Roma Hukukunda Çiftçi Yasaları Üzerine Bir Değerlendirme

Yıl 2021, Cilt: 19 Sayı: 31, 197 - 208, 31.10.2021

Talat Koçak

https://doi.org/10.17518/canakkalearastirmalari.991050

Öz

İnsanlığın tarım toplumuna geçişi İÖ 10.000-6.000 yıllar arasında Neolitik Çağ’da olmuştur. Bu dönemde tarıma geçilmesinin bir sonucu olarak suya yakın, tarıma elverişli yerlerde sabit köy yerleşmeleri görülmeye başlanmıştır. İnsanların göçebe yaşam tarzından yeni bir düzene geçmesinden dolayı bazı araştırmacılar bu olayı “Neolitik Devrim” olarak adlandırılmıştır. Tarımdaki bu ilerlemenin bir sonucu olarak devam eden süreçte hukuk alanında da çiftçilikle ilgili kanunlar meydana getirilmiştir. Çiftçilikle ilgili ilk yasa örneklerini Mezopotamya ve Anadolu Kanunlarında görmekteyiz.
Roma başlangıçta bir tarım toplumudur. Dünya hukuk tarihine önemli katkılar sunan bu medeniyette çiftçilerle ilgili kanun maddeleri bir hayli yer tutar. Bu yasalar Theodosianus ve Iustinianus hukuk külliyatında toplanarak, geç imparatorluk dönemi uygulamaları kayıt altına alınmıştır. Her ne kadar Digesta 6. yüzyılda oluşturulmuşsa da bu yüzyıla ait kanunların sayısı oldukça azdır. Kanunların geneli 2. ve 5. yüzyıllardaki hukukçuların çalışmalarını içermektedir. Çiftçi Yasaları Geç Antik Çağ’ın son hukuksal metni olan ve Ecloga adı verilen kanunların, ekler kısmında da kendine yer bulacaktır. Yasalar çiftçilerin sadece tarla, hasat ve sınır problemleriyle ilgili değildir. Vergi, büyük ve küçükbaş hayvanlar, kümes hayvanları, üzüm yetiştiriciliği, değirmenler ve tarım aletleri ile ilgili çiftçiler arasında yaşanan sorunlara çözümler sunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Çiftçi Yasaları, Roma, Hukuk, Ecloga, Digesta

Kaynakça

• ASHBURNER, W., 1910. “The Farmer's Law I”, The Journal of Hellenic Studies, Vol. 30, 85-108
• ASHBURNER, W., 1912. “The Farmer's Law II (Continued)”, The Journal of Hellenic Studies,Vol. 32, 68-95.
• AYDIN, N., 2017. Hammurabi Yasaları, Alfa Yayınları, İstanbul.
• BAILEY, C., 2019. Antik Roma’nın Dini (çev. Peren Gülmez), Kanon Yayınları, İstanbul.
• BERGER A., (1953). “Libeo Marcus Antistius”. Şurada: Encyclopedic Dictionary of Roman Law, Philadelphia, 536.
• BERK, F. M., 2018. “Ticari Hayata Katkı Bağlamında Yol-Medeniyet İlişkisi: Eski Çağ Anadolu Tarihinden Örnekler”. Şurada: Anadolu’nun Eski Çağlarında İktisadi ve Zirai Hayat, (Ed. L. Gürkan Gökçek, Ercüment Yıldırım, Okay Pekşen), İstanbul, 69-99.
• BREASTED, J. H., 1916. Ancient Times A History Of The Early World, Ginn and Company, Boston.
• BUCK, R.J., 1982. “Roman Law and Agriculture The Evidence From San Giovanni”, Echos Du Monde Classıque Classical Views, 25/3, 243-258.
• CHILDE, G. V., 1944. “Archaelogical Ages as Technological Stages”, The Journal of the Royal Anthropological Institute of Great Britain and Ireland, Vol. 74, No. 1/2, ss. 7-24.
• FİORELLA, I., 1992. Hitit Yasaları, (çev. Erendiz Özbayoğlu), İtalyan Kültür Heyeti Yayınları, Ankara.
• FRESHFİELD E. H., 1926. A Manuel of Roman Law the Ecloga Published by the Emperors Leo III and Constantine V of Isauria at Constantinople A. D. 726, Cambridge.
• GALANTİ, A., 1931. Hitit Kanunları, Bankalar Matbaası, İstanbul.
• HUMPHREYS, M., 2015. Law, Power, and Imperial Ideology in the Iconaclast Era, C. 680-850, Oxford Universty Press, Oxford.
• HUMPHREYS, M., 2017. The Law of the Isaurian Era, Liverpool University Press, Liverpool.
• JOHNS, C. H. W., 2018. The Oldest Code Of Laws in The World, Gece Kitaplığı Yayınları, Ankara.
• KARAHAN, Ü. O., 2020. “Hellen ve Roma Dünyasında Patronus-Cliens İlişkisi”, Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi 44, 527-546.
• KARAUĞUZ, G., 2018. Hitit Yasaları, Çizgi Kitabevi, Konya.
• KAYA, M. A., 2017. Türkiye’nin Eskiçağ Tarihi I, Bilge Yayınları, İstanbul.
• KILIÇ, Y., 2014. (2014). Eskiçağ Aile Hukuku, Çizgi Kitabevi, Konya.
• KİRİŞ ÖZ, E., 2020. Kültepe Metinleri Işığında Eski Anadolu’da Tarım ve Hayvancılık, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• KOÇAK, T., 2020. "İmparatoriçe İrene’nin Yasa Eklerine Göre Roma Hukukunda Kitab-ı Mukaddes İzleri". Cumhuriyet İlahiyat Dergisi 24, 735-748.
• NİCOLS, J., 2014. Civic Patronage in the Roman Empire, Brill, Leiden-Boston. (
• The Digest of Justinian I-II-III-IV., 1985. (Latinceden İngilizceye Çeviren: Alan Watson), University Of Pennsylvania Press, Philadelphia.
• The Theodosian Code and Novels And The Sirmondian Constitutions, 1952. (Latinceden İngilizceye Çeviren: Clyde Pharr vd.), Princeton University Press, Princeton.
• The Codex Of Justinian, 2016. (Latinceden İngilizceye Çeviren: Justice Fred H. Blume vd.), Cambridge University Press, Cambridge.
• UMUR, Z., 1975. Roma Hukuku Lügatı, İstanbul Üniversitesi Yayınları, İstanbul.