Öz
Osmanlı sosyal ve dinî
hayatının önemli unsurlarından olan tarikatların zamanla kendine mahsus erkân,
âdâb ve usulleri ortaya çıkmıştır. Mutasavvıf sanatçılar bu erkân ve âdâb
hakkında bilgi veren eserler yazmıştır. Türk edebiyatında bu tür eserlere tarikatnâme
adı verilmektedir. Edebiyatımızdaki tarikatnâme örneklerinden biri Seyyid Ahmed
Cezbî’nin Kenzü’l-esrâr adlı
eseridir. Kaynakların varlığından söz etmediği bu eserin Berlin Devlet Kütüphanesi
ve Ankara Milli Kütüphanesinde birer nüshası mevcuttur. 457 beyitten oluşan
eserde beyitlerin arasına âyetler, hadîsler, dualar, zikirler
serpiştirilmiştir. Mesnevi nazım şekliyle yazılan Kenzü’l-esrâr’da aruzun mefâîlün / mefâîlün / feûlün kalıbı
kullanılmıştır. Torunu Muhammed Nurullah’ın şahsında bütün sâliklere seslenen
Ahmed Cezbî bir dervişin sahip olması gereken vasıflar, Bayrâmiyye tarikatı
mensuplarının ibadet tarzları, hangi namazda hangi duaları okumaları gerektiği,
çileye giriş usulü vb. tasavvuf erkân ve âdâbı hakkında bilgiler vermiştir. Kenzü’l-esrâr, Ahmed Cezbî ve onun
mensubu olduğu Himmetzâdeler ailesi hakkında bilgiler içermesi bakımından da
önemlidir. Bu makalede Seyyid Ahmed Cezbî’nin Kenzü’l-esrâr adlı eseri tanıtılmış, örneklem oluşturması
bakımından eserin ilk elli beytinin tenkitli metni ilim âlemiyle
paylaşılmıştır.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Ahmed Cezbî [a], Kenzü’l-esrâr, Ankara Milli Kütüphane, no. 06 Mil Yz A 1783.
- Ahmed Cezbî [b], Kenzü’l-esrâr, Berlin Milli Kütüphane, no. Ms. Or. Oct. 2722.
- ALBAYRAK, Nurettin (1998), “Himmet Efendi”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul, C. 18, s. 57-58.
- ARAL, Ahmet Erman (18.07.2019), “ALİ, Karabaş Ali Efendi”, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com/index.php?sayfa=detay&detay=7082
- AZAMAT, Nihat (1993), “Cevâhirü’l-ebrâr”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul, C. 7, s. 432.
- Bursalı Mehmed Tahir (1333), Osmanlı Müellifleri, Matbaa-i Amire, İstanbul.
- CATOVİC, Alena (18.07.2019), “GÂ’İBÎ, Şeyh Mustafa”, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com/index.php?sayfa=detay&detay=6226
- ÇAKIR, Müjgan (18.07.2019), “Selâmî, Şeyh Selami Ali Efendi”, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com/index.php?sayfa=detay&detay=4344
- DEVELLİOĞLU, Ferit (2008), Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lugat, Aydın Kitabevi, Ankara.
- Ebû İshak es-Sa’lebî (2002), el-Keşf ve’l-Beyân ‘an Tefsîri’l-Kur’ân, Dâru İhyâ’i et-Turâsi’l-Arabî, Beyrut.
- ERGUN, Sâdeddin Nüzhe (1936), Türk Şâirleri, Suhulet Basımevi, İstanbul.
- GÜNEŞ, Mustafa (18.07.2019), “EŞREFOĞLU, Abdullah”, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com/index.php?sayfa=detay&detay=7469
- İPEKTEN, Haluk (2017), Eski Türk Edebiyatı Nazım Şekilleri ve Aruz, Dergah Yayınları, İstanbul.
- KARA, Mustafa (1999), Tasavvuf ve Tarikatlar Tarihi, Dergah Yayınları, İstanbul.
- KÖPRÜLÜ, Fuad (1976), Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara.
- MALEKY, Mahnaz Roohi (2012), Himmetzâde Ahmet Cezbî Divanı, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
- ÖNGÖREN, Reşat (2011), “Tasavvuf”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul, C. 40, s. 119-126.
- ÖZKAN, Nevzat (2003), “Tarîkatnâme Türü ve Yunus Emre Dîvânı’nda Tarîkat Âdâbıyla İlgili Unsurlar”, Osman Gazi Üniversitesi Yunus Emre Sempozyumu, 7-9 Mayıs 1998, Eskişehir. Yayın: Diriözler Armağanı Prof. Dr. Meserret Diriöz ve Haydar Ali Diriöz Hatıra Kitabı, hzl. Yrd. Doç. Dr. M. Fatih Köksal – Ahmet Naci Baykoca, Ankara 2003, s. 141-148.
- PAKALIN, M. Zeki (1983), Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul.
- PEKOLCAY, A. Necla ve Uçman, Abdullah (1995), “Eşrefoğlu Rûmî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul, C. 11, s. 480-482.
- Sünbül Sinan Efendi, Tarikatnâme, İBB Atatürk Kitaplığı, Osman Ergin Türkçe Yazmaları, numara 1561/2.
- TAVUKÇU, Orhan Kemal (19.07.2019), Dede Ömer Rûşenî Hayatı, Eserleri, Edebî Kişiliği ve Divanının Tenkidli Metni, Kültür Bakanlığı e-Kitap, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10601,dede-omer-rusenipdf.pdf?0&_tag1=996F7C32D7C6FAEAEA37BAD6DEF222CAA2A64231&crefer=B9B1E710449689127931CC7C50517A1F088049A93C64C349C5BDB657933A2EE0
- TUMAN, Mehmet Nâil (2001), Tuhfe-i naili, (hzl.) Cemal Kurnaz-Mustafa Tatçı, Bizim Büro Yayınları, Ankara.
- YILMAZ, Hasan Kamil (1991), “Aziz Mahmud Hüdâyî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul, C. 4, s. 338-340.
- YÜCER, Hür Mahmut (2010), “Sünbül Sinan”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul, C. 38, s. 135-136.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Beşeri Bilimler Sayısı |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 27 Eylül 2019 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2019 Cilt: 17 Sayı: 3 |
