Bilgi ve Belge Yönetimi Çalışanlarının Periyodik Sağlık Muayenesi Takip Süreçlerinin Değerlendirilmesi

Yıl 2020, Cilt: 3 Sayı: 1, 50 - 64, 30.06.2020

Ayşegül Dönmez , Güssün Güneş, Ph.d.

https://doi.org/10.33721/by.676358

Öz

Henüz bir hastalık belirtisi göstermeyen sağlıklı kişilerin, tarama, muayene ve laboratuvar testleri ile danışmanlık ve sağlık okuryazarlığı eğitimi yoluyla, sağlıklarının korunmasına katkıda bulunmak amacıyla yapılan ve düzenli bir sağlık kontrolü olan Periyodik Sağlık Muayenesi (PSM), bireylerde sağlık risk faktörlerinin belirlenmesi ve tedavi edilebilir hastalıkların erken evrede teşhisi ile hastalık oranlarının azaltılmasını ifade etmektedir. Türkiye’de PSM Aile Hekimliği hizmetinin görevleri arasında olup, ülkemizde gerek PSM ile yapılan çalışmalar ve gerekse BBY çalışanlarının sağlık durumlarını değerlendirmeleri ve koruyucu sağlık uygulamaları ile ilgili bilgilerini gösteren bilimsel çalışmalar açısından oldukça kısıtlı ya da yetersizdir.

Bu araştırmanın amacı, “Aile Hekimliği Uygulamasında Önerilen Periyodik Sağlık Muayeneleri ve Tarama Testleri” kılavuzundan yararlanılarak oluşturulan anket soruları ile 18-65 yaş arası Bilgi ve Belge Yönetimi çalışanlarının periyodik muayenelerini nasıl takip ettiklerini değerlendirmektir. Çalışmanın araştırma türü kesitsel tanımlayıcı bir çalışmadır. Araştırmanın örneklemini, Türkiye’deki bilgi ve belge merkezi çalışanları oluşturmaktadır. Veri toplama aşamasında, 25 Şubat- 30 Nisan 2019 tarihleri arasında örneklemi 693 olan bilgi ve belge merkezi çalışanı anket formunun tamamını yanıtlamıştır. Katılımcıların unvanları akademik personel, arşiv destek elemanı, arşiv sorumlusu, arşiv uzman ve uzman yardımcısı, kütüphane yöneticisi (daire başkanı, müdür, direktör) kütüphaneci ve memur olup, çalıştıkları kurumlar halk ve belediye kütüphaneleri, üniversite kütüphaneleri, okul kütüphaneleri ile diğer kamu ve özel kurumlara ait kütüphaneler ve arşivlerdir. Elde edilen verilerin dağılımına uygun olarak demografik özellikler, çalışanların ailede ve kendilerindeki kanser ve kronik hastalık durumu, çalışanın PSM farkındalığı ve PSM Takip Bilgi Sistemi açısından vermiş oldukları yanıtlar, istatistiksel olarak değerlendirilmiştir. SPPS istatistik programında frekans dağılımları, bağıntı analizleri ve tanımlayıcı analizleri yapılmış, sonuçlar p<.05 anlamlılık düzeyine göre değerlendirilmiştir. Araştırmanın bulguları, BBY çalışanlarının periyodik muayeneler ile ilgili farkındalığını ortaya koymuştur. Kronik, hastalıkların ve kanserin erken teşhisinde önemli etkisi olan periyodik muayeneleri takip etmeyenlerin takip etmeme sebepleri değerlendirilmiştir. Ayrıca bu konudaki farkındalıklarını arttırmak ve periyodik olarak yaptırmaları gereken muayene ve sağlık taramalarını takip etmelerini sağlamak için izlenmesi gereken politikalara yönelik veriler toplanmıştır.

Araştırma sonuçları BBY çalışanlarının Periyodik Sağlık Muayene farkındalıklarının yetersiz olduğunu ortaya koymaktadır. BBY çalışanlarının %80,5’i Türkiye’de uygulanan Periyodik Sağlık Muayeneleri (PSM) öneri rehberi hakkında bilgi sahibi değildir. %68,1’i takip etmeleri gereken muayene ve tetkikleri bilmemekte ve %76,8’i takip etmeleri gereken muayene ve tetkikleri düzenli olarak yaptırmamaktadır. Bu çalışmada elde edilen verilerde BBY çalışanlarının PSM bilgi seviyelerinin yeterli olmadığı, PSM takip sürecini bilmedikleri ve bu konuda yeterli sağlık okuryazarlık bilgisine sahip olmadıkları görülmüştür. Bu çalışma ile BBY çalışanlarının periyodik olarak takip etmeleri gerekli sağlık muayenelerini takip edebilmelerine yönelik sağlık okuryazarlıklarının arttırılması, yaşam kalitelerinin yükseltilmesi, koruyucu sağlık hizmetlerinden etkin şekilde yararlanabilmeleri hususunda politika belirlenmesi konusunda öncülük edilmesi hedeflenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Periyodik Sağlık Muayenesi, Bilgi ve Belge Yönetimi, Çalışan Sağlığı

Evaluation of Periodic Health Examination Follow-up Process of Information and Document Management Employees

Öz

Periodic Health Examination (PHE), which is a regular health check performed to contribute to the protection of healthy people who do not show any symptoms yet, through screening, examination and laboratory tests, counseling and health literacy training, refers to the determination of health risk factors in individuals and the diagnosis of treatable diseases at an early stage and the reduction of disease rates. PHE is among the tasks of the Family Medicine health services in Turkey. It is quite limited or insufficient in terms of both PHE studies and scientific studies that show information about Information and Records Management employees' health status and preventive health practices.

The aim of this study is to evaluate how Information and Records Management employees between the ages of 18-65 follow their periodic health examinations. The research type of the study is a cross-sectional descriptive study. The sample of the study consists of information and documentation center employess in Turkey. During the data collection phase, 693 information and document center employees answered the entire questionnaire between February 25 and April 30, 2019. The titles of the participants are academic staff, archive support staff, archive manager, archive specialist and assistant expert, library manager (head of department, manager, director) librarian and officer, and their institutions are public and municipal libraries, university libraries, school libraries and other public and private libraries and archives of the institutions. In accordance with the distribution of the data obtained, demographic features, the cancer and chronic disease status of the employees and their the families, the employees’ PHE awareness and PHE Follow-up Information System were evaluated statistically. Frequency distributions, correlation analyzes and descriptive analyzes were performed in the SPPS statistics program, and the results were evaluated according to p <.05 significance level. The findings of the study revealed the awareness of Information and Records Management employees regarding periodic examinations. The reasons for not following the periodic examinations, which have an important effect in the early diagnosis of chronic, diseases and cancer, were also evaluated. In addition, data on policies to be followed have been collected in order to increase their awareness on this issue and to follow up the examinations and health screenings they need to perform periodically.

The results of the research reveal that the periodic health examination awareness of Information and Records Management employees is insufficient. 80.5% of the employees is not aware of the Periodic Health Examination guide implemented in Turkey. 68.1% of the participants does not know which examinations they should follow and 76.8% of them does not follow them regularly. In the data obtained in this study, it was seen that Information and Records Management employees' PHE knowledge levels were not sufficient, they did not know the PHE follow-up process and did not have sufficient health literacy knowledge. With this study, it is aimed to be a pioneer in increasing the health literacy, increasing the quality of life, and making effective use of preventive health services for Information and Record Management employees to follow the health examinations that they need to follow periodically.

Anahtar Kelimeler

Periodical Health Examination, Information and Records Management, Employee Health

Kaynakça

• Aile Hekimliği Kanunu, (2004). Resmî Gazete, Sayı:25665. Erişim adresi: http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.5258.pdf
• Aile Hekimliği Uygulama Yönetmeliği, (2013). Resmî Gazete, Resmî Gazete, Sayı:28539. Erişim adresi : https://www.mevzuat.gov.tr/Metin.Aspx?MevzuatKod=7.5.17051&MevzuatIliski=0&sourceXmlSearch=aile%20he
• Balcı, E., (2011). Meme Kanseri Epidemiyolojisi. Yusuf Öztürk, Osman Günay (Ed.), Halk Sağlığı Genel Bilgiler içinde (s.1113-1128). Kayseri, Erciyes Üniversitesi Yayınları.
• Çepe, P.İ. (2018). Aile Hekimlerinin Kendi Periyodik Sağlık Muayenelerini Yaptırma Durumu, Sağlık Bilimleri Üniversitesi Ankara Dışkapı Yıldırım Beyazıt Sağlık Uygulama ve Araştırma Merkezi Aile Hekimliği Kliniği, Tıpta Uzmanlık Tezi, Ankara.
• Çevikkalp, B. (2010). Edirne Şehir Merkezinde Yaşayan Erişkinlerin Periyodik Sağlık Muayeneleri Hakkındaki Bilgi Tutum ve Davranışları, Uzmanlık Tezi, Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi Aile Hekimliği Anabilim Dalı, Edirne.
• Firmino-Machado, J., Varela, S., Mendes, R., Moreira, A., Lunet, N., Carmo, A., ... ve Vieira, A. (2018). Stepwise Strategy to Improve Cervical Cancer Screening Adherence (SCAN-Cervical Cancer) –Automated Text Messages, Phone Calls and Reminders: Population Based Randomized Controlled Trial. Preventive Medicine, 114, s.123-133. doi: 10.1016/j.ypmed.2018.06.00
• Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü. (2017). Erişim adresi: https://hsgm.saglik.gov.tr/tr/ailehekimligi
• Kömürlü, Y.G. (2010). Birinci Basamak Sağlık Hizmetlerinden Aile Hekimliğine Geçiş Süreci, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Hastane ve Sağlık Kuruluşlarında Yönetim Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi.
• Lilienfeld, David E. ve Schneider, D. (2008). Public Health The Development of a Discipline, Volume I, From the Age of Hippocrates to the Progressive Era, Rutgers University Press, USA
• Merrick,J. (2016). Public Health: Some International Aspects, Nova Science Publishers, Inc.
• Offman, J., Myles, J., Ariyanayagam, S., Colorado, Z., Sharp, M., Cruice, M., ... ve Binysh, K., A. (2014). Telephone Reminder Intervention to Improve Breast Screening Information and Access. Public Health, 128(11),1017-1022. doi: 10.1016/j.puhe.2014.09.007
• Öztürk, Y. (2011). Halk Sağlığının Hedef, Amaç ve İlkeleri. Yusuf Öztürk, Osman Günay (Ed.), Halk Sağlığı Genel Bilgiler içinde (s.3-26). Kayseri, Erciyes Üniversitesi Yayınları.
• Pamukçu, D. (2018). Birinci Basamak Sağlık Hizmet Sunucularının Hizmet Sunumunda Yaşadıkları İletişim Sorunları ve İletişim- Empati Beceri Düzeyleri İlişkisi, Celal Bayar Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ebelik Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Manisa.
• Sözen, F., Aydemir, S. ve Kut, A. (2015). Bir üniversite hastanesi örnekleminde hastaların periyodik sağlık muayenesi hakkındaki farkındalıkları. Türkiye Aile Hekimliği Dergisi, 19(3),112-121. doi: 10.15511/tahd.15.02112
• Stratmann, K., Bock, H., Filmann, N., Fister, P., Weber, C., Tacke, W., ... ve Zeuzem, S. (2018). Individual Invitation Letters Lead To Significant Increase in Attendance for Screening Colonoscopies: Results of a Pilot Study in Northern Hesse, Germany” United European Gastroenterology Journal, 6(7),1082-1088. doi: 10.1177/2050640618769713
• Sümbüloğlu, V., Sezer, E. ve Sümbüloğlu, K. (1999). Epidemiyoloji ve Araştırma Teknikleri. Ankara: Somgür Yayıncılık, s.73.
• Şenay Gençer ile Mülakat, T.C. Sağlık Bakanlığı, Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü, Aile Hekimliği Daire Başkanlığı, Ankara, 2019
• T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu, 2015, Aile Hekimliği Uygulamalarında Önerilen Periyodik Sağlık Muayeneleri ve Tarama Testleri, Bakanlık Yayın No:991
• T.C. Sağlık Bakanlığı, (2018). Obezite, Erişim adresi: https://www.saglik.gov.tr/TR,11692/obezite.html%20(Eri%C5%9Fim%2001.07.2019
• Tugay, D. (2015). Aile Hekimlerinin Periyodik Muayene Rehberine Yönelik Bilgi Tutum ve Davranışlarının Değerlendirilmesi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sağlık Kurumları Yönetimi Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• TÜİK, Kanser İstatistikleri, Ankara, (2017). Erişim adresi: https://hsgm.saglik.gov.tr/tr/kanser-istatistikleri
• TÜİK, Ölüm Nedeni İstatistikleri, Sayı 30626, Nisan 2019.
• Türk Tabipler Birliği, (2005). Sağlık Hizmetlerinin Yürütülmesi Hakkında Yönerge, Erişim Adresi: http://www.ttb.org.tr/mevzuat/index.php?option=com_content&id=240
• USPSTF. (2018). Eighth Annual Report to Congress, High-Priority Evidence Gaps for Clinical Preventive Services. Erişim adresi: https://www.uspreventiveservicestaskforce.org/
• Vidal, C., Garcia, M., Benito, L., Milà, N., Binefa, G., & Moreno, V. (2014). Use of Text-Message Reminders to Improve Participation in a Population-Based Breast Cancer Screening Program, Journal of Medical Systems, 38(9):118 Erişim adresi: https://doi.org/10.1007/s10916-014-0118-x Online ISSN 1573-689X
• World Health Organization (1948). Constitution of WHO Principles Erişim adresi: https://www.who.int/about/mission/en/
• World Health Organization. (2018). World Health Statistics 2018: Monitoring Health for the SDGs, Sustainable Development Goals. Geneva, Licence: CC BY-NC-SA 3.0 IGO. Erişim adresi: https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/272596/9789241565585-eng.pdf?ua=1