XVIII. YÜZYILDA OSMANLI DEVLETİ'NİN KAMU FİNANSMAN MODELLERİNE DAİR: MUKATA'A GELİRLERİNİN KAMU FİNANSMAN HARCAMALARINDA KULLANIMI

Yıl 2018, Cilt: 15 Sayı: 1, 1 - 8, 14.06.2018

Mehtap Ergenoğlu Erdem Sofracı

Öz

Osmanlı
devletinin XVII. yüzyıl sonları ile XVIII. yüzyıl boyunca birbirini İzleyen
savaşlara girdiği bilinmektedir. Bu dönemde yeni savaş taktiği olarak savunma
savaşlarının ön plana çıkması, ordunun büyük bir bölümünü kalelere
yöneltmiştir. Bu bağlamda askeri lojistik organizasyonu harcamalarına özellikle
de sınır boylarındaki kale muhafızlarının mevâcibi ve diğer masraflarının
karşılanmasına büyük önem verilmiştir. Zirâ hudut boylarındaki askerlerin
karışıklık çıkarmasını engellemek için bu hususa dikkat edilmiştir. Osmanlı
devletinde savaşlar ile malî bunalımlar arasında yakın bir ilişkinin olduğu
aşikârdır. Maliyeyi olumsuz yönde etkileyen savaşlar nedeniyle krize giren
devlet, bu krizi aşmaya yönelik genişlettiği mukâta’a alanlarından elde ettiği
gelirlerle kamu finansman harcamalarını karşılamayı planlamış ve genellikle de üretim
ve ticarete dayalı yüksek gelirli mukâta’a alanlarını tercih etmiştir.

Anahtar Kelimeler

Maliye tarihi, savaş organizasyonu, mukâta’a alanları

Kaynakça

• Batmaz, E. Ş. (1996). “İltizam Sisteminin XVIII. Yüzyıldaki Boyutları”, Tarih Araştırmaları Dergisi. 29, 39-50.
• Barkan, Ö.L. (1955), “Osmanlı İmparatorluğu Bütçelerine Dair Notlar”, İİFM, 17(1-4), 193-224.
• Çizakça, M. (1999). İslam dünyasında ve batıda iş ortakları tarihi. (Çev. Şehnaz Layıkel) İstanbul. Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Ergenç, Ö. (2013). Osmanlı tarihi yazıları: şehir, toplum, devlet, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Fedakar, C. (2017). “Kafkasya’da Osmanlı Tahkîmatı Sohum Kalesi (1723-1729)”, VAKANÜVİS-ULUSLARARASI TARİH ARAŞTIRMALARI DERGİSİ, 2, 163-194.
• Genç, M. (2003). Osmanlı imparatorluğu’nda devlet ve ekonomi, İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Güran, T. (2017). Resmi istatistiklere göre osmanlı toplum ve ekonomisi. İş Bankası Kültür Yayınları Sertifika No:29619.
• Kılıç, O. (2012). "Teşkilat ve İşleyiş Bakımından Doğu Hududundaki Osmanlı Kaleleri ve Defterleri." Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi OTAM 31.31, 92.
• Özvar, E. (2003). Osmanlı maliyesinde malikane uygulaması, İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• Pamuk, Ş. (2007). Osmanlı ekonomisi ve kurumları, İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Parry. V.J. (1986). “Barut”, EI2, I, Leiden, 1062-1066.
• Sunar, M.M. (2012). "Ulufe", TDV, Cilt. 42, 124-126.
• Tabakoğlu, A. (2016). Osmanlı mali tarihi. Dergâh Yayınları 690, Tarih Dizisi 53, Sertifika No:14420, 1-885.
• Tabakoğlu, A. (1985). “XVII. ve XVIII. Yüzyıllarda Osmanlı Bütçeleri”, Ord. Prof. Ömer Lütfi Barkan’a Armağan, İFM. 41/1-4, İstanbul, 389-414.
• Yıldız, H. (2006). Haydi Osmanlı sefere! prut seferinde organizasyon ve lojistik. İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
• Yücel, Y. (1988). Osmanlı devlet teşkilatına dair kaynaklar, kitâb-ı müstetâb, kitâbu mesâlihi’l-müslimîn ve menâfi’i’l-mü’minîn. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları. XI-XII.
• Zinkeisen, J. W. (2011). Osmanlı imparatorluğu tarihi V (1669-1774), Ed. E.Afyoncu, Yeditepe Yayınevi Sertifika No:16427.
• Quataert, D. (2005). Osmanlı imparatorluğu 1700-1722. Çev. Ayşe Berktay, İstanbul: İletişim Yayınları.
• ARŞİV KAYNAKLARIA. 1. BAŞBAKANLIK OSMANLI ARŞİVİ (BOA)
• Maliyeden Müdevever Defterler (MAD.)
• MAD. 9947/165; 9909/276; 3865/314; 10191/328; 10201/319.
• Başmuâsebe Kalemi Defterleri (D.BŞM.)
• D.BŞM. 2/4086; 2/4796
• D.BŞM. ADM. 3/5; 5/107; 8/2; 8/8; 9/5; 10/64; 13/44; 14/123.
• Cevdet Tasnifi (Cevdet Maliye/C.ML.)
• C.ML. 26/1227.
• A.2 ADANA ŞER’İYYE SİCİLLERİ (AŞS.)
• AŞS. 31/15-16; 23/76; 5/125; 1/138; 105/107-108; 21/93; 129/7-21; 13/140:187; 38/167; 38/41:73; 22/26.