SÜLEYMAN-NAME’NİN DİLİ ÜZERİNE (76.CİLT)

Yıl 2014, Cilt: 12 Sayı: 3, 264 - 278, 23.10.2014

Araş. Gör. Yaşar Şimşek

https://doi.org/10.18026/cbusos.41311

Öz

Süleyman-name ya da asıl adıyla Süleyman-name-i Kebir Firdevsi-i Rumi tarafından XV. yüzyılın ikinci yarısı ile XVI. yüzyılın ilk çeyreği arasında yazılmış, Hazret-i Süleyman hikayelerini bir araya getiren 81 ciltlik büyük külliyatın adıdır. Türk edebiyatında pek de eşine rastlanmayan Hazret-i Süleyman kıssaları, Firdevsi tarafından toplanıp bir takım eklemeler yapılarak epik bir anlatımla kaleme alınmıştır. Yurtdışında ve Türkiye’de pek çok yazması mevcut olan bu eserin dili genel olarak Eski Anadolu Türkçesinin özelliklerini yansıtmakla birlikte eserde yer yer Osmanlı Türkçesi döneminin özelliklerine de rastlamak mümkündür.
Bu makalede, eserin 76. cildi üzerinde tespit edilen birtakım dil hususiyetleri anlatılmaya çalışılacaktır. Bu dil hususiyetlerine değinirken Eski Anadolu Türkçesi için genel bir görünüm arz eden özellikler konu dışı tutulmuş, onun yerine eserde göze çarpan, Eski Anadolu Türkçesinde görmeye alışık olmadığımız birtakım özellikler gösterilmiştir. Amaç, metnin Eski Türkçe döneminde görülen yapılara ve söz varlığına sahip olduğunu, sadece Türk edebiyatı tarihinde yazılan en derli toplu Süleyman-name olması yönüyle değil aynı zamanda dil özellikleri ile Türk dili tarihinde önemli bir yerde bulunduğunu göstermektir.

Anahtar Kelimeler

Süleyman-name, Süleyman-name-i Kebir, Firdevsi, Firdevsi-i Rumi.

ON THE LANGUAGE OF SULEYMAN-NAME (VOLUME 76)

Öz

Suleyman-name or its exact name Suleyman-name-i Kebir was written by Firdevsi-i Rumi in between second half of the 15th century and second quarter of the 16th century, and it’s the name of the 81 volumed oeuvre gathering Hazret-i Suleyman stories. Hazret-i Suleyman stories which is uncommon in Turkish literature, by command of Bayezid II, was collected by Firdevsi and was put down on paper epically by some addings. The language of this work which plenty of its manuscript are available in abroad and Turkey as well as generally reflects the features of Old Anatolian Turkish, in the work; partly, it’s possible to find the features of Ottoman Turkish period. Makalenin geliş tarihi: 20.05.2014 Makalenin kabul tarihi: 03.09.2014 In this article, it’s going to be explained some language characteristics found in the volume 76 of the work. While mentioning these language characteristics, the features indicating a general profile for the Old Anatolian Turkish are lefted aside, instead; some remarkable features that we are unaccustomed to see in Old Anatolian Turkish are indicated. The aim is to show that the text includes the structures and vocabulary seen in Old Turkish period, not only with the aspect of its being the most organized Suleyman-name written in Turkish Literature history but also it has an important place in Turkish Language history because of its language features.

Anahtar Kelimeler

Süleyman-name, Süleyman-name-i Kebir, Firdevsi, Firdevsi-i Rumi.

Kaynakça

• ARAT, R. Rahmeti (1947), Kutadgu Bilig I Metin, Ġstanbul Milli Eğitim Basımevi, Ġstanbul.
• ARAT, R. Rahmeti (1959), Kutadgu Bilig II Tercüme, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
• AYDIN, Erhan (2012), Orhon Yazıtları, Kömen Yayınları, Konya. BAYRAKTAR, Sibel (2003), “Kutadgu Bilig‟de Bulunma Hali Ekinin
• Fonksiyonları”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten, C:I-II, S:42, s: 9-25. CAFEROĞLU, Ahmet (2011), Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
• CLAUSON, Gerard (2007), “Türkçede Sekizinci Yüzyıldan Önce Kullanılan Ekler”, (Çev:Uluhan Özalan), Dil Araştırmaları Dergisi, C:1, S:1, s:185-196.
• Derleme Sözlüğü (1993), C:I-XII, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara. Divanü Lügati‟t-Türk (2006), Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
• ERASLAN, Kemal (2012), Eski Uygur Türkçesi Grameri, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
• ERGĠN, Muharrem (2011), Türk Dil Bilgisi, Bayrak Yayınları, Ġstanbul. GÜLENSOY, Tuncer (2011), Türkiye Türkçesindeki Türkçe
• Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara. GÜLSEVĠN, Gürer (2011), Eski Anadolu Türkçesinde Ekler, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
• HACIEMĠNOĞLU, Necmettin (2008), Karahanlı Türkçesi Grameri, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.,
• KarĢılaĢtırmalı Türk Lehçeleri Sözlüğü I (1991), Kültür Bakanlığı Yayınları/1371, Ankara.
• OLGUN, Ġbrahim&PARMAKSIZOĞLU, Ġsmet (1980), Firdevsi-i Rumi, Kutb-name, Türk Tarih Kurumu Basım Evi, Ankara.
• ġEN, Serkan (2012), “Sık Sözcüğünün Kökeni Üzerine”, Turkish Studies, Volume:7/4, s:513-517.
• ġĠMġEK, YaĢar (2013), “Kan KaĢanmak Deyimi Üzerine”, Turkish Studies, Volume:8/1, s:2539-2546.
• ġĠMġEK, YaĢar (2013), Firdevsi-i Rumi Süleyman-name-i Kebir (76. cilt) GiriĢ Ses Bilgisi Tenkitli Metin Sözlük, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Samsun.
• TAġ, Ġbrahim (2009), Süheyl ü Nev-bahar’da Eskicil Ögeler, Palet Yayınları, Konya.
• Tarama Sözlüğü (1995), C:I-VIII Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara.
• TEKĠN, Talat (2003), Orhon Türkçesi Grameri, Türk Dilleri AraĢtırmaları Dizisi:9, Ġstanbul