COĞRAFYA PENCERESİNDEN DİL VE EDEBİYAT

Yıl 2021, Cilt: 1 Sayı: 1, 91 - 101, 31.12.2021

Barış Taş

Öz

Bir kültürü oluşturan önemli unsurların başında dil ve edebiyat gelir. Gerek sözlü gerekse yazılı olarak kuşaktan kuşağa aktarılan dil ve edebî eserler, toplumun içinde yaşadığı mekândan etkilenir. Mekân aynı zamanda coğrafya biliminin de araştırma ortamını oluşturur. Mekânı farklı boyutlarıyla ve kendi ilkeleri doğrultusunda inceleyen coğrafya biliminin araştırma konularından biri de kültürdür. Bu çalışmada, kültürel coğrafya açısından, hem dil hem de edebî eserler, coğrafî yaklaşımla genel hatlarıyla ortaya konulmaya çalışılmıştır. Çalışmada belirli bir edebî eser veya konu araştırılmamıştır. Bunun yerine dil ve edebiyat ile coğrafya arasındaki ilişkiler ortaya
konulmuştur. Bu amaçla dil ve edebiyat ile coğrafya ilişkisinin ortaya konulduğu yayınlar taranmıştır. Konunun gerek Türkiye gerekse dünya genelinde oldukça yeni bir araştırma alanı olduğu; dil ve edebiyat ile coğrafya ilişkilerinin ele alındığı yayınların sınırlı sayıda olduğu görülmüştür. Türkiye’de bu alanda yaygın olarak toponimi
araştırmaları bulunmaktadır. Toponimi konusundaki çalışmalar ise daha çok yerleşme adları üzerinedir. Yerleşme adları ile birlikte yer (mevkii) adlarının da dil ve
coğrafya bilimi kapsamında araştırılması gerekmektedir. Literatürde toponimi konusunun, dilbilim kapsamında araştırıldığı çalışmalara rastlanmamıştır. Dilbilim konusunda araştırma yapan bilim insanlarının, toponimi alanına yönelmeleri, kültürel coğrafyaya da katkı sağlayacaktır. Bunun yanı sıra edebî eserlerde geçen coğrafî unsurları inceleyen birkaç yayın dışında çalışma bulunmamaktadır. Edebiyat coğrafyası kapsamında yapılan bu çalışmalar, mekânı konu alan ya da yazarın mekânsal betimlemeler yaptığı eserlerle sınırlı kalmıştır. Mekânsal betimlemelerin yapıldığı tüm edebî eserler, edebiyat coğrafyası kapsamında incelenebilecek eserler durumundadır. Bu konuda hem coğrafyacıların hem dedilbilimcilerin ortak çalışmaları ile edebiyat coğrafyası konusu giderek önem kazanacaktır. Kültürel coğrafya kapsamında dil ve edebiyat ile mekân arasındaki ilişkileri ortaya koyan çalışmaların artması, hem dil hem de coğrafya açısından bilime katkı sağlayacaktır.

Anahtar Kelimeler

Kültür, dil, edebiyat, coğrafya, mekân

Language and Literature From The Perspective of Geography

Öz

A culture has important elements such as language and literature. Language and literary works transferred from the past to the present, both orally and in writing, are affected by the space in which the society lives. Space also refers to the place that is the research area of geography science. Culture is one of the research subjects of the science of geography, which examines the space with its different dimensions and in line with its own principles. In this study, both language and literary works are presented in general terms with the cultural geography approach. A specific literary work or subject was not investigated in the study. Instead, it focused on the relations between language, literature and geography. For this purpose, publications that reveal the relationship between language, literature and geography were used as data sources. It has been seen that the subject is a fairly new research area both in Turkey and in the world. It has been observed that there are limited number of publications dealing with the relations between language, literature and geography. There are generally toponymy studies in Turkey. Researches on toponymy are mostly on settlement names. Along with the settlement names, locality names should also be investigated within the scope of linguistics and geography. In the
literature, there are no studies on the subject of toponymy within the scope of linguistics. Linguists' studies in the field of toponymy will also contribute to cultural geography. In addition, there is no study except for a few publications examining the geographical elements in literary texts. These studies carried out within the scope of literary geography have been limited to works that deal with space or that the author makes spatial descriptions. All literary works in which spatial descriptions are made are works that can be examined within the scope of literary geography. In this regard, with the joint studies of both geographers and linguists, the subject of
literary geography will gain importance. The increase in studies that reveal the relations between language, literature and space within the scope of cultural geography, will contribute to science in terms of both linguistics and geography.

Anahtar Kelimeler

Culture, language, literature, geography, space

Kaynakça

• Aliağaoğlu, Alpaslan. (2013). Şehirsel Toponimi: Balıkesir İlinde Mahalle Adları, Bir Sınıflandırma Denemesi. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16 (29), 45-62.
• Aliağaoğlu Alpaslan ve Çetinkaya, Sema. (2021). 15 Temmuz Kalkışma Deneyiminden Sonra Türkiye’de Şehirsel Toponimi. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 53, 180-192.
• Anlı, Ömer Faruk. (2016). Pozitivist ve Konvansiyonalist Bilim Anlayışları Bağlamında Coğrafya. Posseible, 9, 37–59.
• Coşkun, Sezai. (2010). Sezai Karakoç’un Şiirleri Üzerinde Edebiyat - Medeniyet Coğrafya İlişkisi Bağlamında Bir İnceleme. Turkish Studies, 5 (1), 843-885.
• Ergun, S. Nüzhet. (1938). Halk Edebiyatı Antolojisi. İstanbul: Devlet Basımevi.
• Güvenç, Bozkurt. (2002). İnsan ve Kültür. İstanbul: Remzi Kitabevi
• Kaçmaz, Muhammet ve Kaçmaz, Perihan. (2019). Edebiyat Coğrafyası; Elif Şafak Romanlarının Coğrafi Terim ve Mekân Analizleri. Türk Coğrafya Dergisi, 73, 53-60.
• Kaçmaz, Perihan. (2017). Edebi Metinlerde Coğrafi Perspektif, Elif Şafak Romanlarının Analizi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi, Sakarya.
• Kaçmaz, Perihan ve Kaçmaz, Muhammet. (2017). Edebiyat Coğrafyası, Elif Şafak Romanlarında Coğrafi Unsurlar. Journal of Strategic Research in Social Science, 3 (4), 1-20.
• Kaya, İlhan. (2014). Coğrafi Düşüncede Mekân Tartışmaları. Posseible, 2 (4), 1-13.
• Kayserili, Alperen. (2016). Bir Toponimi Araştırması: Ağrı’da Yer Adları. TURAN Stratejik Araştırmalar Dergisi, 8, 21-29.
• Kefeli, Emel. (2009). Coğrafya Merkezli Okuma. Turkish Studies, 4 (1), 423-433.
• Kongar, Emre. (1989). Kültür Üzerine. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Oruç, Osman. (2020). Orhan Kemal’in Bereketli Topraklar Üzerinde ve Gurbet Kuşları Adlı Romanlarında Taşralı İnsanın Değişim Süreci. Mavi Atlas, 8 (2), 507-516.
• Özçağlar, Ali. (2011). Coğrafyaya Giriş. Ankara: Hilmi Usta Matbaacılık.
• Özüpekçe, Salman ve Gümüş, Nevzat. (2020). Bir Toponimi Araştırması: Besni (Adıyaman) İlçesi Köy Adlarının Coğrafi Sınıflandırması. Doğu Coğrafya Dergisi, 25 (44), 151-162.
• Peraldo, Emmanuelle. (2016). Literature and Geography: The Writng of Space Throughout History. UK: Cambridge Scholars Publishing.
• Piatti, Barbara vd. (2009). Literary Geography or How Cartographers Open Up A New Dimensions for Literary Studies. Switzerland: Insttute of Cartography, ETH Zurich.
• Tanrıkulu, Murat. (2018). Coğrafya ve Kültür. Ankara: Pegem Akademi.
• Taş, Barış. (2016). Türkiye’nin Kırsal Yerleşmeleri. İstanbul: Yeditepe Yayınevi.
• _______. (2019). Kültürel Coğrafya Açısından Patasana Romanı. II. Uluslararası Coğrafya Eğitimi Kongresi Bildiriler Kitabı, (Eyüp Artvinli Ed.) içinde (ss 1612- 1617). Eskişehir.
• Taş, Barış ve Türkan, Okan. (2018). Deyimler ve Atasözlerdeki Coğrafya. TÜCAUM 30. Yıl Uluslararası Coğrafya Sempozyumu, 1366-1367. (Özet Bildiri/Sözlü Sunum).
• Tümertekin, Erol ve Özgüç, Nazmiye. (2017). Beşeri Coğrafya- İnsan, Kültür Mekân. İstanbul: Çantay Yayınevi.
• Türkan, Okan. (2020). Kırşehir İlinde Köy Adlarının Coğrafi Açıdan Değerlendirilmesi, Coğrafya Dergisi, 41, 61-75.
• _______. (2021). Kırsal Yerleşme Adlarının Coğrafi Açıdan Değerlendirilmesi: Bayramören (Çankırı) İlçesi Örneği. Türk Coğrafya Dergisi, 77, 157-170.
• Uğur, Abdullah. (2015). Müzik Coğrafyası, Bilig, 74, 239-260.
• Uzun, Erol ve Doğan Uzun, Pınar. (2019). Antep Savunması’nın Gaziantep İli Yerleşme Adları Üzerindeki Etkisi ve Bu Etkinin Coğrafi Bilgi Sistemleri Tabanlı Mekânsal Analizi. Türk Coğrafya Dergisi, 72, 7-12.