VERGİYE GÖNÜLLÜ UYUMU ETKİLEYEN SOSYAL FAKTÖRLERİN VERGİ TAHSİLAT ORANLARI İLE İLİŞKİSİ: DOĞU KARADENİZ BÖLGESİNDEKİ SEÇİLMİŞ İLLERDE BİR ARAŞTIRMA

Yıl 2019, Cilt: 17 Sayı: 2, 241 - 266, 30.06.2019

Özgür Ömür , Uğur Bellikli

https://doi.org/10.18026/cbayarsos.585209

Cited By: 1

Öz

Geçmişten
günümüze ülkemizde vergi, devletin en önemli finansman kaynağı olduğundan
devlet için son derece önemli bir yere sahiptir. Vatandaşlar açısından ise
gelir, servet ve harcamalarda daralmaya sebep olması, kişisel karşılığı
bulunmaması ve zorla tahsil edilmesi gibi nedenlerden dolayı vergiye gönüllü
uyum kolay olmayabilir. Devlet vergiye gönüllü uyumu sağlayabilirse, kamu
hizmetlerini yerine getirebilmek için ihtiyaç duyduğu finansal kaynağa daha
rahat ulaşabilecektir. Yapılan çalışmalar, ekonomik ve mali faktörlerin olduğu
kadar sosyal faktörlerin de vergiye gönüllü uyumu arttırabileceğini
göstermektedir. Vergiye gönüllü uyumu arttıracak sosyal faktörler arasında
vergi bilinci, vergi ahlakı ve vergi konusunda kamu otoritesine duyulan güven
konuları yer almaktadır. Bu çalışmada söz konusu konuların Doğu Karadeniz
Bölgesi’nde seçilmiş illerde (Samsun, Trabzon ve Giresun) yaşayan vatandaşların
yaş, cinsiyet, eğitim durumu ve gelir seviyeleri gibi demografik faktörlerle ve
bu illerdeki vergi tahsilat oranlarıyla ilişkisi incelenmiştir. Demografik
faktörlere göre vatandaşların vergi bilinci, vergi ahlakı ve vergi konusunda
kamu otoritesine duyulan güven konularına ilişkin anlamlı farklılıklar tespit
edilmiş, bunun yanı sıra illerin vergi tahakkuk ve tahsilat oranları ile de
sonuçların uyumlu olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Vergi, Vergi Bilinci, Vergi Ahlakı, Vergi Uyumu, Kamu Otoritesine Güven

Kaynakça

• AKTAN, C. C. (2012), Vergi Psikolojisinin Temelleri ve Vergi Ahlakı, www.canaktan.org/ekonomi/kamu_maliyesi/vergi-psiko/vergi-psik.pdf, adresinden alındı (15.04.2017). AŞAN, S. (2014), “Mükellef ve Kamu Otoritesi Açısından Vergi Ahlakının Değerlendirilmesi”. Journal of Life Economics, Cilt 1, ss. 69-79. BİLGİN, H. K. (2011), “Türkiye’de Vergi Ahlakının Belirleyicileri”. ODTÜ Gelişme Dergisi, Ağustos, Sayı 38, ss. 167-190. ÇATALOLUK, C. (2008), “Vergi Karşısında Mükelleflerin Tutum ve Davranışları”. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 20, ss. 228-242. ERKUŞ, H. ve KARAGÖZ, K. (2009), “Türkiye’de Kayıt Dışı Ekonomi ve Vergi Kaybının Tahmini”. Maliye Dergisi, Ocak-Haziran, Sayı 156, ss. 126-140. FREY, B. S. ve TORGLER, B. (2007), “Tax Morale and Conditional Çooperation, Journal of Comparative Economics”, Vol. 35 No: 1, ss. 136-159. GİRAY, F. (2016), Vergi Teşvik Sistemi ve Uygulamaları, 3. Baskı, Ekin Yayın, Bursa. GÜNER, Ü. (2008), Türkiye’de Vergi Bilincinin ve Vergi Ahlakının Oluşmasında Gelir İdaresinin Rolü, Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. HAZMAN, G. G. (2009), “Vergi Bilincini Etkileyen Muhtemel Dışsal Etkenlerin Lojistik Regresyon Analizi ile Tespiti”. Akademik İncelemeler, Cilt 4, Sayı: 1, ss. 53-71. KALAYCI, Ş. (2006), SPSS Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik Teknikleri, Asil Yayın Dağıtım, Ankara. KİTAPÇI, İ. (2015), Vergi Etiği Vergi Psikolojisi, Verginin Sosyo-Psikolojik Teorisi, 3. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara. KORLU, R. K., ÇETİNKAYA, Ö. ve GERÇEK, A., (2016), 1Yerel Vergi Bilincinin Faktör Analizi ile Değerlendirilmesi: Bursa Örneği”. Yönetim Bilimleri Dergisi, Cilt 14, Sayı: 28, ss. 443-465. İPEK, S. ve KAYNAR, İ. (2009), “Demografik Faktörlerin Vergi Uyumuna Etkisi: Bir Anket Çalışmasının Sonuçları”, Maliye Dergisi, Temmuz-Aralık, Sayı 157, ss. 116-130. İZGİ, K. ve SARUÇ, N. T. (2011), “Sosyo-Kültürel Faktörlerin Vergi Ahlakı Üzerindeki Etkisi: Üniversite Öğrencilerine Yapılan Anket Çalışması”. Ekonomi Bilimler Dergisi, Cilt 3, Sayı: 2, 133-142. MACİEJOVSKY, B. SCHWARZENBERGER, H. ve KİRCHLER, E. (2012), “Rationality Versus Emotions: The Case of Tax Ethics and Compliance”. Journal of Business Ethics, Vol. 109 No: 3, ss. 339-350. MCGEE, R. W. ve GEORGE, B. (2008), “Tax Evasıon And Ethıcs: A Survey Of Indıan Opınıon”. Journal of Accounting, Ethics & Public Policy, Vol. 9, No: 4, ss. 301-332. MCGEE, R. W. ve ROSSİ, M. J. (2006), “The Ethıcs Of Tax Evasıon: A Survey Of Law And Busıness Students In Argentına, The Sixth Annual International Business Research Conference”. https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=875892 adresinden alındı (15.01.2018). ORGAN, İ. ve YEGEN, B. (2013), “Vergi Bilinci Ve Vergi Ahlakı Oluşumunda Muhasebe Meslek Mensuplarının Rolü: Adana Örneği”. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt 27, Sayı: 4, ss. 241-270. ORVİSKA, M. ve HUDSON, J. (2002), “Tax Evasion, Civic Duty and The Law Abiding Citizen”. European Journal of Political Economy, Vol. 19, ss. 83–102. ÖMÜR, Ö. M. ve GERÇEK, A. (2017), “Türkiye ve Avrupa Birliği Üyesi Ülkelerde Servet Vergilerinin Karşılaştırılması”. MCBÜ Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 15, Sayı: 2, ss. 197-216. ÖMÜRBEK, N., ÇİÇEK, H. G. ve ÇİÇEK, S. (2007), “Vergi Bilinci Üzerine Bir İnceleme: Üniversite Öğrencileri Üzerinde Yapılan Anketin Bulguları”. Maliye Dergisi, Cilt 153, ss. 102-122. ÖZ YALAMA, G. ve GÜMÜŞ, E. (2013), “Vergi Kaçırma Eğilimini Etkileyen Faktörler: Eskişehir’den Bulgular”. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, Cilt 9, Sayı: 20, ss. 77-97. PEHLİVAN, O. (2015), Kamu Maliyesi, Celepler Matbaacılık, Trabzon. SARUÇ, N. T. (2003), “Vergi Etiğinin Vergi Kaçırma Üzerindeki Etkisi: Deney ve Anket Yöntemiyle Yapılan Bir Araştırma”. Vergi Sorunları, Cilt 176, ss. 156-166. SARUÇ, N. T. ve SAĞBAŞ, İ. (2003), “Vergi Etiğinin Ölçümü: Türkiye Üzerine Ampirik Bir Çalışma”. Afyon Kocatepe Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, Cilt 5, Sayı: 1, ss. 79-96. SAVAŞAN, F. ve ODABAŞ, H. (2005), “Türkiye’de Vergi Kayıp ve Kaçakçılıklarının Nedenleri Üzerine Ampirik Bir Çalışma”. SÜ İİBF Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, Cilt 10, ss. 1-28. SERİNKAN, C. ve ERDOĞAN, M. (2017), “Vergi Bilinci Üzerine Ampirik Bir Araştırma: Kırgızistan Türkiye Manas Üniversitesi Örneği”. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt 6, Sayı: 4, ss. 515-529. TAYTAK, M. (2010), “İlköğretim II. Kademe Öğrencilerinde Vergi Bilincinin Tespiti: Ampirik Bir Araştırma”. Maliye Dergisi, Ocak-Haziran, Sayı: 158, ss. 496-512. TORGLER, B. (2004), “Tax Morale in Asian Countries”, Journal of Asian Economics, Vol. 15, No: 2, ss. 237-266. TOSUNER, M. ve DEMİR, İ. C. (2007), “Toplumsal Bir Olgu Olarak Vergi Ahlakı”. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt 9, Sayı: 3, ss. 1-20. TUAY, E. ve GÜVENÇ, İ. (2007), Türkiye’de Mükelleflerin Vergiye Bakışı, Gelir İdaresi Başkanlığı, Mükellef Hizmetleri Daire Başkanlığı, Yayın No:51. TÜRGAY, T. (2011), Kamu Gelirleri ve Vergi Politikaları, Kamu Ekonomisi, Ed. Kökocak, A. Ekin Yayın, Bursa. http://www.gib.gov.tr/fileadmin/user_upload/VI/GBG1.htm adresinden alındı (05.01.2018). http://www.tuik.gov.tr adresinden alındı (17.01.2018).