Millî Edebiyat Bağlamında Müfide Ferit Tek’in Aydemir Adlı Romanı

Yıl 2022, Cilt: 12 Sayı: 1, 106 - 122, 30.06.2022

Mahfuz Zariç

https://doi.org/10.55024/buyasambid.1069063

Öz

Müfide Ferit Tek tarafından 1919’da yayımlanmış olan Aydemir adlı roman, Halide Edip Adıvar’ın 1912’de yayımlanmış Yeni Turan adlı eserinden sonra, Türkçülük-Turancılık düşüncesinin izleğe dönüştürüldüğü ikinci romandır. Aydemir, Genç Kalemler dergisinde 1 Nisan 1911’de yayımlanan “Yeni Lisan başlıklı” makale ile başlatılan Millî Edebiyat anlayışı çerçevesinde kaleme alınmıştır. Romandaki vakalar, İstanbul ve Türkistan olmak üzere iki ayrı mekânda geçmektedir.
Budizm ve Hristiyanlık inançlarına göndermelerde bulunulan eserde ferdî aşk, yurt sevgisi, özlem, Rus emperyalizmi, Türk birliği, Batı medeniyeti, kozmopolitlik, millî devlet, İttihat ve Terakki Cemiyeti, fedakârlık, evlilik kurumu, eğitim, sanat, ekonomik sorunlar, tarih bilinci, asimilasyon ve aydın problemi gibi konulara yer verilmiştir. Bu yazıda da Aydemir romanı, edebiyat tarihlerinde sınırları genellikle 1911-1923 tarihleri ile belirlenen Millî Edebiyat anlayışı çerçevesinde “milliyetçilik ideali ve millet coğrafyası, Osmanlıcılık, çağdaşlık ve Meşrutiyet, semboller ve zıtlıklar ile dil ve üslup” konu ve duyarlıkları bakımından incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Müfide Ferit Tek, Aydemir, Millî Edebiyat, milliyetçilik, Osmanlıcılık, Rus emperyalizmi.

Kaynakça

• Argunşah, Hülya (2013). Toplumsal faydacı edebiyat hareketi: millî edebiyat hareketi, II. Meşrutiyet dönemi türk edebiyatı, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Arslan, Nihayet (2007). Türk romanının oluşumu dış gerçeklik açısından bir inceleme, Ankara: Phoneix Yayınevi.
• Barthes, Roland (1979). Gösterge bilimin temelleri, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Çetin, Nurullah (2009). Roman çözümleme yöntemi, Ankara: Öncü Kitap.
• Çetişli, İsmail (2003). Edebiyat akımları, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Çıkla, Selçuk (2002). Romanda kurmaca ve gerçeklik, Hece roman özel sayısı, 65-66-67, 111-129.
• Demircioğlu, Cemal (1998). Müfide ferit tek ve romanlarındaki milliyetçilik, (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi), İstanbul, Boğaziçi Üniversitesi.
• Duymaz, Recep (2002). Aydemir üzerine, Aydemir, İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Ercilasun, Bilge (1997). Yeni türk edebiyatı üzerin incelemeler 2, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Kantarcıoğlu, Sevim (2009). Edebiyat akımları platon’dan derrida’ya, İstanbul: Paradigma Yayıncılık.
• Kaplan, Mehmet (2005). Nesillerin ruhu, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Köprülü, M. Fuad (2007). Bugünkü edebiyat, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Kudret, Cevdet (2016). Türk edebiyatında hikâye ve roman 1859-1959, İstanbul: Kapı Yayınları.
• Miyasoğlu, Mustafa (1999). Sanat ve edebiyat konuşmaları, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Necatigil, Behçet (2005). Edebiyatımızda eserler sözlüğü, İstanbul: Varlık Yayınları.
• Okay, Orhan (1998). Sanat ve edebiyat yazıları, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Okay, Orhan (2005). Batılılaşma devri türk edebiyatı, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Tek, Müfide Ferit (1972). Hayat hikâyem, Türk soroptimisti, ın memoriam müfide ferid tek, İstanbul: Çeltüt Matbaacılık.
• Tek, Müfide Ferit (2002). Aydemir, İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Timur, Kemal (2006). Türk romanında dinler ve inançlar, Ankara: Elips Kitap.
• Tuğluk, Mehmet Emin (2021). Faik reşad’ın mürüvvet gazetesindeki imla ile ilgili makaleleri, Kahramanmaraş: Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 18 (1), 375-407.
• Tural, Sadık (1993). Edebiyat Bilimine Katkılar, Ankara: Ecdâd Yayınları.
• Yaş, Emin (2017). Dilin genel durumu ve dillerin karşılaştırılma olanağı, İstanbul: Cinius Yayınları.
• Yılmaz, Alkan (2016). Millî edebiyat dönemi türk romanında türkçü turancı kadın kimliği, Berkshire: Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi. 9 (47), 216-235.
• Zengin, Mevlüde (2016). Agglutination of the turkish ıdeal and western literature, religıion and mythology in müfide ferit tek’s aydemir, Ankara: Turkish Studies. 12 (5), 559-578.