PSİKOLOJİK SÖZLEŞME İHLALİ VE ÖRGÜTSEL SESSİZLİK ARASINDAKİ İLİŞKİ: İMALAT SEKTÖRÜNE YÖNELİK BİR ARAŞTIRMA

Yıl 2018, Cilt: 16 Sayı: 4, 45 - 72, 30.12.2018

Edip Örücü , Nilüfer Altundal Biyan

Öz

İnsan kaynağının en etkin şekilde kullanılması
gerektiğini kabul eden günümüz yönetim anlayışında, son yıllarda ortaya atılan
önemli konulardan biri “Psikolojik Sözleşme” kavramıdır. Firmalar ile
çalışanlar arasında yazılı olmayan anlaşmalar olarak nitelenebilen psikolojik
sözleşmelerin ihlal edilmesi konusu da ön plana çıkan bir husustur. Bu
çalışmanın amacı, psikolojik sözleşme ihlali ile örgütsel sessizlik ve alt
boyutları arasındaki ilişkiyi incelemektir. Araştırma
verileri, 2017 Kasım ayında, imalat sektöründe çalışan 109 çalışandan anket
yöntemi ile elde edilmiştir. Anketlerden elde edilen veriler, frekans,
güvenilirlik, Pearson korelasyon analizi ve basit doğrusal regresyon analizleri
ile değerlendirilmiştir. Araştırma bulguları, psikolojik sözleşme ihlali ve
örgütsel sessizlik ve iki alt boyutu arasında anlamlı neden sonuç ilişkisi
olduğunu göstermiştir. Araştırma kapsamında, yöneticiler ve gelecekteki
araştırmalar için bazı teorik ve pratik uygulamalar tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Psikolojik Sözleşme İhlali, Örgütsel Sessizlik, Savunmacı Sessizlik, Kabullenici Sessizlik

Kaynakça

• AKGÜNDÜZ, Y. (2014), “Otel Çalışanlarının Örgütsel Sessizliği Tercih Etmelerinde Örgütsel Güvenlerinin Etkisi”, Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 6, (1) s.184-199. AKTAŞ, H. ve ŞİMŞEK, E. (2014). Örgütsel sessizlik ile algılanan bireysel performans, örgüt kültürü ve demografik değişkenler arasındaki etkileşim. Akdeniz İ.İ.B.F. Dergisi, 28 (14) s. 24-52. ALPARSLAN A. M., M. KAYALAR, (2012), “Örgütsel Sessizlik: Sessizlik Davranışları ve Örgütsel ve Bireysel Etkileri”, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4(6) s.136-147. ARGYRİS, C. (1960), Understanding Organizational Behavior, 3. Baskı, Dorsey Pres, Homewood, Illinois. AYAN A. (2016), “Liderlik Tarzlarının Örgütsel Sessizlik Ve Tükenmişlik Düzeyi Üzerine Etkisi: Bir Alan Araştırması” Cbü Sosyal Bilimler Dergisi 14 (2), s. 508-537. BALLI E., ÇAKICI A. (2016), “Otel İşletmelerinde Çalışanların Örgütsel Bağlılığının Örgütsel Sessizlikleri Üzerindeki Etkisi”, Çukurova Üniversitesi İİBF Dergisi, 20 (2), s. 79-98. BEHESHTİFAR M., BORHANİ H., MOGHADAM M. N. (2012). “Destructie Role of Employee Silence in Organizational Success.” International Journal of Academic Research in Business and Social Sciences. 2 (11), s. 276. BOWEN, Frances ve Kate BLACKMON (2003), Spirals of Silence: The Dynamic Effects of Diversity on Organizational Voice ”Journal Of Management Studies 40(6), s. 1393-1417. BÜYÜKYILMAZ O., ÇAKMAK A.F. (2014), “İlişkisel Ve İşlemsel Psikolojik Sözleşmede Algılanan İhlalin İşten Ayrılma Niyeti Ve Algılanan Örgütsel Destek Üzerindeki Etkisi”, Ege Akademik Bakış 14 (4), s. 583-596. CASSAR V., BRİNER B. (2011,) The relationship between psychological contract breach and organizational commitment: Exchange imbalance as a moderator of the mediating role of violation Journal of Vocational Behavior, 78, s. 283–289. ÇATIR O. (2015), Dönüşümcü ve Etkileşimci Liderliğin Örgütsel Sessizlik üzerine Etkisi: Otel İşletmelerinde Bir Uygulama Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Ankara. CESEROĞLU C. M. (2010), Örgütlerde İşgören İlişkileri Açısından Psikolojik Kontrat ve Örgütsel Bağlılık Üzerine Etkisi: 4-5 YILDIZLI OTEL İşletmeleri Örneği, Çanakkale Onsekizmart Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Çanakkale. CHROBOT D.L.,MASON, (2003), “Keeping the promise Psychological contract violations for minority employees”, Journal of Managerial Psychology, 18 (1), s. 22-45. ÇÖP, S, ÖZTÜRK Y. (2017), “Lider-Üye Etkileşiminin Örgütsel Sessizlik Üzerindeki Etkisi: Konaklama İşletmelerinde Bir Araştırma”, Journal of Business Research-Türk, s. 37-68. DANKOSKİ, M. E., BİCKEL, J., & GUSİC, M. E. (2014). Discussing the Undiscussable with the Powerful: Why and How Faculty Must Learn to Counteract Organizational Silence, Academic Medicine, 89(12), s. 1610-1613. DYNE L.V. ANG,S. ve ISABEL C.BOTERO, (2003) “Conceptualizing Employee Silence and Employee Voice As Multidimensional Constructs”, Journal of Management Studies, 40 (6), s. 1359-1392. ELÇİ M. ERDİLEK K. M. (2016) “İşletmelerde Yıldırmaya Maruz Kalma Algısının Çalışanların İşten Ayrılma Niyetine Ve Örgütsel Sessizlik Davranışlarına Etkisi: Hizmet Sektörü Üzerine Bir Araştırma”, Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi , 14 (1) , s. 125-149. GÜL, H. ve ÖZCAN, N. (2011) “Mobbing ve Örgütsel Sessizlik Arasındaki İlişkiler: Karaman İl Özel İdaresinde Görgül Bir Çalışma”, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İİBF Dergisi, s.108-134. GÜRBÜZ, S. ve ŞAHİN, F. (2017). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri: Felsefe - Yöntem - Analiz. Ankara: Seçkin Yayıncılık GÜVENLİ D. R. (2014), “Örgütsel Adalet Algısı Ve Tükenmişlik Sendromunun Örgütsel Sessizlik Üzerindeki Etkisi: Emniyet Mensupları Üzerinde Bir Araştırma”, Haliç Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayınlanmamış Doktora Tezi), İstanbul. HERRİOT, P. ve PEMBERTON, C. (1995). New Deals: The Revolution In Managerial Careers. Chichester: Wiley. Herriot, P., Manning, W. E. G., Kidd, J. M. (1997). The Content Of The Psychological Contract. British Journal Of Management, 8, s. 45. HERRİOT, P. ve PEMBERTON C. (1997). Facilitating New Deals. Human Resource Management Journal, 7 (1), s. 45- 56. HUANG, X. (2005). Breaking the Silence Culture: Stimulation of Participation and Employee Opinion With Holding Cross-nationally. Management and Organization Review, 1(3), s. 459- 482. JOHNSON J. I., KELLY A. M. (2003), ‘The effects of psychological contract breach and organizational cynicism: not all social exchange violations are created equal”, Journal of Organizational Behavior, 24, s. 627-647. KARACAOĞLU F., BOYLU Y. (2014), “Örgütsel Sinizm Ve Psikolojik Sözleşme İhlali Arasındaki İlişkiyi Belirlemeye Yönelik Bir Araştırma” Journal Of Recreatıon And Tourısm Research (JRTR), 1 (2), s. 33-45. KAVAK O. (2016), Örgütsel Adalet Algısının Örgütsel Sessizlik ve Örgütsel Muhalefet Davranışı Üzerine, Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Kars. KAYGIN E., ATAY M. (2014), “Mobbingin Örgütsel Güven ve Örgütsel Sessizliğe Etkisi-Kamu Kurumunda Bir Uygulama”, Çukurova Üniversitesi İİBF Dergisi, 18 (2), s. 95-113. KNİGHTS J.A., B.j. KENEDY (2005), “Psychological Contract Violation: Impacts on Job Satisfaction and Organizational Commitment Among Australian Senior Public Servants Applied”, H.R.M. Research,10 (2), s. 57-72. Kotter, J. (1973), “The Psychological Contract: Managing the Joining-up Process,” California Management Review, 15 (9), s. 91-99. MİMAROĞLU H., ÖZGEN H. (2010); “Psikolojik Sözleşme Ve Boyutlarının İş Tatmini, Örgütsel Bağlılık ve İşten Ayrılma Niyetine Etkileri: Tıbbi Satış Temsilcileri Üzerinde Bir Araştırma”, Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19 (1), s. 1-19. MILLIKEN, F. J., E. W. MORRISON and HEWLIN P. E. (2003), “An Exploratory Study of Employee Silence: Issues That Employees Don't Communicate Upward and Why”, Journal of Management Studies, 40(6), s. 1453-1476. MORRİSON, E.W. ve ROBİNSON, S.L. (1997) “When Employees Feel Betrayed: A Model of How Psychological Contract Violation Develops”, Academy of Management Review, 22(1), s. 226-256. MORRİSON E. W. and F. J. MİLLİKEN (2000), “Organizational Silence: A Barrier to Change and Development in a Pluralistic World”, The Academy of Management Review, 25(4), s. 706-725. NİKMARAM, S., YAMCHİ, H.G., SHOJAİİ, S., ZAHRANİ, M.A. ve ALVANİ, S.M. (2012). Study on Relationship Between Organizational Silence and Commitment in Iran. World Applied Sciences Journal, 17(10), s. 1271-1277. PANAHİ, B., VEİSEH, S. and KAMARİ, F. (2012). An Empirical Analysis on Influencing Factors on Organizational Silence and Its Relationship with Employee’s Organizational Commitment. Management Science Letters, 2, 735- 744. PİNDER, C. C., ve HARLOS, K. P. (2001). “Employee Silence: Quiescence and Acquiescence as Response to Perceived Injustice”. Research in Personel and Human Resources Managemenet, 20, s. 331-369. ROUSSEAU, D.M. (1989), “Psychological and implied contracts in organizations,” Employee Rights and Responsibilities, 2, s. 121- 139. ROUSSEAU, D.M. (1995), Psychological Contracts in Organizations: Understanding Written and Unwritten Agreements, Sage Publications, Thousand Oaks, California, USA. ROBİNSON, S.L., KRAATZ, M.S. ve ROUSSEAU, D.M. (1994) “Violating the psychological contract : not the exception but the norm’’, Journal Of Organızatıonal Behavıor, 15, s. 245-259. SALHA H., CİNNİOĞLU H. ve YAZIT H. (2016), “Psikolojik Sözleşme İhlal Algısının Tükenmişlik Üzerine Etkisi: Yiyecek İçecek İşletmeleri Üzerine Bir Araştırma”, https://www.researchgate.net/publication/310597216. SHORE, L.M. ve TETRİCK, L.E. (1994) “The Psychological Contract as an Explanatory Framework in the Employment Relationship” Cooper, C. L. and Rousseau, D. M. (eds.) Trends in Organizational Behavior, (1) Chichester, John Wiley & Sons. TEKMEM E.E., ÇETİN A., TORUN T. (2016), “Çalışanların Öz-Yeterlilik Algılarının Sessizlik Davranışı Üzerine Etkisi”, Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt 12, Sayı 1, ss. 71-88. TORUN A., ÜÇOK D. (2014) “Tükenmişliği Etkileyen Olumsuz Tutum Ve Beklentiler: Sinik Tutum Ve Psikolojik Sözleşme İhlali Algısı Üzerine Bir Araştırma” Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 28 (1), s. 231-248. TURNLEY, W. H. ve FELDMAN D. C. (1999a), “A Discrepancy Model of Psychological Contract Violations”, Human Resource Management Review, 9(3), s. 367-386. TURNLEY, W.H. ve FELDMAN, D.C. (2000) “Re-Examining the Effects of Psychological Contract Violations: Unmet Expectations and Job Dissatisfaction as Mediators”, Journal of Organizational Behavior, 21(1), s.25-42. TÜKELÜRK, Ş. A., PERÇİN, N. Ş. ve GÜZEL, B. 2009. Örgütlerde psikolojik kontrat ihlalleri ve sinizm ilişkisi: 4-5 yıldızlı otel işletmeleri üzerine bir araştırma, 17. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi Bildiri Kitabı, 688-692. UPASNA A., AGARWAL U., BHARGAVA S. (2013), “Effects of Psychological Contract Breach on Organizational Outcomes: Moderating Role of Tenure and Educational Levels”, VIKALPA , 38 (1), s. 13-25. ÜÇOK D. (2012), Sinik Tutum Ve Psikolojik Sözleşme İhlali Algısının Tükenmişlik Üzerindeki Etkisi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul. VAKOLA, M. and D. BOURADAS (2005), “Antecedents And Consequences of Organisational Silence: An Empirical İnvestigation”, Employee Relations, 27(5), s. 441-458. YILDIZ H., YILDIZ B. ve İYİGÜN N. (2016), “Psikolojik Sözleşme Algısının Sanal Kaytarma Davranışları Üzerindeki Etkisi” Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 47, s. 147-165. YILDIZ Ç. N., GÜNEŞ M.Ş. (2017), “Örgütsel Stresin, Örgütsel Sessizlik Ve Tükenmişlik Üzerine Etkisi: Eczane Çalışanları Üzerinde Bir Araştırma”, Uygulamalı Sosyal Bilimler Dergisi, 1 (1), s. 46-66. ZEHİR, C., ERDOGAN, E. (2011), “The Association Between Organizational Silence And Ethical Leadership Through Employee Performance”, Procedia Social and Behavioral Sciences, 24, s. 1389-1404.