Concept Map of "Salgin" According to Turkish Dictionaries

Yıl 2021, Cilt: 19 Sayı: 2, 233 - 252, 28.06.2021

Betül Bülbül Oğuz

https://doi.org/10.18026/cbayarsos.874811

Cited By: 2

Öz

The trajectory of a word in a language does not only depend on linguistic phenomena. Various factors such as culture, religion, time, and economy have an effect on the use and linguistic or semantic changes of words. Diseases affect individuals socially. Especially with contagious diseases, it is not only the individual's health that is at risk. In addition to an individual’s health, vocabulary related to this disease comes into play when it spreads or is cured. Therefore, evolving diseases throughout history also point at evolving words and meanings. In this study, "Salgin" meaning epidemic was examined as a word that covers all contagious diseases. Used alongside "salgin," words in Contemporary Turkish Dictionaries such as epidemi, pandemi, olet, kiran and mustevli all reveal the aforementioned social changes. Differences in these words also indicate differences in contagious diseases they refer to. This study tries to determine the social change related to the word "salgin" by tracing it in Turkish Dictionaries beginning with their first editions.

Anahtar Kelimeler

Connotations Map, Concept Map, Pandemic, Turkish Dictionaries

Türkçe Sözlüklere Göre “Salgın” Kavram Alanı

Öz

Herhangi bir kelimenin bir dildeki seyri sadece dil bilgisel olgulara bağlı değildir. Kültür, din, zaman, ekonomi gibi birçok etken kelimelerin kullanımında ve onların dil bilgisel veya semantik değişimlerinde etkilidir. Bireyleri toplumsal olarak etkileyen şeylerden birisi de hastalıklardır. Özellikle bulaşıcı hastalıklar söz konusu olduğunda, yalnızca o toplumdaki bireylerin sağlığı söz konusu olmamaktadır. Toplumdaki bireylerin sağlığının yanı sıra hastalığın yayılmasında ve sağaltılmasında söz konusu hastalığa ilişkin söz varlığı da toplumda ortaya çıkmaktadır. Dolayısıyla tarihsel süreçte değişen hastalıklar aynı zamanda değişen kelime ve anlamları işaret etmektedir. Bu çalışma kapsamında tüm bulaşıcı hastalıkları kapsayan bir kelime olarak salgın kavramı ele alınmıştır. Güncel Türkçe Sözlüklerde salgın sözcüğüyle birlikte kullanılan, epidemi, pandemi, ölet, kıran ve müstevli kelimeleri de yukarıda söz edilen toplumsal değişimleri göz önüne seren farklı sözcüklerdir. Bu kelimelerin farklılıkları kapsadıkları bulaşıcı hastalıkların farklılığını da göstermektedir. Çalışmada salgın kavramının toplumdaki değişimi Türkçe sözlükler aracığı ile tespit edilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kavram Alanı, Çağrışım Alanı, Salgın, Türkçe Sözlük

Kaynakça

• Aksan, Doğan, (1971). “Kelimebilimi ve Anlambilimi Ölçülerinden Yararlanarak Bir Yazı Dilinin Eskiliğini Saptama Yolları I: Kavram Alanı-Kelime Ailesi İlişkileri ve Türk Yazı Dilinin Eskiliği Üzerine” Türk Dili Araştırmaları Yıllığı-Belleten, 19, s. 253-262.
• Aksan, Doğan, (2006). Anlambilim- Anlambilim Konuları ve Türkçenin Anlambilimi, Ankara: Engin Yayın Evi.
• Atalay, Hamit, (1999). İngilizce-Türkçe Sözlük, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Ayverdi, İlhan, (2016). Misalli Büyük Türkçe Sözlük, İstanbul: Kubbealtı Yayınları.
• Bekdaş, Müjgan, (2017). “Sözlük Türlerinin Tasnifi”, Route Educational and Social Science Journal 4/4: s. 52-59.
• Bozkurt, Ferdi, (2016). “Genel Sözlükler İçin Sözlük Birim Seçimi Ölçütleri”, Doktora Tezi, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Çağbayır, Yaşar, (2007). Yazıtlarından Günümüze Türkiye Türkçesinin Söz Varlığı Ötüken Türkçe Sözlük, İstanbul: Ötüken Yayınevi.
• Ergin, Muharrem, (2009). Dede Korkut, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Özyetgin Melek, (2007). “Türk Vergi Sisteminde Salıg”, IV. Türk Dili Kurultayı Bildirileri Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, s. 1453-1463.
• Parıldar, Hülya, (2020). “Tarihte Bulaşıcı Hastalıklar”, Tepecik Eğit. Ve Araşt. Hast. Dergisi, 30 (Ek sayı): s. 19-26.
• Pars, Tuğlacı, (1971). Okyanus Ansiklopedik Sözlük, İstanbul: Pars Yayınları.
• Polat, Nazım, Hikmet, (2016). Ömer Seyfettin Bütün Eserleri (Fıkralar, Makaleler, Mektıplar ve Çeviriler), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Remzi, Hüseyin, (1305). Lugat-ı Remzi, İstanbul: Matbaa-i Hüseyin Remzi.
• Sami, Şemseddin, (2005). Kâmûs-i Türkî, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Tarama Sözlüğü, (1995). 8 cilt. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Tekir, Süleyman, (2019). “Erken Cumhuriyet Dönemi Türkiye’de Bulaşıcı Hastalıklarla Mücadele (1923-1930)”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 65., s. 407-430.
• Toparlı, Recep, (2000). Lehçe Osmanî, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Türkçe Sözlük, (1945). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Türkçe Sözlük, (1955). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Türkçe Sözlük, (1959). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Türkçe Sözlük, (1966). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Türkçe Sözlük, (1974). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Türkçe Sözlük, (1983). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Türkçe Sözlük, (1988). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Türkçe Sözlük, (1998). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Türkçe Sözlük, (2005). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Türkçe Sözlük, (2011). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Türkçeden Osmanlıcaya Cep Kılavuzu. (1935). İstanbul: Devlet Basımevi.
• Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü, (2009). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Usta, Halil İbrahim, (2010). “Sözlükçülük ve Sözlük Araştırmacılığı”, Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, 7/2.
• Yücel, Hüseyin, (2017). Türkiye Ekonomisinin Kuruluşu ve Gelişimi, Ankara: Türkiye Barolar Birliği Yayınları.