LALE DEVRİ İSTANBUL’UNDA PADİŞAH BAHÇELERİNİ ANLATAN MANZUM BİR ESER: HIFZÎ VE MESÂİR’İ Yunus KAPLAN
Öz
Dîvân
şairleri sanatlarını şekillendirirken içinde yaşadıkları coğrafyaya kayıtsız
kalmamışlar, çeşitli vesilelerle yerleşim yerlerinin sahip olduğu bazı
özellikleri şiirlerine aksettirmişlerdir. Bu kullanımlar neticesinde klâsik
Türk şiirinde şehrengiz, bilâdiyye, sâhil-nâme gibi şehirleri konu edinen bazı
nazım türleri doğmuştur. Konusunu coğrafi unsurların teşkil ettiği bir diğer
nazım türü de çeşitli bahçe ve mesîre yerlerinin anlatıldığı mesâirlerdir.
Elimizde şimdilik iki örneği bulunan bu şiirlerde, İstanbul’daki çeşitli bahçe
ve mesîre yerleri anlatıldığı için bu türü İstanbul’a münhasır bir nazım türü
olarak nitelemek mümkündür.
Klâsik
Türk edebiyatında mesâir türünün bilinen ilk örneğini 18. yüzyıl şairlerinden
Vahyî-zâde Şeyh Feyzullah Efendi kaleme almıştır. Kasîde nazım şekliyle ve 43
beyit olarak söylenilen bu şiirde, İstanbul’daki 54 mesîre yerinin tavsifi
yapılmıştır. Bu türdeki ikinci örnek ise şimdiye kadar varlığı bilinmeyen ve
aynı zamanda bu çalışmanın da konusunu teşkil eden 18. yüzyıl şairlerinden
Hıfzî’ye ait olan mesâirdir. Şimdilik elde tek nüshası bulunan ve Der-Beyân-ı
Mesîregâh-ı Hümâyûn başlığını taşıyan bu şiir, 61 beyit olup kıt’a nazım
şekliyle söylenmiştir. Hıfzî, Feyzullah Efendi’den farklı olarak bu şiirinde
sadece padişahlara mahsus olan ve has bahçe olarak adlandırılan mesire
yerlerinin ve kasırların tavsifini yapmıştır.
Bu
çalışmada edebiyatımızda örneğine çok az rastlanan mesair türü hakkında bazı
bilgiler verildikten sonra, Hıfzî’nin Mesâir’inin şekil ve muhteva özellikleri
üzerinde durularak metnin çevriyazısına yer verilecektir.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- AKBAYAR, Nuri (Haz.) (1998), Mehmed Süreyya, Sicill-i Osmânî (Yâhud Tezkîre-i Meşâhir-i Osmânî), C. 5. Kültür Bakanlığı-Tarih Vakfı Ortak Yay., İstanbul.
- AKSOYAK, İ. Hakkı (2016), “Feyzullah Efendi’nin Mesâ’iri ile Lutfî’nin Ferdî’nin Bilâdiyesi’ne Zeyli”, Söylenmemiş Sözler, Grafiker Yayınları, Ankara. s. 245-258.
- AKYILDIZ, Ali (2012), “Vâlide Sultan”, TDV İslâm Ansiklopedisi, C. 42, Türkiye Diyanet Vakfı Yayını, İstanbul. s. 494-99.
- ALTINAY, Ahmed Refik (2011), Lâle Devri (1718-1730), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul.
- ARIKOĞLU, İsmail (2008), “Divan Şiirinde Şehir Adlarının Tevriyeli Kullanımı Aydın-Tire Örneği”, Selçuk Üniv. Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Sayı 23, s. 137-144.
- ARTAN, Tülay (1993), “Baltalimanı”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi C. 2, Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı Ortak Yayını, İstanbul. s. 33.
- ATASOY, Nurhan (2005), 15. Yüzyıldan 20. Yüzyıla Osmanlı Bahçeleri ve Hasbahçeler, (Haz. Arzu Karamani Pekin), Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, İstanbul.
- AYDEMİR, Yaşar (2009), Ravzî Dîvânı, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/belge/1-83423/edincikli -ravzi-divani.html. (ET: 15.09.2010).
- AYDEMİR, Yaşar (2013), “Makedonyalı Saîd ve Şiirleri”, Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, Sayı 10, İstanbul. s. 205-228.
- AYDOĞDU, Orhan (2009), “İstanbul Hakkında Bilinmeyen Bir Mesnevi: İstanbulnâme”, Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 4/7 Fall, s. 158-186.
Ayrıntılar
| Bölüm | Beşeri Bilimler Sayısı |
|---|---|
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 31 Mart 2017 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2017 Cilt: 15 Sayı: 1 |
