Katılım Bankacılığında Uygulanan Finansal Kiralama Yöntemindeki Risk Faktörünün İslam Hukuku Açısından Değerlendirilmesi
Öz
Katılım bankalarının finansman enstrümanlarından biri olan finansal kiralama klasik dönemde mevcut olmayıp son dönemlerde ortaya çıkan akit çeşitlerindendir. Kira süresinin sonunda mülkiyetin müşteriye nakli ile sona eren finansal kiralama; menfaatin temliki yönüyle kira akdini, malın bedelli ya da bedelsiz temliki yönüyle ise satış veya hibe akdini kapsamaktadır. Fıkhî tasavvuruna bağlı olarak farklı değerlendirmelere tabi tutulan finansal kiralama bazı yönleriyle tartışma konusu olmaya devam etmektedir. Bu tartışmalardan biri kazançtan elde edilecek kârın meşruiyetine etki eden risk faktörüdür. İslam hukukunun ilkelerini referans alan Katılım bankaları müşterilerine fon kullandırırken yani finansman sağlarken bunu salt finansal bir faaliyet olarak değil, ticari bir faaliyet olarak gerçekleştirmektedirler. Dolayısıyla Katılım bankalarının fon kullandırma yöntemlerinden olan finansal kiralamada riski üstlenmeleri önem arz etmektedir. Bu sebeple Katılım bankalarının finansal kiralama sözleşmelerinin bu yönüyle incelenmesi kayda değer bir konudur. Katılım bankalarının “Finansal Kiralama” sözleşmelerindeki risk faktörünü analiz ettiğimiz bu çalışmada, söz konusu bankaların risk faktörünü yüklenmedikleri sonucuna ulaştık.
Anahtar Kelimeler
Destekleyen Kurum
Manisa Celal Bayar Üniversitesi BAP
Proje Numarası
2018-168
Kaynakça
- Abadî, A. (2000). “et-Ta‘kib ve’l-münakaşa”, Mecelletü Mecmaı’l-fıkhi’l-İslâmî, Cidde: Münazzametü’l-Mü’temeri’l-İslâmî, XII, (I), ss. 647-649. Abdullah, M. A. (1988). "et-Te'cîru'1-müntehiye bi't-temlîk ve’s-suveru'l-meşrûa'tu fîhi", Mecelletü Mecmaı’l-fıkhi’l-İslâmî, Cidde: Münazzametü’l-Mü’temeri’l-İslâmî, V, (IV), ss. 2595-2606. Aktepe, İ. E. (2013.) İstanbul: Sorularla Katılım Bankacılığı, TKBB. Aktepe, İ. E. (ts.). Katılım Finans, İstanbul: TKBB Yayınları. Ali Haydar Efendi, (1991). Dürerü’l-hükkâm şerhi Mecelleti’l-Ahkâm, ta’rib. Fehmi el-Hüseynî, I-IV, Beyrut: Dâru’l-Cîl. Bayındır, S. (2005). İslam Hukuku Penceresinden Faizsiz Bankacılık, İstanbul: Rağbet Yayınları. Desûkî, Ş. (ts.). Haşiyetü’d-Desûkî ala Şerhi’l-Kebîr, (Muhammed Aliş şerhiyle beraber), I-IV, Mısır: Matbaatü İsa Halebî ve Şürekâuhu. Gönenç, H. (1997). Faiz ve Finans ve Borsa ile İlgili Bazı Meseleler, I. Uluslar Arası Ticaret Hukukunun Günümüzdeki Meseleleri Kongresi, Konya: KOMBAD Yayınları, ss.257-270. Hammad, N. (2001). Kadâyâ fıkhıyye muasıra fi’l-mâl ve’l-iktisâd, Dımaşk: Dârü’l-Kâlem. Heyet, (1993). el-Mevsûatü’l-fıkhıyye, I-XXXXV, Kuveyt: Vüzaretü’l-Evkaf ve’ş-şuûni’l-İslamiyye. Heyet, (ts.). Faizsiz Finans Standartları, İstanbul: TKBB Yayınları. Hıraşî, M. (1317). Hıraşî ala Muhtasarı Halil (el-Adevî haşiyesi ile birlikte), I-VIII, Mısır: el-Matbaatü’l-Emirriye el-Kübrâ. İbn Abidin, M. E. (1992). Haşiyetü Reddi’l-Muhtar, I-VIII, Beyrut: Dârü’l-Fikr. İbn Kudâme, M. (1984). el-Muğnî, I-XIV, Beyrut: Dâru’l-Fikr. İbn Rüşd, E. V. (2004). Bidâyetü’l-müctehid ve nihâyetü’l-muktesıd, thk. Ferid Abdülaziz el-Cindiyyü, I-IV, Kahire: Dâru’l-Hadis. İmranî, A. (2006). el-Ukudü’l-maliyye el-mürekkeb dirase fıhkıyye ta’sıliyye ve tatbıkiyye, Riyad: Daru Kunuz İşbiliyye. İnanır, A. (2017). “İslam Hukuk Düşüncesinde Bileşik (Mürekkep) Malî Sözleşmeler”, Uluslararası İslam Ekonomisi ve Finansı Araştırmaları Dergisi, 3, (1), Mart ss. 7-39. Kahf, M. (2000). el-İcare el-müntehiye bi’t-temlîk ve sukûkü’l-a‘yan el-müeccere, Mecelletü Mecmaı’l-fıkhi’l-İslâmî, Cidde: Münazzametü’l-Mü’temeri’l-İslâmî, XII, (I), ss. 353-407. Karadâği, M. A. (2000). “el-İcâretü ve tatbîkâtuha el-muâsıra”, Mecelletü Mecmaı’l-fıkhi’l-İslâmî, Cidde: Münazzametü’l-Mü’temeri’l-İslâmî, XII, (I), ss. 430-565. Karadâğî, M. A. (2000). “et-Ta‘kib ve’l-münakaşa”, Mecelletü Mecmaı’l-fıkhi’l-İslâmî, Cidde: Münazzametü’l-Mü’temeri’l-İslâmî, XII, (I), ss. 658-662. Karâfî, Ş. (1994). ez-Zehîra, thk. Muhammed Buhubze, I-XIV, Beyrut: Darü’l-Garbi’l-İslâmî. Karaman, H. (1991). Mukayeseli İslam Hukuku, I-III, İstanbul: Nesil Yayınları. Kâsânî, E. A. (2003). Bedâiü’s-sanâi‘ fi tertîbi’ş-şerâi‘, thk. Adil Ahmed Abdülmevcud-Ali Muhammed Muavvaz, I-X, Beyrut: Dârü Kütübi’l-İlmiyye. Senhûrî, A. (1997). Mesâdirü’l-hak fî fıkhi’l-İslâmî, I-II, Beyrut: Darü İhyâi et-Türâsi’l-Arâbî. Serahsî, E. M. (1982-83). Kitabü’l-Mebsût, I-XXX, İstanbul: Çağrı Yayınları. Şazelî, H. A. (1988). “el-İcâre el-müntehî bi’t-temlîk”, Mecelletü Mecmaı’l-fıkhi’l-İslâmî, Cidde: Münazzametü’l-Mü’temeri’l-İslâmî, V, (IV), ss.2609-2657. Şeta, A. E. (1424). el-Muhâsebe an ukûdi’l-icâreti el-müntehiyeti bi’t-temlik fî’l-mesârfi’l-İslamiyyeti min manzûri İslamî, Cidde: el-Bankü’l-İslâmî li’t-tenmiye. Şevkânî, E. A. M. (1996). Neylü’l-evtâr şerhü Münteka’l-ahbâr, I-VIII, Dımaşk: Dâru’l-Hayr. Şirazî, E. İ. C. (1995). el-Mühezzeb fî fıkhi'l-imâm eş-Şâfiî, zabd ve tash: Zekeriyya Ömeriyat, I-III, Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye. Takî Osmânî, M. (2013). Buhûs fî kadâya fıkhıyye muâsıra, I-II, Dımaşk: Darü’l-Kalem. Takî Osmânî, M. (2000). “et-Ta‘kib ve’l-münakaşa”, Mecelletü Mecmaı’l-fıkhi’l-İslâmî, Cidde: Münazzametü’l-Mü’temeri’l-İslâmî, XII, (I), ss. 644-645. Uveyda, A. (2010). Nazariyyetü’l-muhâtâra fî’l-iktisâdi’l-İslâmî, el-Ma‘hadü’l-’âlî li’l-fikri’l-İslâmî, Beyrut: Mektebeü’t-tevzî fî’l-Âlemi’l-Arabî. Zuhaylî, V. (1989). el-Fıkhü’l-İslâmî ve edilletühü, I-VIII, Dımaşk: Dârü’l-Fikr. Zuhaylî, V. (2002). el-Muamelâtü’l-maliyye el-muâsıra, Beyrut: Daru’l-Fikr.
Evaluation of the Risk Factor in the Financial Leasing Method Applied in Participation Banking in terms of Islamic Law
Öz
Leasing, one of the financial instruments of participation banks, is a recent contract not existing in the classical period. The leasing that ends with the transfer of ownership to the customer at the end of the lease term comprises the lease contract with the aspect of the assignment of interest and the sale or the grant contract with the aspect of the assignment of goods by payment or without payment. The leasing has been the subject to different assessments correspondingly its imagination at the Fiqh and has been discussed in some aspects of it. One of these discussions is related to the risk factor affecting whether the profit is valid. Participation banks, which take the principles of Islamic law as a reference, realize the funding not only as a financial activity but as a commercial activity while providing funds to their customers. So it is important for participation banks to assume the risk in financial leasing, which is one of the lease-based funding methods. Thus, it is noteworthy that the lease agreements of participation banks are examined in this aspect. In this study, in which we analyzed the risk factor in the “Financial Leasing” contracts of the participation banks, we examined that the banks did not undertake the risk factor.
Anahtar Kelimeler
Proje Numarası
2018-168
Kaynakça
- Abadî, A. (2000). “et-Ta‘kib ve’l-münakaşa”, Mecelletü Mecmaı’l-fıkhi’l-İslâmî, Cidde: Münazzametü’l-Mü’temeri’l-İslâmî, XII, (I), ss. 647-649. Abdullah, M. A. (1988). "et-Te'cîru'1-müntehiye bi't-temlîk ve’s-suveru'l-meşrûa'tu fîhi", Mecelletü Mecmaı’l-fıkhi’l-İslâmî, Cidde: Münazzametü’l-Mü’temeri’l-İslâmî, V, (IV), ss. 2595-2606. Aktepe, İ. E. (2013.) İstanbul: Sorularla Katılım Bankacılığı, TKBB. Aktepe, İ. E. (ts.). Katılım Finans, İstanbul: TKBB Yayınları. Ali Haydar Efendi, (1991). Dürerü’l-hükkâm şerhi Mecelleti’l-Ahkâm, ta’rib. Fehmi el-Hüseynî, I-IV, Beyrut: Dâru’l-Cîl. Bayındır, S. (2005). İslam Hukuku Penceresinden Faizsiz Bankacılık, İstanbul: Rağbet Yayınları. Desûkî, Ş. (ts.). Haşiyetü’d-Desûkî ala Şerhi’l-Kebîr, (Muhammed Aliş şerhiyle beraber), I-IV, Mısır: Matbaatü İsa Halebî ve Şürekâuhu. Gönenç, H. (1997). Faiz ve Finans ve Borsa ile İlgili Bazı Meseleler, I. Uluslar Arası Ticaret Hukukunun Günümüzdeki Meseleleri Kongresi, Konya: KOMBAD Yayınları, ss.257-270. Hammad, N. (2001). Kadâyâ fıkhıyye muasıra fi’l-mâl ve’l-iktisâd, Dımaşk: Dârü’l-Kâlem. Heyet, (1993). el-Mevsûatü’l-fıkhıyye, I-XXXXV, Kuveyt: Vüzaretü’l-Evkaf ve’ş-şuûni’l-İslamiyye. Heyet, (ts.). Faizsiz Finans Standartları, İstanbul: TKBB Yayınları. Hıraşî, M. (1317). Hıraşî ala Muhtasarı Halil (el-Adevî haşiyesi ile birlikte), I-VIII, Mısır: el-Matbaatü’l-Emirriye el-Kübrâ. İbn Abidin, M. E. (1992). Haşiyetü Reddi’l-Muhtar, I-VIII, Beyrut: Dârü’l-Fikr. İbn Kudâme, M. (1984). el-Muğnî, I-XIV, Beyrut: Dâru’l-Fikr. İbn Rüşd, E. V. (2004). Bidâyetü’l-müctehid ve nihâyetü’l-muktesıd, thk. Ferid Abdülaziz el-Cindiyyü, I-IV, Kahire: Dâru’l-Hadis. İmranî, A. (2006). el-Ukudü’l-maliyye el-mürekkeb dirase fıhkıyye ta’sıliyye ve tatbıkiyye, Riyad: Daru Kunuz İşbiliyye. İnanır, A. (2017). “İslam Hukuk Düşüncesinde Bileşik (Mürekkep) Malî Sözleşmeler”, Uluslararası İslam Ekonomisi ve Finansı Araştırmaları Dergisi, 3, (1), Mart ss. 7-39. Kahf, M. (2000). el-İcare el-müntehiye bi’t-temlîk ve sukûkü’l-a‘yan el-müeccere, Mecelletü Mecmaı’l-fıkhi’l-İslâmî, Cidde: Münazzametü’l-Mü’temeri’l-İslâmî, XII, (I), ss. 353-407. Karadâği, M. A. (2000). “el-İcâretü ve tatbîkâtuha el-muâsıra”, Mecelletü Mecmaı’l-fıkhi’l-İslâmî, Cidde: Münazzametü’l-Mü’temeri’l-İslâmî, XII, (I), ss. 430-565. Karadâğî, M. A. (2000). “et-Ta‘kib ve’l-münakaşa”, Mecelletü Mecmaı’l-fıkhi’l-İslâmî, Cidde: Münazzametü’l-Mü’temeri’l-İslâmî, XII, (I), ss. 658-662. Karâfî, Ş. (1994). ez-Zehîra, thk. Muhammed Buhubze, I-XIV, Beyrut: Darü’l-Garbi’l-İslâmî. Karaman, H. (1991). Mukayeseli İslam Hukuku, I-III, İstanbul: Nesil Yayınları. Kâsânî, E. A. (2003). Bedâiü’s-sanâi‘ fi tertîbi’ş-şerâi‘, thk. Adil Ahmed Abdülmevcud-Ali Muhammed Muavvaz, I-X, Beyrut: Dârü Kütübi’l-İlmiyye. Senhûrî, A. (1997). Mesâdirü’l-hak fî fıkhi’l-İslâmî, I-II, Beyrut: Darü İhyâi et-Türâsi’l-Arâbî. Serahsî, E. M. (1982-83). Kitabü’l-Mebsût, I-XXX, İstanbul: Çağrı Yayınları. Şazelî, H. A. (1988). “el-İcâre el-müntehî bi’t-temlîk”, Mecelletü Mecmaı’l-fıkhi’l-İslâmî, Cidde: Münazzametü’l-Mü’temeri’l-İslâmî, V, (IV), ss.2609-2657. Şeta, A. E. (1424). el-Muhâsebe an ukûdi’l-icâreti el-müntehiyeti bi’t-temlik fî’l-mesârfi’l-İslamiyyeti min manzûri İslamî, Cidde: el-Bankü’l-İslâmî li’t-tenmiye. Şevkânî, E. A. M. (1996). Neylü’l-evtâr şerhü Münteka’l-ahbâr, I-VIII, Dımaşk: Dâru’l-Hayr. Şirazî, E. İ. C. (1995). el-Mühezzeb fî fıkhi'l-imâm eş-Şâfiî, zabd ve tash: Zekeriyya Ömeriyat, I-III, Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye. Takî Osmânî, M. (2013). Buhûs fî kadâya fıkhıyye muâsıra, I-II, Dımaşk: Darü’l-Kalem. Takî Osmânî, M. (2000). “et-Ta‘kib ve’l-münakaşa”, Mecelletü Mecmaı’l-fıkhi’l-İslâmî, Cidde: Münazzametü’l-Mü’temeri’l-İslâmî, XII, (I), ss. 644-645. Uveyda, A. (2010). Nazariyyetü’l-muhâtâra fî’l-iktisâdi’l-İslâmî, el-Ma‘hadü’l-’âlî li’l-fikri’l-İslâmî, Beyrut: Mektebeü’t-tevzî fî’l-Âlemi’l-Arabî. Zuhaylî, V. (1989). el-Fıkhü’l-İslâmî ve edilletühü, I-VIII, Dımaşk: Dârü’l-Fikr. Zuhaylî, V. (2002). el-Muamelâtü’l-maliyye el-muâsıra, Beyrut: Daru’l-Fikr.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Beşeri Bilimler Sayısı |
| Yazarlar | |
| Proje Numarası | 2018-168 |
| Yayımlanma Tarihi | 25 Eylül 2020 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2020 Cilt: 18 Sayı: 3 |
