Deprem Bölgesinde Görev Yapan Halk Kütüphanesi Çalışanlarının Deprem Kaygısı: Hatay Örneği

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 1, 16 - 30, 30.06.2024

Mehmet Ali Akkaya , Özgür Polat

https://doi.org/10.33721/by.1473630

Öz

Deprem, dünya coğrafyasının önemli bir bölümünü tehdit eden ve büyük can ve mal kayıplarına neden olan doğal jeolojik afetlerin en önemlisidir. Türkiye, depremin yıkıcı etkisini acı deneyimlerle en sık anımsamak durumunda kalan ülkelerin başında yer almaktadır. Depreme hazırlık ve sonrasında işletilecek normalleşme süreçleri açısından ortaya konan kötü performans ile söz konusu performansın her büyük depremin ardından sürekli tekrarı, deprem ve beraberinde getirdiği çok boyutlu olumsuz etkisini Türkiye için daha derinlikli hâle getirmektedir. Bu noktada depremin gözle görünür sonuçlarının gölgesinde kalan ve en sık göz ardı edilen hususlardan biri de depremzedelerin duygu durumlarında yaşanan kırılmalardır. Bu çalışmada, T. C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğüne (KYGM) bağlı olarak Hatay’da hizmet veren ve 6 Şubat 2023 tarihinde meydana gelen depremlerden doğrudan etkilenen halk kütüphanesi çalışanlarının deprem kaygısının belirlenmesi amaçlanmıştır. Kütüphane çalışanlarının bu travmadan kaynaklanan kaygı düzeylerinin bireysel yaşamlarına ve buna bağlı olarak mesleklerinin icrasına etkisinin ortaya konulması, araştırmanın bütünleyici hedefidir. Araştırmada kaygı, deprem kaygısı ve kütüphanelerin ele alındığı kavramsal arka plan kurgusunda betimleme yönteminden yararlanılmış, Hatay’da Bakanlığa bağlı il ve ilçe halk kütüphanesi çalışanlarının deprem kaygısı ile bu kaygının düzeyinin ortaya konulması amacıyla da anket uygulanmıştır. Araştırmanın sınırlarını, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı bağlısı olarak Hatay ve ilçelerinde yer alan halk kütüphanesi çalışanları oluşturmaktadır. Bu kapsamda, 107 kütüphane çalışanına yapılandırılmış sorulardan oluşan anket uygulanmıştır. Kütüphane çalışanlarının depreme ilişkin kaygı düzeylerinin tespitinde, güvenilirlik ve geçerliği bilimsel yöntemlerle ortaya konan “Deprem Kaygısı Ölçeği” kullanılmıştır. Verilerin analizi sonucunda; kütüphane çalışanlarının Deprem Kaygısı Ölçeği’nden aldığı puanın ortalamanın üstünde olduğu ve deprem puanlarının demografik özellikler bağlamında anlamlı farklılıklar göstermediği tespit edilmiştir. Depremin kütüphane çalışanlarında yarattığı kaygı düzeyini ölçmeyi hedefleyen çalışmanın bu yönüyle ulusal literatür açısından bir ilk olduğu ifade edilebilir. Deprem kaygısının seçili örneklem üzerinden ve bilimsel yöntemlerle analiz edilmesinin hem Türkiye’deki kütüphanecilerin deprem duyarlılığı hem de kütüphane hizmetleri ve deprem yakınsamasını artırması açısından anlamlı olacağı değerlendirilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Deprem, Kaygı, Halk Kütüphanesi

Etik Beyan

Etik beyana ilişkin Etik Kurul Onayı ilgili alanda eklenmiştir.

Earthquake Anxiety of Public Library Employees Working in the Earthquake Zone: Hatay Example

Öz

Earthquake is the most important natural geological disaster that threatens a significant part of the world geography and causes great loss of life and property. Turkey is one of the countries that have to remember the devastating effects of earthquakes most frequently with bitter experiences. The poor performance in terms of earthquake preparedness and normalization processes to be carried out after the earthquake, and the repetition of this performance after each major earthquake, make the earthquake and its multidimensional negative impact more profound for Turkey. At this point, one of the most frequently ignored issues that is overshadowed by the visible consequences of the earthquake is the fractures in the emotional states of earthquake victims. In this study, it was aimed to determine the earthquake anxiety of public library employees who were directly affected by the earthquakes that occurred on February 6, 2023 and who serve in Hatay under the General Directorate of Libraries and Publications (KYGM) of the Ministry of Culture and Tourism. The complementary goal of the research is to reveal the effects of the anxiety levels of library employees arising from this trauma on their individual lives and, accordingly, on the performance of their professions. In the research, the descriptive method was used in the conceptual background of anxiety, earthquake anxiety and libraries, and a questionnaire was applied to reveal the earthquake anxiety and the level of this anxiety of provincial and district public library employees affiliated to the Ministry in Hatay. The boundaries of the study consist of the employees of public libraries in Hatay and its districts under the Ministry of Culture and Tourism. In this context, a questionnaire consisting of structured questions was applied to 107 library employees. The “Earthquake Anxiety Scale”, whose reliability and validity have been demonstrated by scientific methods, was used to determine the anxiety levels of library employees regarding earthquakes. As a result of the analysis of the data; it was determined that the scores of the library employees from the Earthquake Anxiety Scale were above the average and that the earthquake scores did not show significant differences in the context of demographic characteristics. It can be stated that this study, which aims to measure the level of anxiety caused by the earthquake in library employees, is a first in terms of national literature. It is considered that analyzing earthquake anxiety through a selected sample and with scientific methods will be meaningful in terms of increasing both the earthquake sensitivity of librarians in Turkey and the convergence of library services and earthquake.

Anahtar Kelimeler

Earthquake, Anxiety, Public Library

Kaynakça

• Acartürk, R. ve Akkaya, M. A. (2022). Lisansüstü öğrencilerde kütüphane kaygısının kütüphane kullanımına etkisi: Çankırı Karatekin Üniversitesi örneği. Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13(1), 141-178. https://doi: 10.54558/jiss.1063837
• Akkaya, M. A. (2013). Halk kütüphanelerinde bina ve deprem gerçeği ilişkisi: İzmir örneği. 3. Halk Kütüphaneciliği Sempozyumu: Kütüphanelerde Mekân Tasarımı Bildiriler Kitabı içinde (ss. 143-165). H. S. Keseroğlu ve S. Arslantekin (Yay. Haz.). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• American Psychological Association (2024). Anxiety. https://dictionary.apa.org/anxiety Bal, F. ve Akgül, Ö. (2023). Deprem kaygısı ölçeği geliştirme çalışması. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(139), 77-96. http://dx.doi.org/10.29228/ASOS.68461
• Baran, L. ve Işık, Z. (2023). Hemşirelerin deprem kaygısının stres düzeyine etkisinin incelenmesi. ASES Uluslararası Afet Kongresi. https://acikerisim.artuklu.edu.tr/xmlui/handle/20.500.12514/4752
• Beck, A. T., Emery, G. ve Greenberg, R. L. (2005). Anxiety disorders and phobias: A cognitive perspective. Washington: Hachette Book Group.
• Beinhoff, L. A. (2000). Library earth quake preparedness planning: How to make sure that your library is ready for the “big one”. Journal of Library Administration, 31(1), 67-83.https://doi.org/10.1300/J111v31n01_05
• Bozkurt, V. (2023). Depremin toplumsal boyutu. Avrasya Dosyası, 14(1), 89-111.
• Cénat, J. M., McIntee, S. E.ve Blais-Rochette, C. (2020). Symptoms of posttraumatic stress disorder, depression, anxiety and other mental health problems following the 2010 earthquake in Haiti: A systematic review and meta-analysis. Journal of Affective Disorders, 273, 55-85. https://doi.org/10.1016/j.jad.2020.04.046
• Choudhury, M., Verma, S. ve Saha, P. (2016). Effects of earthquake on the surrounding environment: An overview. https://www.researchgate.net/profile/Sajal-Verma/publication/316968651.pdf
• Cohen, L., Manion, L. ve Morrison, K. (2007). Research methods in education (6. bs.). London: Routledge.
• Ehring, T., Razik, S. ve Emmelkamp P. M.G. (2011). Prevalence and predictors of posttraumatic stress disorder, anxiety, depression, and burnout in Pakistani earthquake recovery workers. Psychiatry Research, 185(1–2), 161-166.
• Fan, F., Zhang, Y., Yang, Y., Mo, L. ve Liu, X. (2011). Symptoms of posttraumatic stress disorder, depression, and anxiety among adolescents following the 2008 Wenchuan Earthquake in China. Journal of Traumatic Stress, 24(1), 44–53.
• Fırat, M. (2022). Deprem ve toplumsal etkileri. Tezkire, 31(80), 47-72.
• Filiz, M., Karagöz, Y. ve Karaşahin, Y. (2023). Depreme maruz kalan bireylerin psikolojik durumlarını belirlemeye yönelik ölçek geliştirme çalışması. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 33, 236-250. https://doi: 10.15182/diclesosbed.1263545
• Gerstner,R. M. F., Lara-Lara, F., Vasconez, E., Viscor, G., Jarin, J. D. ve Ortiz-Prado, E. (2020). Earthquake-related stressors associated with suicidality, depression, anxiety and post-traumatic stress in adolescents from Muisne after the earthquake 2016 in Ecuador. BMC Psychiatry, 20(347). https://doi.org/10.1186/s12888-020-02759-x
• Groome, D. ve Soureti, A. (2004). Post-traumatic stress disorder and anxiety symptoms in children exposed to the 1999 Greek Earthquake. British Journal of Psychology, 95, 387–397.
• Hair, J. F., Black, W. C., Babin, B. J., Anderson, R. E., ve Tatham, R. L. (2013). Multivariate Data Analysis, Pearson Education Limited.
• İçişleri Bakanlığı (2023). 2023 Kahramanmaraş-Pazarcık’ta meydana gelen deprem hakkında bilgilendirme. https://www.icisleri.gov.tr/kahramanmaras-pazarcikta-meydana-gelen-deprem
• Karaarslan, İ., Çakar, S., Yavuz, B., Tatlı, M. ve Özdemir, S. (2023). 6 Şubat Kahramanmaraş Depremleri sonrası ilkokul öğretmenlerinin durumluk kaygı düzeylerinin incelenmesi. Uluslararası Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırma Dergisi, 10(97), 1560-1564.
• Karakaya, I., Ağaoğlu, B., Coşkun, A., Şişmanlar S. G. ve Yıldız, O. (2004). Marmara Depreminden üç buçuk yıl sonra ergenlerde TSSB, depresyon ve anksiyete belirtileri. Turkish Journal of Psychiatry, 15(4), 257-263.
• Karbeyaz, A. (2023). Deprem bölgesinde görev yapan öğretmenlerin deprem kaygısının belirlenmesi. Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 58, 3138-3157. https://orcid.org/0000-0002-1483-5581
• Kierkegaard, S. (2018). Kaygı kavramı. T. Armaner (Çev.). İstanbul: İş Bankası Kültür.
• Kobayashi, N. (2013). Earthquake preparedness for libraries: Lessons of the greateast Japan Earthquake. The Hague, 59/60, 32-36.
• Köknel, Ö. (1997). Kaygıdan mutluluğa kişilik. (14.bs.). İstanbul: Altın Kitaplar.
• Kuzucuoğlu, A. H. (2015). Müze, kütüphane ve arşiv binalarında afetlere yönelik tedbirler. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17(1), 1-12.
• Küçükcan, B. (2008), Kütüphane binaları: deprem ve diğer afetlere hazırlık. Bilgi ve Belge Araştırmaları Dergisi, 1(1), 39-53.
• Modified Mercalli Intensity Scale (2009). ABAG internet archive. http://www.abag.ca.gov/bayarea/eqmaps/doc/mmi.html
• Momani, N. M. (2011). Integrated frame work for earthquake consequences management. Disaster Prevention and Management, 20(3), 314-333. https://doi.org/10.1108/09653561111141745
• Nakajima, Ş. (2012). Deprem ve sonrası psikolojisi. Okmeydanı Tıp Dergisi, 28(2), 150-155. doi:10.5222/otd.supp2.2012.150
• Ortegaa, J., Vasconcelosa, G., Rodriguesb, H., Correiac, M. ve Lourenc¸ P. B. (2017). Traditional earth quake resistant techniques for vernacular architecture and local seismic cultures: A literature review. Journal of Cultural Heritage, 27, 181–196.
• Roberts, S. (2015). The library without walls: Striving for an excellent law library service post-earthquake. Legal Information Management, 15(4), 252-260.
• Rucker, J. D. ve Niemi, T. M. (2010). Historical earth quake catalogues and archaeological data: Archieving synthesis without circular reasoning. Ancient earthquakes içinde (ss. 97-106) M. Sintubin, I. S. Stewart, T. M. Niemi ve E. Altunel (Ed.). Colorado: The Geological Society of America.
• Sabuncuoğlu, O., Çevikaslan, A. ve Berkem, M. (2003). Marmara Depremi’nden etkilenen iki ayrı bölgede ergenlerde depresyon, kaygı ve davranış. Klinik Psikiyatri, 6, 189-197.
• Sarman, A. (2012). Elazığ ili Karakoçan ilçesinde yaşanan yıkıcı deprem sonrasında, depremi yaşayan ilköğretim çağı çocuklarda kaygı düzeyi, depresyon belirtileri ve etkileyen faktörler. [Yüksek lisans tezi, Fırat Üniversitesi].
• Sinvhal, A. (2010). Understanding earth quake disasters. New York: McGraw-HillEducation.
• Sole, E. J.,Rucklidge,J. J. ve Blampied, N. M. (2017). Anxiety and stress in children following an earthquake: Clinically beneficial effects of treatment with micro nutrients. Journal of Child and Family Studies, 26, 1422-1431.
• TBMM Deprem Araştırma Komisyonu (2023). Değerlendirme Raporu. https://www.tbmm.gov.tr/MeclisArastirmasiKomisyonlari/DepremKomisyonu2023-değerlendirme_raporu
• Thapa P., Acharya, L., Bhatta, B. D., Paneru, S. B., Khattri, J. B., Chakraborty, P. K. ve Sharma, R. (2018). Anxiety, depression and post-traumatic stress disorder after earthquake. J Nepal Health ResCounc, 16(38), 53-57.
• Tierney, K. (2010). Societal dimensions of earthquakes and other disasters: Findings in search of theory. https://www.caee.ca/10CCEEpdf/2010EQConf-001898.pdf
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı. (2023). 2023 Kahramanmaraş ve Hatay Depremleri raporu. https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2023/03/2023-Kahramanmaras-ve-Hatay-Depremleri-Raporu.pdf
• Xu, J. ve Wei, Y. (2013). Social support as a moderator of the relationship between anxiety and depression: An empirical study with adult survivors of Wenchuan earthquake. PLoS ONE 8(10). https://doi.org/10.1371/journal.pone.0079045
• Yeryüzü ve deprem (2003). N. Maktav (Der.), İstanbul: Boyut.
• Zhang, Z., Shi, Z., Wang, L. ve Liu, M. (2012). Post‐traumatic stress disorder, anxiety and depression among the elderly: A survey of the hard‐hit areas a year after the Wenchuan Earthquake. Stress and Health, 28, 61–68