1737 Tarihli (Biga) Deprem ve Yaraların Sarılması: Hadımzade Ahmet Ağaʼnın Bayramiç ile Bozcaadaʼdaki Vakıfları

Yıl 2020, Sayı: 29, 87 - 125, 21.12.2020

Kadir Arslanboğa

https://doi.org/10.17518/canakkalearastirmalari.775136

Cited By: 1

Öz

Önsöz
Osmanlı Devletiʼnde vakıflar toplumsal hayatın temelini teşkil etmekteydiler. Vakıfların kurmuş olduğu müesseseler toplumun birçok ihtiyacını karşılamaktayken, vakıf ihya edenlere de topluma hizmet etme imkanı sağlamaktaydı. Vakıfların tescil sözleşmesi olan vakfiyeler ise kurumsal olarak vakfın mahiyetini ortaya koymaktadırlar. Bununla birlikte vakfiyeler barındırdıkları bilgiler itibariyle yerel tarihe de ciddi katkı vermektedirler. Bayramiç Ayanı Hadımzade Ahmet Ağa da Bayramiç ve Bozcaada ilçelerinde vakıflar ihya etmiştir. Hadımzade Ahmet Ağaʼnın vakıflarına ait bilgiler Vakıflar Genel Müdürlüğüʼnde 737 numaralı defterde 23 ve 23/1 numaralarıyla kayıtlı vakfiyelerinden elde edilmiştir. Vakfiyelerde inşa edilen camiler için harap ifadesi kullanılması ve iki caminin yeniden inşa edilmesiyle birlikte, arşiv kaynaklarına müracaat edildiğinde 1737 tarihli (Biga) depremin bölgeyi derinden etkilediği anlaşılmaktadır. Hadımzade Ahmet Ağa deprem sonrasında harap olan Bayramiç Çarşı Cami ve Bozcaada Alaybey Camiʼni yeniden bina etmiştir. Ayrıca buralarda çeşmeler, suyolları ve medreseler inşa ederek, deprem sonrasında dini, altyapı ve eğitim kurumlarını yeniden tesis etmiştir.

Anahtar Kelimeler

Hadımzade Ahmet Ağa, Bayramiç, Bozcaada, Vakıf

Kaynakça

• T. C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Osmanlı Arşivi BOA. C. AS. 1091-48169 BOA. C. AS. 390.16905. BOA. C. AS. 968-42127 BOA. C. EV. 106-5289 BOA. C. EV. 254-12957 BOA. C. EV. 342-17389 BOA. C. EV. 347-17624 BOA. EV. d. 17302 BOA. HAT. 157.6532 BOA. HAT. 521.25484 BOA. HAT. 1356.53056 BOA. HAT. 1365.54013 BOA. MAD. d. 3609. BOA. TSMA. e. .725.7
• Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi Defterler VGM.d. 143 VGM.d. 737
• Archives nationales (Fransa) AE/B/I/1010. No: 343.
• Ambraseys, N.N. and Finkel C.F., “Long-term seismicity of Istanbul and of the Marmara Sea Region”, Terra Nova, 3, 1991, s. 527-539.
• Aygen, M. Saadettin, Bütün Yönleriyle Bozcaada, Türkeli Yayınları, Afyon 1985.
• Başaran, Cevat, Geçmişten Günümüze Bayramiç Tarihi-Coğrafyası ve Arkeolojisi, T. C. Kültür Bakanlığı Milli Kütüphane Basımevi, Ankara 2002.
• Canatar, Mehmet, İstanbul Vakıfları Tahrir Defteri 1009 (1600), İstanbul Fetih Cemiyeti, İstanbul 2004.
• Kızıltoprak, Süleyman, “Zeynep-Kamil Hastanesi’nin Kurucusu Prenses Zeynep Hanım: Hayat ve Hayratı”, Üsküdar Sempozyumu Bildiriler, Cilt 2, İstanbul 2005, s. 622-628.
• Korkmaz, Şerif, “Bozcaada’nın 1840’da Sosyal ve Ekonomik Yapısına Dair Tespit ve Değerlendirmeler”, Tarih İncelemeleri Dergisi Cilt/Volume XXVI, Sayı/Number 2, 2011, s. 423-458.
• Mert, Özcan, “Ayan”, Türkiye Diyanet Vakfı Ansiklopedisi, C. 4, 1991, s. 195-198.
• Mutlu, Ayşe Neslihan, Bozcaadaʼnın Demografik ve İktisadî Yapısı (XVI.- XVIII. Yüzyıllar, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), 2018.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc, el-Câmiu’s-Sahîh, (nşr. M. Fuad Abdülbâkî), Çağrı Yayınları İstanbul 1981.
• Orhonlu, Cengiz, “1657 Tarihli Bozcaada Tahriri ve Adadaki Türk Eserlerine Ait Bazı Notlar”, Tarih Dergisi, Sayın 26, 1972, s. 67-74.
• Orhonlu, Cengiz, “Bozcaada”, Türkiye Diyanet Vakfı Ansiklopedisi, C. 6, 1992, s. 317-319.
• Özkaya, Yücel, Osmanlı İmparatorluğuʼnda Âyânlık, Türk Tarih Kurumu Basımevin, Ankara 1994.
• Sağır, Yusuf Osmanlı Arşiv Belgelerine Ve Vakfiyelerine Göre Köprülü Ailesi Vakıfları, Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), İzmir 2012.
• Süreyya, Mehmed, Sicil-î Osmanî, (Haz: Nuri Akbayar) C. 4, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 1996.
• Ünen, Nurettin, Dünkü ve Bugünkü Çanakkale, C.H.P. Halkevleri Yayınları, Ankara 1947.
• Tarihsel Depremler, https://deprem.afad.gov.tr/tarihseldepremler (14.06.2020).
• Yavaş, Alptekin, “Bozcaada Köprülü Mehmet Paşa ve Alay Bey Camileri”, XIII. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu Bildirileri, 14-16 Ekim 2009, Pamukkale Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Bölümü Yayınları, s. 671-680.
• Yazıcı, Gülgün, Şahin, İmran, ve Yazıcı, Mesut, “Bozcaada’da Osmanlı Medeniyeti’nin Tanıkları: Kitabeler”, Bozcaada Değerleri Sempozyumu 25-26 Ağustos 2008, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Yayınları, s. 99-130.
• Yazıcı, Gülgün, Şahin, İmran, ve Yazıcı, Mesut, “Kitabelere Göre Bayramiçʼte Sosyal Hayat”, Bayramiç Sempozyumu 07, 03-05 Ağustos 2007, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Yayınları, s. 39-55.