Türkiye’de Düşünce Özgürlüğü Konusundaki Basılı Kaynakların Nicelik ve İçerik Analizi: 1928-2020

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 2, 280 - 301, 30.12.2022

Ela Ankaralı , Bülent Yılmaz

https://doi.org/10.33721/by.1091886

Öz

Bilgi merkezlerinin işlevlerini yerine getirebilmesi için düşünce özgürlüğü kritik öneme sahiptir. Bilgi merkezleri sundukları kaynaklarla düşünce özgürlüğünü besler, düşünce özgürlüğü ise bilgi merkezlerinin her görüşe ait bilgi kaynağını hizmete sunmasına olanak sağlar. Türkiye’de düşünce özgürlüğü ve sansür üzerine yayımlanmış çok sayıda kaynak bulunmaktadır. Bu çalışma kapsamında, Türkiye’de 1928-2020 yılları arasında, düşünce özgürlüğü ve sansür üzerine yayımlanmış basılı kaynakların (kitap, makale ve tez) nicelik ve içerik analizi yapılmıştır. Çalışmada, “Türkiye’de düşünce özgürlüğü ve sansür konusunda yayımlanmış kaynakların türlerine göre dağılımı nasıl olmuştur, dönemlere göre sayısal dağılımı ve değişimi nasıl olmuştur ve dönemlere göre içerik değişimi nasıl olmuştur?” soruları yanıtlanmaya çalışılmıştır. Veri tabanlarından kapsamlı bir şekilde yapılan literatür taraması sonucunda ulaşılan kaynaklar kitap, makale ve tez olarak türlerine ayrılarak, kaynakların on yıllık dönemler için sayısal dağılım ve içerikleri değerlendirilmiştir. İçerik değerlendirmesi, başlıklarda kullanılan terimler üzerinden yapılmıştır. Çalışma kapsamında, 433’ü kitap, 638’i makale ve 232’si tez olmak üzere toplam 1303 kaynağa ulaşılmıştır. Çalışma sonucunda, düşünce özgürlüğü ve sansür ile ilgili yayın sayısının hızla yükselmekte olduğu, özellikle 2011-2020 döneminde yayımlanan kaynak sayısının önceki dönemlere göre büyük ölçüde arttığı ve başlıklarda kullanılan terimlerin değiştiği görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Düşünce Özgürlüğü, Sansür, Bilgi Hizmetleri

Quantitative and Content Analysis of Printed Publications on Intellectual Freedom in Turkey: 1928-2020

Öz

Intellectual freedom is critical for information centers to function properly. Information centers nurture intellectual freedom with the resources they provide, while intellectual freedom enables information centers to provide information resources for all perspectives. There are many sources published on intellectual freedom in Turkey. Within the scope of this study, the quantitative and qualitative analyses of the published sources (books, articles, and thesis) on intellectual freedom and censorship between 1928-2020 in Turkey were performed. In the study, "How is the distribution of the published sources on intellectual freedom and censorship in Turkey according to their types, how does the number of publications differ by the periods, and how does the content change according to the periods?" questions have been addressed. As a result of a comprehensive literature survey from databases, the sources reached are divided into books, articles, and thesis, and the numerical distribution and contents of the sources for ten-year periods have been evaluated. The content evaluation was performed for the terms used in the titles. Within the scope of the study, a total of 1303 sources were reached, of which 433 were books, 638 articles, and 232 theses. As a result of the study, it has been observed that the number of publications on intellectual freedom and censorship is increasing rapidly, the number of publications, especially in the 2011-2020 period, has increased significantly compared to previous periods, and the terms used in the titles have changed.

Anahtar Kelimeler

Intellectual Freedom, Censorship, Information Services

Kaynakça

• Alaca, E. ve Yılmaz, B. (2015). Halk kütüphaneciliğinde sansür ve düşünce özgürlüğü konusunda kullanıcı algısı üzerine bir araştırma. http://www.openaccess.hacettepe.edu.tr:8080/xmlui/handle/11655/11772
• American Library Association. (1989). Intellectual freedom manual. (3rd. ed). A.L.A.
• American Library Association. (2010). Intellectual freedom manual. (8th ed.). Office for Intellectual Freedom of the American Library Association.
• American Library Association. (2013). 1967. Amerikan Kütüphane Derneği. http://www.ala.org/aboutala/1967
• Besimoğlu, C. ve Korkut, Ş. (2011). Kamu yönetimi ve siyaset bilimi öğrencilerinin düşünce özgürlüğü konusundaki görüşleri üzerine bir araştırma. Türk Kütüphaneciliği, 25(2), 205-237.
• Çelik, A. ve Tonta, Y. (1996). Düşünce özgürlüğü, bilgi edinme özgürlüğü ve bilgi hizmetleri. Bilgi Edinme Özgürlüğü içinde (1-13). Türk Kütüphaneciler Derneği. http://yunus.hun.edu.tr/~tonta/yayinlar/beozgur.html
• Dişli, M. ve Yılmaz, B. (2020). Türkiye’deki Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümleri ders programlarının düşünce özgürlüğü eğitimi açısından değerlendirmesi. Türk Kütüphaneciliği, 34(4), 638-662.
• Erbaş, E. P. (2018). Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü ile Bakü Devlet Üniversitesi Azerbaycan Dili ve Edebiyatı Bölümü öğrencilerinin okuma alışkanlıkları üzerine karşılaştırmalı bir inceleme (Yüksek lisans tezi). Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Ergül Özışık, M. (2019). Bilginin toplumsal iletişiminde düşünce özgürlüğü açısından kütüphanelerin rolü (Yüksek lisans tezi). Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Gboyega, B. (1995). Freedom of information in Nigeria. Emerging, 135-143.
• Gülle, M. T. (1997). Türkiye'de düşünce özgürlüğü sorunu ve halk kütüphanelerine yansıması (Doktora tezi). Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• "Intellectual Freedom and Censorship Q & A", American Library Association, May 29, 2007. (2007) Amerikan Kütüphane Derneği. http://www.ala.org/advocacy/intfreedom/censorship/faq
• Kaptan, S. (1995). Bilimsel araştırma ve istatistik teknikleri. Gazi Üniversitesi.
• Karataş, Z. (2015). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Manevi Temelli Sosyal Hizmet Araştırmaları Dergisi, 1(1), 62-80.
• Kızılkan, Z. (1988). Düşünce özgürlüğü ve kütüphanecilik. Türk Kütüphaneciliği, 2(4), 159-165.
• Kızılkan, Z. (1994). Düşünce özgürlüğü ve Türkiye’de kütüphanecilik eğitimi (Yüksek lisans tezi). Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• “Kütüphaneler ve düşünce özgürlüğü konulu IFLA bildirisi”. (t.y.). International Federation of Library Associations and Institutions, 1999. https://www.ifla.org/files/assets/faife/statements/iflastat_tr.pdf
• "Library Bill of Rights", June 30, 2006. (2006). American Library Association. http://www.ala.org/advocacy/intfreedom/librarybill
• Molz, R. K. (1990). Censorship: Current issues in American libraries. Library Trends, 39(1-2): 18-35.
• Neuman, W. L. (2012). Toplumsal Araştırma Yöntemleri: Nicel ve Nitel Yaklaşımlar I‐II. Cilt (5. Basım). Yayın Odası.
• Sağlamtunç, T. (1991). Kütüphanecilik açısından düşünce özgürlüğü ve sansür. Türk Kütüphaneciliği, 5(3), 93-99.
• Soysal, Ö. (1999). Düşünce özgürlüğü için bir toplumsal kaynak: Kütüphane kurumu. Türk Kütüphaneciliği, 13(2), 145-148.
• Türk Kütüphaneciler Derneği. (2008). TKD Düşünce Özgürlüğü Bildirgesi. http://kutuphaneci.org.tr/bildirgeler/dusunce-ozgurlugu-bildirgesi/
• Ulusal Tez Merkezi. (t.y.). Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2008). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri (6. Baskı). Seçkin Yayıncılık.