da, destan kahramanı Oğuzların
vatanı Kuzeydoğu Anadolu olarak görünmektedir. Fakat Dede Korkut hikâyelerinin
dili esas alınacak olursa hikâyelerde yer alan Oğuz yurdundan çok daha geniş
bir Oğuz yurdu ortaya çıkacaktır. Tespitlerimize göre Dede Korkut
destanlarındaki dil bugün çeşitli farklılıklar oluşmuş olsa da Azerbaycan ve
Kuzeydoğu Anadolu dışında Doğu Anadolu’nun büyük bir kısmında varlığını
korumakta, Güneydoğu Anadolu’daki bazı yerleşim yerlerini de içine alarak
Kerkük’e kadar uzanmaktadır. Bu yerleşim yerleri arasında Elazığ, Dede
Korkut’taki dil mirasını en iyi koruyan iller arasında yer almaktadır. Gerek
ses ve şekil gerekse söz varlığı açısından Dede Korkut’un dili bu ilimizde
yaşamaya devam etmektedir. Yazı dilimizde ve diğer bölge ağızlarında unutulan
pek çok Dede Korkut kelimesinin bu ilimizde korunmuş olması dikkat çekmektedir.
Elazığ’da elde edilen veriler, buranın bir Dede Korkut Diyarı olduğunu
göstermekte, Dede Korkut Oğuzlarının vatan sınırları çizilirken hikâyelerdeki
dilin de göz önünde bulundurulması gerektiğini ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

Dede Korkut Hikâyeleri, Elazığ

Kaynakça

• ALPTEKİN, Ali Berat (2001). Bamsı Beyrek Hikâyesinin Elazığ Varyantı Üzerine Mukayeseli Bir Araştırma. SÜTAD, 9, 255-270.
• ARDIÇOĞLU, Nurettin (1997). Harput Tarihi. Elazığ: Elazığ Eğitim, Sanat, Kültür, Araştırma, Tanıtma ve Hizmet Vakfı Yayınları.
• AŞAN, M. Beşir (1989). Elazığ, Tunceli ve Bingöl İllerinde Türk İskân İzleri (XI-XIII. Yüzyıllar). Ankara: TKAE Yayınları.
• BURAN, Ahmet (1985). Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da Yaşayan Dede Korkut Hikâyeleri, Deli Dumrul’un Keban Rivayeti. Erciyes, 86, 22-25.
• _______ (1997). Keban, Baskil ve Ağın Yöresi Ağızları. Ankara: TDK Yayınları.
• _______, OĞRAŞ, Şerife (2003). Elazığ İli Ağızları. Elazığ: Elazığ Valiliği.
• _______, İLHAN, Nadir (2008). Elazığ Yöresi Söz Varlığı. Ankara: TDK Yayınları.
• _______ (2008). “Palu ve Palu Ağzının Bazı Fonetik Özellikleri”. Makaleler. Hazırlayan: Ercan Alkaya, S. K. Yalçın ve M. Şengül. Ankara: Turkish Studies Publication. 74-87.
• ERGİN, Muharrem (1994). Dede Korkut Kitabı I (Giriş-Metin-Faksimile). Ankara: TDK Yayınları.
• ERGİN, Muharrem (1997). Dede Korkut Kitabı II (İndeks-Gramer). Ankara: TDK Yayınları.
• ERZİ, A. Sadık (1954). Akkoyunlu ve Karakoyunlu Tarihi Hakkında Araştırmalar I, Kitab-ı Dede Korkut Hakkında Notlar. Belleten, XVIII/70, 179–221.
• GÖKYAY, Orhan Şaik (1973). Dedem Korkudun Kitabı. İstanbul: Millı̂ Eğitim Basımevi.
• GÜLENSOY, Tuncer (1983). Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da Yaşayan Dede Korkut Hikâyeleri, ‘Kam Püre Oğlu Bamsı Beyrek’in Poyraz (Elazığ) Varyantı’. Türk Kültürü, 244, 547-558.
• _______, BURAN, Ahmet (1994), Elazığ Yöresi Ağızlarından Derlemeler. Ankara: TDK Yayınları. GÜLER, Zülfü (1992). Harput Ağzı. Elazığ: Elazığ Belediyesi Yayınları.
• SUNGUROĞLU, İshak (1958). Harput Yollarında I. İstanbul: Elazığ Kültür ve Tanıtma Vakfı Yayınları.
• SÜMER, Faruk (1967). Kara Koyunlular I. Ankara: TTK Yayınları.
• TDK (1963-1982). Derleme Sözlüğü I-XII. Ankara: TDK Yayınları.
• TEZCAN, Semih, BOESCHOTEN Hendrik (2001). Dede Korkut Oğuznameleri. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• UZUNÇARŞILIOĞLU, İ. Hakkı (1937). Anadolu Beylikleri ve Akkoyunlu, Karakoyunlu Devletleri. Ankara: TTK Yayınları.
• ÜSTÜNER, Ahat (1999). Harput Ağzına Has Kelimelerin Yapı ve Anlam Özellikleri. Dünü ve Bugünüyle Harput Sempozyumu Bildirileri. Elazığ: TDV Elazığ Şubesi Yayınları. 455-468.
• ZÜLFİKAR, Hamza (2004). Dede Korkut Kitabı’nın Dilinde Doğu Anadolu Ağızlarıyla İlgili İzler. TDAY-B 1998, 171-176.