Covid-19 Pandemisi Döneminde Türkiye’de İşsizlik Sigortası Fonunun İşlev ve Amacındaki Dönüşüm: İşsizlik Sigortası Fonunun İşveren Destek Fonuna Dönüşüm Serüveni

Yıl 2023, Cilt: 20 Sayı: 2, 88 - 119, 01.01.2024

Emel Işık , Aytül Güneşer Demirci

Öz

Sosyal politikanın, sosyal güvenliği sağlama ve devam ettirme amaçlarına ulaşmadaki etkin araçlarından birisi olan işsizlik sigortası uygulaması, sosyal güvenlik anlayışının en önemli sonuçlarından birisidir. Türkiye’de önemli bir politika aracı olarak gündeme gelen işsizlik sigortasının gelişim serüveni 1959 yılında başlamış ve o tarihten bu yana sosyal refah devleti anlayışının bir gereği olarak sürekli düzenlenmeye çalışılmıştır. Bu süreçte, işsizliğin sonuçlarını giderici, geçici gelir kaybını tazmin edici politikalar hedeflenerek temel bir kamu politikası anlayışı inşa edilmeye çalışılmış ve sonucunda, 1999 yılında 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu Resmî Gazete de yayınlanarak yürürlüğe girmiştir. Bu kapsamda, çalışma isteğine ve yeteneğine rağmen kendi iradesi dışında işsiz kalan işçinin uğrayacağı gelir kaybının bir kısmını belli bir süre için telafi eden ve prim rejimine tabi olan zorunlu bir sigorta olan işsizlik sigortasının gerektirdiği görev ve yükümlülükleri yerine getirmek amacıyla İşsizlik Sigortası Fonu kurulmuştur. Çalışmada, Türkiye’de Fon’un Covid-19 pandemisi döneminde nasıl yönetildiği ve belirtilen amacının dışında kalarak, zaman içerisinde nasıl işverenlere yönelik sağlanan çeşitli teşvik ve desteklerle, işveren destek fonuna dönüştüğünün hikâyesi anlatılmaktadır

Anahtar Kelimeler

İşsizlik, İşsizlik Sigortası, İŞKUR, İşsizlik Sigortası Fonu, Covid-19 pandemisi

Kaynakça

• 4447 Sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu. (1999).
• Andaç, F. (2010). İşsizlik Sigortası (2 b.), Türk Ağır Sanayi ve Hizmet Sektörü Kamu İşverenleri Sendikası Eğitim Yayınları, Ankara.
• Baysal, M. (2020). Covid-19 Özel Bölümüyle Kısa Çalışma Rehberi, Seçkin Yayınevi, Ankara.
• Betcherman, G., Daysal, N., ve Pagés, C. (2010). Do EmploymentSubsidiesWork? EvidencefromRegionallyTargetedSubsidies in Turkey.LabourEconomics, 17(4), s. 710-722. chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://docs.iza.org/dp3508.pdf Erişim Tarihi: 31.12.2022.
• Biçer, Ö. (2014). İŞKUR’un Dönüşümü ve Aktif Emek Piyasası Politikaları. DİSK-AR Dergisi (3), s. 90-97.
• Bilgili, Ö. (2019). Sigorta Prim Teşviklerinin Kapsamdaki Sigortalılar Yönünden Değerlendirilmesi: 4447 Sayılı Kanun Örneği. Çalışma ve Toplum Dergisi, 65(2), s. 1115-1154.
• Bulut, M. (2022). Türkiye’de Uygulanan Sigorta Prim Teşviklerinin Niteliği Üzerine Bir Tartışma. Maliye Çalışmaları Dergisi (67), s. 67-87.
• Eroğlu, E., & Durmuş, M. (2020). Koronavirüs Pandemisi Sonrasında İşsizliği Azaltmaya Dönük Bir Politika Önerisi: Garantili İstihdam Programları. Memleket Siyaset Yönetim Dergisi, 15(34), s. 403-444
• Etci, H., Avcı, M., & Çağan, S. (2020). Genç İşsizlerin İstihdamında Muğla İşkur’un Aktif İşgücü Piyasası Politikalarının Önemi. Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 9(2), s. 2-29.
• Çelik, A. (2020). SALGIN GÜNLERİNDE EMEĞİN HÂLLERİ: COVİD-19 VE ÇALIŞMA YAŞAMI. BirGün Gazetesi Yazıları. https://www.researchgate.net/publication/341878710_Covid-19_ve_Calisma_Yasami_Ustune_Yazilar Erişim Tarihi: 12.10.2022.
• Çevik, E. G., ve Develi, A. (2022). İstihdam Teşviklerinin İstihdam Üzerindeki Etkisinin Ölçülmesi: Ankara Örneği. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 24(3), s. 1139-1179.
• Cumhuriyet E-Gazete. (2022, 11 22). İŞKUR’daki Yolsuzluk Soruşturmasında Yeni Ayrıntılar Ortaya Çıktı. 12 27, 2022 tarihinde https://www.cumhuriyet.com.tr/turkiye/iskurdaki-yolsuzluk-sorusturmasinda-yeni-ayrintilar-ortaya-cikti-2005239.
• Dertli, N. (2020, Aralık). Pandemisi Sürecinde Ekonomik-Sosyal Haklar Raporu. İnsan Hakları Derneği Ekonomik ve Sosyal Haklar Komisyonu. İnsan Hakları Derneği.
• Dinçay, İ. H. (2020). İşkur Tarafından Düzenlenen Meslek Edindirme Kurslarının Etkinliği: Eskişehir Örneği. Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(16), s. 373-397.
• Dinçay, İ. H. (2020). Farklı Ülke Uygulamaları Işığında Türkiye’de İşsizlik Sigortasının Uygulama Etkinliği Üzerine Bir Değerlendirme. HAK-İŞ Uluslararası Emek ve Toplum Dergisi, 9(25), s. 440-469.
• DİSKAR. (2021). Covıd-19 Döneminde İşsizlik Sigortası Fonu: İssize ve İsçiye Derman Olamayan Fon. https://arastirma.disk.org.tr/?p=4795 Erişim Tarihi: 21.02.2021.
• Durak, Ş., ve Kaya, V. (2014). Türkiye’de İşsizlik ve İşsizliği Azaltmaya Yönelik Politikalar: Tarihsel Bir Bakış. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 28(2), s. 55-73.
• Göçmen, M. (2012). Ülkemizdeki İşsizlik Sigortası ve İşsizlik Fonu Uygulamaları. Kamu-İş Dergisi, 12(2), s. 137-158.
• Gökbayrak, Ş. (2010). Türkiye’de Sosyal Güvenliğin Dönüşümü. Çalışma ve Toplum Dergisi (2), s. 141-162.
• Göktaş, N. (2022). Ülkemizde İşsizlik Sigortası ve İşsizlik Sigortasında Güncel Sorunlar. İSMMMO Mali Çözüm Dergisi, 32(173), s. 229-252.
• Gün, S. (2016). Aktif İstihdam Siyasetinin Gelişimi Açısından İşsizlik Sigortasının Dönüşümü. Çalışma ve Toplum Dergisi, 50(3), s. 1295-1320.
• Günsan, N., & Yergin, H. (2021). Aktif İşgücü Politikalarının İstihdam Üzerindeki Etkisi. Sosyal, Beşerî ve İdari Bilimler Dergisi, 4(12), s. 1161-1180.Gürel Karataş, D. (2019). Teşvikler Yoluyla İstihdam Yaratmak. TUSİAD. https://tusiad.org/tr/fikir-ureten-fabrika/item/7798-tesvikler-yoluyla-istihdam-yaratmak Erişim Tarihi: 31.12.2022.
• Gürel Karataş, D. (2019). Teşvikler Yoluyla İstihdam Yaratmak. TUSİAD. 12 31, 2022 tarihinde https://tusiad.org/tr/fikir-ureten-fabrika/item/7798-tesvikler-yoluyla-istihdam-yaratmak Işığıçok, Ö. (2017). İstihdam ve İşsizlik (3 b.) Dora Yayınevi, Bursa.
• İŞKUR, (2000-2021). Bağımsız Denetim Raporları.
• İŞKUR, (2021). İşsizlik Sigortası Fonu Bülteni Aralık
• İŞKUR, (2019 - 2021). Aylık İstatistik Tablolar.
• Karabulut, Ş. (2020). Kısa Çalışma Ödeneğinde COVID-19 (Koronavirüs) Pandemisi Nedeniyle Yapılan Düzenlemeler. Çimento İşveren Dergisi, 34(5), s. 8-19.
• Koç, N., ve Şahin, M. (2020). Türkiye’de İstihdamın Arttırılmasına Yönelik Teşvik Politikalarının İncelenmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 19(75), s. 1294-1313.
• Koç, Y. (1999). Sosyal Güvenlikteki Kayıplar ve İşsizlik Sigortası, Türk-İş Eğitim Yay. No:35, Ankara.
• Korkut, G., Acar, O. K., ve Tetik, A. (2015). Yeni Kamu Yönetimi Anlayışı ile Değişen Kamu Hizmeti ve Türkiye İş Kurumu. İş ve Hayat Dergisi, 1(2), s. 107-135.
• Mütevellioğlu, N., ve Işık, S. (2009). Türkiye Emek Piyasasında Neoliberal Dönüşüm. S. Sönmez, ve N. Mütevellioğlu içinde, Küreselleşme, Kriz ve Türkiye'de Neoliberal Dönüşüm (s. 159-204), İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
• SGK, (2021). Sigorta Prim Teşvikleri Broşürü.
• SGK, (2019-2021). Faaliyet Raporu.
• Takım, A., ve Ersungur, Ş. (2018). Türkiye’de Teşvik Sisteminin Yapısı, Sorunları ve Etkinliği Üzerine Bir Politika Önerisi: Tek Bir Uygulamacı Kuruluş Sorunları Çözer Mi? Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 32(3), s. 725-745.
• Taş, S., ve Bozkaya, G. (2012). Avrupa Birliğine Uyum Sürecinde Türkiye’de Uygulanan İstihdam Politikaları. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2(1), s. 151-176.
• TGRT HABER. (2022, 11 22). İŞKUR’da Yolsuzluk Operasyonu: 35 Şüpheli Gözaltında. (F. Kökten, Dü.) 12 27, 2022 tarihinde https://www.tgrthaber.com.tr/gundem/iskurda-yolsuzluk-operasyonu-2856673.
• Tuncay, A. C. (2010). İşsizlik Sigortası Fonu Amaç Dışı Kullanılmaya Başlandı. N. Tan, & G. Karslıoğlu içinde, İşsizlik Sgiortası Fonundan Elinizi Çekin (s. 189-196). Ankara: Türkiye İşçi Sendikaları Konfederasyonu.
• Tuncay, A. C., & Ekmekçi, Ö. (2019). Sosyal Güvenlik Hukuku Dersleri (Yenilenmiş 20 b.). İstanbul: Beta.
• Tiryaki, H. (2009). İşsizlik Sigortası Fonunun Cazibesi. Türk-İş Dergisi (383), s. 79-87.
• Toker, M. (2002, Temmuz). İşsizlik Sigortası. Sayıştay Dergisi, 13(46), s. 83-109.
• Uğur, S. (2011). Türkiye’de İşsizlik Sigortasının Gelişimi. Yönetim Bilimleri Dergisi, 9(2), s. 95-114.
• Ulutürk, S., ve Dane, K. (2009). Sosyal Güvenlik: Teori, Dönüşüm ve Türkiye Uygulaması. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 8(29), s. 114-142.
• Yolvermez, B. (2022, Mart). Türkiye’de Pandemi Döneminde Çalışma Hayatına Yönelik Alınan Tedbirler. Kırklareli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 11(2), s. 75-110.
• Yücesoy, Y. (2020). Türk İş Hukukunda Kısa Çalışma ile Salgın Hastalık Halinde Uygulanan Diğer Hukuki Kuramlar, Adalet Yayınevi, Ankara.
• Yürekli, S. (2020). Çalışma Hayatında Koronavirüs (Covıd-19) Salgınının Etkileri. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(38: Covid-19 Hukuk Özel Sayısı), s. 34-61.
• 8.09.1999 tarih ve 23810 sayılı Resmî Gazetede yayımlanan 4447 Sayılı İş Kanunu. https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.4447.pdf
• 09.03.1988 tarih ve 3417 sayılı Resmî Gazetede yayımlanan Çalışanların Tasarrufa Teşvik Edilmesi ve Bu Tasarrufların Değerlendirilmesine Dair Kanun. https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=4853&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5
• 4.10.2000 tarihli ve KHK/617 sayılı Resmî Gazetede yayımlanan Türkiye İş Kurumunun Kurulması ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2000/10/20001004M1.htm#4
• 12.12.2001 tarihli ve 2002 Yılı Mali Bütçe 4726 sayılı Kanun. https://ms.hmb.gov.tr/uploads/2019/05/2002-Mal%C3%AE-Y%C4%B1l%C4%B1-B%C3%BCt%C3%A7e-Kanunu-Kanun-No.-4726.pdf
• 21.09.2004 tarihli ve 25590 sayılı Resmî Gazetede yayımlanan Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2004/09/20040921.htm
• 26.05.2008 tarihli ve 26887sayılı Resmî Gazetede yayımlanan 5763 Sayılı İş Kanunu ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2008/05/20080526-5.htm
• 25.02.2011 tarihli ve 27857 (Mükerrer) sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 6111 Sayılı Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılması ile Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ve Diğer Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2011/02/20110225M1-1.htm
• 23.04.2015 tarihli ve 29335 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 6645 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu İle Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2015/04/20150423-3.htm
• 9.02.2017 tarihli ve 29974 sayılı Resmî Gazetede yayımlanan 687 Sayılı Olağanüstü Hal Kapsamında Bazı Düzenlemeler Yapılması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2017/02/20170209-8.htm
• 27.03.2018 tarihli ve 30373 (2. Mükerrer) sayılı Resmî Gazetede yayımlanan 7103 Sayılı Vergi Kanunları ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2018/03/20180327M2-1.htm
• 17.04.2020 tarihli ve 31102 sayılı Resmî Gazetede yayımlanan 7244 Sayılı Yeni Koronavirüs (Covid-19) Salgınının Ekonomik ve Sosyal Hayata Etkilerinin Azaltılması Hakkında Kanun ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2020/04/20200417-2.htm
• 26.03.2020 tarihli ve 31080 (Mükerrer) sayılı Resmî Gazetede yayımlanan 7226 Sayılı Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2020/03/20200326M1-1.htm