Türkiye’nin Karadeniz’de Deniz ve Enerji Güvenliğine Yönelik Faaliyetleri

Yıl 2017, Cilt: 15 Sayı: 2, 49 - 84, 30.06.2017

Cenk Özgen

Öz

Karadeniz güvenliğinin temel unsurlarından biri Türk
Boğazları’ndan geçiş rejimini düzenleyen Montrö Sözleşmesi’dir. Ancak özellikle
Soğuk Savaş sonrası dönemde Sözleşme’nin getirdiği düzenleme ve kısıtlamaların
ABD ve NATO çevrelerinde eleştirildiği görülmektedir. Türkiye, Karadeniz’de
mevcut statükonun korunmasına büyük önem vermektedir. Bununla bağlantılı olarak
da katıldığı ulusal ve uluslararası faaliyetler ile bölgede deniz ve enerji
güvenliğinin sahildar devletler tarafından sağlanabileceğini gösterme
gayretindedir. Bu çalışmanın amacı Türkiye’nin Karadeniz’de deniz ve enerji
güvenliğine katkı sağlayan faaliyetlerinin incelenmesidir. Çalışmada, Türk
Deniz Kuvvetleri ve Sahil Güvenlik Komutanlığı’nın iştirakiyle icra edilen
faaliyetler ele alınmaktadır.    

Anahtar Kelimeler

Karadeniz Güvenliği, Deniz ve Enerji Güvenliği, Türk Deniz Kuvvetleri, Sahil Güvenlik Komutanlığı, Montrö Sözleşmesi

Kaynakça

• “21nci YY Türk Deniz Kuvvetleri” (2010), Savunma ve Havacılık, C. 24, S. 141, s. 24-46. “Barbaros Hayrettin Karadeniz’e Açılıyor”, http://www. denizhaber.com.tr/barbaros-hayrettin-karadenize-aciliyor-haber-47156.htm, (23.09.2016). BEŞOĞUL, Çağdaş, “Kırım’ın İlhakının Karadeniz Jeopolitiğine Olan Etkileri”, https://www.academia.edu/19854872/K%C4%B1r %C4%B1m%C4%B1n_%C4%B0lhak%C4%B1n%C4%B1n_Karadeniz_Jeopoliti%C4%9Fine_Olan_Etkileri, (25.09. 2016). “Black Sea Offshore Production in 2015 - A Route to Energy Independence?”, http://www.oilgas-events.com/market-insights/ georgia-romania-russia-turkey/black-sea-offshore-production-in-2015-a-route-to-energy-independence-/801781383, (23.09.2016). BM Enformasyon Merkezi, “Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi”, http://denizmevzuat.udhb.gov.tr/dosyam/deniz hukuku.pdf, (05.11.2016). BOZKURT, Giray Saynur (2011), “Security Policy of Turkey and Russia in the Black Sea Basin”, Karadeniz Araştırmaları, S. 30, s. 1-13. BP, “Energy Outlook 2035”, http://www.bp.com/content/ dam/bp/pdf/energy-economics/energy-outlook-2015/bp-energy-outlook-2035-booklet.pdf, (29.08.2016). BP, “Statistical Review of World Energy June 2015”, https://www.bp.com/content/dam/bp/pdf/energy-economics/ statistical-review-2015/bp-statistical-review-of-world-energy-2015-full-report.pdf, (29.08.2016). BUEGER, Christian, “What is Maritime Security”, http://bueger.info/wp-content/uploads/2014/12/Bueger-2014-What-is-Maritime-Security-final.pdf, (30.08.2016). ÇÖRTEN, Burcu (2009), Güncel Karadeniz Jeopolitiği, Karadeniz Stratejik Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayınları Giresun. DEMİR, Faruk (2007), Enerji Güvenliği, Diplomasisi ve Ekonomisi, Altınküre Yayınları, Ankara. DEMİR, Güray (2012), “Sahil Güvenlik Komutanlığı’nın Enerji Nakil Hatları Güvenliği Konusundaki Rolü ve Önemi”, Enerji Nakil Hatları Güvenliği Paneli, İstanbul, s. 191-194. “Denizcilik Türk’ün Milli Ülküsü Olmalıdır” (2010), Savunma ve Havacılık, C. 24, S. 139, s. 8-24. Deniz Kuvvetleri Komutanlığı, “Karadeniz Deniz İşbirliği Görev Grubu: Görev Ortamı”, https://www.dzkk.tsk.tr/icerik.php? icerik_id=243 &dil=1&blackseafor=1, (03.10.2016). Deniz Kuvvetleri Komutanlığı, “Karadeniz Deniz İşbirliği Görev Grubu: Komuta Yapısı”, https://www.dzkk.tsk.tr/icerik.php? icerik_id= 244&dil=1&blackseafor=1, (03.10.2016). Deniz Kuvvetleri Komutanlığı, “Karadeniz Deniz İşbirliği Görev Grubu: Kuruluş”, “https://www.dzkk.tsk.tr/icerik.php? icerik_id=242dil =1&blackseafor=1, (02.10.2016). Deniz Kuvvetleri Komutanlığı, “Karadeniz Uyumu Harekâtı”, https://www.dzkk.tsk.tr/icerik.php?dil=1&icerik_id=27, (Erişim 03.10.2016). Deniz Kuvvetleri Komutanlığı (2015), Türk Deniz Kuvvetleri Stratejisi, Deniz Basımevi, İstanbul. Deniz Ticareti Genel Müdürlüğü, “2015 Yılı Türk Boğazları Gemi Geçiş İstatistikleri”, https://atlantis.udhb.gov.tr/istatistik/ gemi_gecis.aspx, (18.09.2016). EDİGER, Volkan Şevket (2007), “Enerji Arz Güvenliği ve Ulusal Güvenlik Arasındaki İlişki”, Enerji Arz Güvenliği Sempozyumu, Ankara, s. 1-47. EL-SHAZLY, Nadia El-Sayed (1998), The Gulf Tanker War: Iran and Iraq’s Maritime Swordplay, Macmillan, Londra. “Gazprom Türk Akımı’nın Yarısından Vazgeçti”, http://www. milliyet.com.tr/gazpromgazprom-turk-akimi-nin/ekonomi/detay/ 2127839/default.htm, (20.09.2016). GEO ExPro, “Romania: Black Sea Gas Discovery”, http://www. geoexpro.com/articles/2012/09/romania-black-sea-gas-discovery, (23.09.2016). “Georgia to Attend Activation of BLACKSEAFOR”, http:// www.today.az/news/regions/83787.html, (31.10.2016). GÜRDENİZ, Cem (2009), “Deniz Güvenliğinin Enerji Arz Güvenliği Üzerindeki Rolü”, Enerji Güvenliğine Ortak Çözüm Arayışları Sempozyumu, İstanbul, s. 207-260. GÜRDENİZ, Cem (2013), Hedefteki Donanma, Kırmızı Kedi Yayınevi, İstanbul. GÜRDENİZ, Cem, “Transformation in the Black Sea and Caucasus Regions”, http://www.csd.bg/artShow.php?id=6781, (24.09.2016). HACIOĞLU, Nerdun, “Rusya, Montrö’yü BM’ye Götürecek”, http://www.hurriyet.com.tr/rusya-montro-yu-bm-ye-goturecek-9833215, (26.09.2016). HACIOĞLU, Nerdun, “Rusya Türk Akımı Yerine Rafa Kaldırdığı Projeyi İndiriyor”, http://www.hurriyet.com.tr/rusya-turk-akimi-yerine-rafa-kaldirdigi-projeyi-indiriyor-40070661, (20.09.2016). IFP Energies Nouvelles, “Panorama 2012: Offshore Haydrocarbons”, http://www.ifpenergiesnouvelles.com/ Publications/Available-studies/Panorama-technical-reports/ Panorama-2012, (31.08.2016). International Energy Agency, “World Energy Outlook 2010”, http://www.worldenergyoutlook.org/media/weo2010.pdf, (31.08. 2016). International Energy Agency, “World Oil Transit Chokepoints”, https://www.eia.gov/beta/international/regions-topics.cfm? RegionTopicID=WOTC, (18.09.2016). International Maritime Organization (2012), International Shipping Facts and Figures - Information Resources on Trade, Safety, Security, Environment, Maritime Knowledge Centre, Londra. International Maritime Organization, “Overview”, https:// business.un.org/en/entities/13, (29.08.2016). “Is the Black Sea the Next North Sea?”, http://www.iene.gr/ 6thSEEED/articlefiles/sessionIII/Hutta.pdf, (23.09. 2016). IŞIK, Ahmet (2010), “Karadeniz Bölgesi’ndeki Değişimin Analizi”, Güvenlik Stratejileri Dergisi, S. 12, s. 33-56. KAMALOV, İlyas (2009), “Karadeniz Bölgesindeki Bazı Güncel Sorunlar”, Karadeniz Araştırmaları, C. 6, S. 21, s. 13-21. “Kanal İstanbul, Montrö Antlaşması’na Aykırı Değil”, http://www.haberturk.com/polemik/haber/629370-kanal-istanbul-montro-antlasmasina-aykiri-degil, (26.09.2016). KANTÖRÜN, Ufuk (2010), “Bölgesel Enerji Politikaları ve Türkiye”, Bilge Strateji, C. 2. S. 3, s. 87-113. “Karadeniz’de Zengin Petrol Rezervleri Var”, http://www. gazetevatan.com/-karadeniz-de-zengin-petrol-rezervleri-var--84930-ekonomi/, (23.09.2016). “Karadeniz’deki NATO Tatbikatı Rusları Rahatsız Etti”, http://www.denizhaber.com.tr/karadenizdeki-nato-tatbikati-ruslari-rahatsiz-etti-haber-56433.htm, (30.10.2016). KARAKAŞ, Gökhan, “Karadeniz Uyumu Harekâtı Sürüyor”, http://www.milliyet.com.tr/karadeniz-uyumu-harekati-suruyor-gundem-2228872/, (03.11.2016). KOCABAŞ, Uğur (2007), “8. Karadeniz’e Sahildar Devletler Sahil/Sınır Güvenlik Liderleri Toplantısı”, Sahil Güvenlik Dergisi, S. 3, s. 6-9. KOÇER, Gökhan (2007), “Karadeniz’in Güvenliği: Uluslararası Yapılanmalar ve Türkiye”, Akademik Bakış, C. 1, S. 1, s. 195-217. Lachowski, Zdzislaw (2004), Confidence -and Security- Building Measures in the New Europe, Oxford Üniversitesi Yayınları, Oxford. MANOLI, Panagiota (2013), “Cross-Border Cooperation and Regional Policy Coordination: The Role of BSEC”, (ed.) Ayça Ergun ve Hamlet Isaxanli, Security and Cross-Border Cooperation in the EU, the Black Sea Region and Southern Caucasus, IOS Yayınları, Amsterdam. METELITSA, Alexander ve MERCER, Megan, “World Oil Transit Chokepoints Critical to Global Energy Security”, http:// www.eia.gov/todayinenergy/detail.cfm?id=18991, (30.08. 2016). NATO, “Partnership for Peace Programme”, http://www.nato. int/cps/en/natolive/topics_50349.htm#, (29.09.2016). OĞAN, Sinan, “Küresel Mücadelenin Yeni Rekabet Alanı: Karadeniz ve Montrö Antlaşması”, http://www.turksam.org/tr/ makale-detay/449-kuresel-mucadelenin-yeni-rekabet-alani-karadeniz-ve-montro-anlasmasi, (26.09.2016). OSCE, “Statement By The Delegation of Ukraine”, http:// www.osce.org/fsc/134416?download=true, (03.11.2016). ÖZERSAY, Kudret (2001), “Montreux Boğazlar Sözleşmesi”, (ed.) Baskın Oran, Türk Dış Politikası Cilt I: 1919-1980, İletişim Yayınları, İstanbul, s. 370-384. ÖZBAY, Fatih, “Türkiye-Rusya İlişkilerinde Karadeniz Faktörü”, http://www.bilgesam.org/incele/106/-turkiye-rusya-iliskilerinde-karadeniz-faktoru/#.V-j4Tvl96M8, (26.09.2016). ÖZDAĞDEVİREN, Kadir Nazif ve ERTUNÇ, Orhan (1995), Karadeniz Ekonomik İşbirliği ve Türkiye, Harp Akademileri Basımevi, İstanbul. ÖZGEN, Cenk (2015), Rota: Deniz Kuvvetleri ve Enerji Güvenliği, Gece Kitaplığı Yayınları, Ankara. ÖZTÜRK, Osman Metin, “Dünden Bugüne Karadeniz (Güncel Jeopolitiği, Enerji, Montrö, Rusya ve Sorunlar)”, http://ascmer.org/ dunden-bugune-karadeniz-guncel-jeopolitigi-enerji-montro-rusya-ve-sorunlar/, (22.08.2016). PEREPELYTSYA, Hryhoriy (2015), “Military and Naval Balance in the Black Sea”, (ed.) Oleksandr Pavliuk ve Ivanna Klympush-Tsintsadze, The Black Sea Region: Cooperation and Security Building, Routledge Yayınları, New York, s. 191-210. “Romanya’nın Petrol Keşfi Karadeniz’de Umutları Arttırdı”, http://www.dunya.com/sektorler/enerji/romanya039nin-petrol-kesfi-karadeniz039de-umutlari-artirdi-haberi-252170, (23.09. 2016). “Russia Suspends Participation in BLACKSEAFOR Drills After Turkey’s Downing of Russian Jet”, http://tass.com/defense/ 839869, (31.10.2016). “Rusya Genelkurmayı: Türkiye Artık Karadeniz’in Efendisi Değil”, https://tr.sputniknews.com/rusya/20160914/1024832161/ rusya-genelkurmay-turkiye-karadeniz.html, (25.09.2016). Sahil Güvenlik Komutanlığı, “Black Sea Hawk-2015 Tatbikatı”, http://www.sgk.tsk.tr/baskanliklar/genel_sekreterlik/TATB%C4% B0KATLAR/BSH-2015.asp, (03.11.2016). Sahil Güvenlik Komutanlığı, “Karadeniz’e Sahildar Devletler Sınır Birlikleri/Sahil Güvenlik Komutanları Toplantıları ve Karadeniz'e Sahildar Devletler Sınır/Sahil Güvenlik İşbirliği Forumu”, http://www.sgk.tsk.tr/baskanliklar/genel_sekreterlik/ uluslararasi_iliskiler/uluslararasi_iliskiler.asp, (01.10.2016). Sahil Güvenlik Komutanlığı, “İstatistikler”, http://www.sgk. tsk.tr/baskanliklar/harekat/faaliyet_istatistikleri/faaliyet_istatistikleri. asp, (03.10.2016). Shell Türkiye, “TPAO ve Shell Karadeniz’de Petrol Arama Anlaşması İmzaladı”, http://www.shell.com.tr/aboutshell/media-centre/news-and-media-releases/2013/20130214.html, (23.09. 2016). SİVRİKAYA, Adil Can, “İstanbul İçin Büyük Risk: 55 Atom Bombası Gücünde”, http://www.ulusalkanal.com.tr/gundem/ istanbul-icin-buyuk-risk-55-atom-bombasi-gucunde-h61566.html, (03.10.2016). SÖZER, Mustafa (2012), “Türk Deniz Kuvvetleri’nin Deniz Yetki ve İlgi Alanlarımızda Enerji ve Deniz Güvenliğinin Tesisine Yönelik Faaliyetleri”, Enerji Nakil Hatları Güvenliği Paneli, İstanbul, s. 179-189. T.C. Dışişleri Bakanlığı, “No: 13-19 Ocak 2004 BLACKSEAFOR Toplantısı Hk”, http://www.mfa.gov.tr/no_13---19-ocak-2004_-blackseafor-toplantisi-hk.tr.mfa, (02.10.2016). T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, “Uluslararası Boru Hatları ve Boru Hattı Projeleri”, http://www.enerji.gov.tr/tr-TR/Sayfalar/Uluslararasi-Boru-Hatlari-ve-Boru-Hatti-Projeleri, (19. 09.2016). “Al Qaida Suspected in Tanker Explosion”, https://www. theguardian.com/world/2002/oct/07/alqaida.france., (31.08.2016). “Pirates Anchor Hijacked Supertanker off Somalia Coast”, https://www.theguardian.com/world/2008/nov/18/somalia-oil, (31.08.2016). “Türkiye’nin Gazı Akçakoca’dan”, http://www.akcakocatv. com/haber-detay.asp?id=2727&Turkiyenin_gazi_Akcakocadan, (23. 09.2016). “Ukraine’s Attempts to Exclude Russia From BlackSeaFor Fail – Military Source”, http://tass.com/russia/741296, (31.10.2016). U.S. Energy Information Administration, “Caspian Sea Region”, https://www.eia.gov/beta/international/analysis_includes/ regions_of_interest/Caspian_Sea/caspian_sea.pdf, (22.08.2016). U.S. Naval Forces, “Sea Breeze 2016”, http://www.c6f.navy. mil/forces-efforts/sea-breeze-2016, (30.10.2016). “US-Ukrainian Sea Breeze 2016 Exercises Threaten to Blow Up The Black Sea”, https://sputniknews.com/military/2016071410 42954010-us-ukrainian-exercises-dangers/, (30.10.2016). VITTORIO, Barale (2008), “The European Marginal and Enclosed Seas: An Overview”, (ed.) Vittorio Barale ve Martin Gade, Remote Sensing of the European Seas, Springer Yayınları, New York, s. 3-22. YETKİN, Murat, “Rusya Büyükelçisi: Montrö Korunmalı”, http://www.radikal.com.tr/yazarlar/murat-yetkin/rusya-buyukelcisi-montro-korunmali-1047796/, (26.09.2016). YILMAZ, Sait (2007), “Karadeniz’de Değişen Dengeler ve Türkiye”, Karadeniz Araştırmaları, S. 15, s. 45-66.