Ekber Şah Devri Vakayinamelerinde Bir İdeolojik Unsur Olarak Timurlu Hanedan Soyunun İnşası

Yıl 2024, Cilt: 22 Sayı: 1, 260 - 271, 27.03.2024

Cihan Oruç

https://doi.org/10.18026/cbayarsos.1423515

Öz

Bâbür, Bâbürlü Devleti’ni kurarken Timurlu Hanedan soyunu meşruiyet kaynağı olarak görmüştü. Ancak ondan sonra tahta oturan Hümâyun, astrolojiden yararlanarak kozmolojik bir ideoloji inşa etmişti. Bu yeni ideoloji, hükümdarın otoritesinin zayıflamasına sebep olmuştu. Hümâyun’dan sonra devletin başına geçen Ekber Şah, otoriteyi tamamen ele aldıktan sonra merkezinde kendisinin olduğu kurumsallaşma sürecini başlatmıştı. Hükümdar merkezli bir ideoloji inşası, bu kurumsallaşma sürecinin bir parçası olmuştu. Ekber, devlet adamı Ebü’l Fazl el-Allâmî’ye Timurlu Hanedan soyuna dayanan bir ideoloji inşasını emretmişti. Ebü’l Fazl, Ekber ile haleflerinin meşruiyet kaynağını inşa etmek amacıyla kaleme aldığı meşhur Ekbernâme adlı eserinde Timurlu Hanedan ideolojisinin temelini atmıştı. Ekber tarafından görevlendirilen âlimlerden biri de Molla Ahmed Tetevî’dir. Müellif kaleme aldığı Tarih-i Elfî adlı eseriyle Timurlu Hanedan ideolojisinin inşasına katkı sunmuştu. Her iki müellif de bu inşa sürecinde siyasi, ilâhi ve efsanevî kişi ve olaylardan istifade etmişlerdi.

Anahtar Kelimeler

Ekber Şah, Timurlu Soyu, İdeoloji, İktidar.

The Construction of the Timurid Dynastic Lineage as an Ideological Element in the Vakayinamas of Akbar Shah's Era

Öz

When Babur founded the Mughal State, he considered the Timurid dynasty as a source of legitimacy. However, Humayun, who succeeded him on the throne, constructed a cosmological ideology using astrology. This new ideology weakened the authority of the monarch. Akbar Shah, who became the head of the State after Humayun, had started the process of institutionalisation with himself at the centre after taking over the authority completely. The construction of a ruler-centred ideology was part of this institutionalisation process. Akbar had ordered his statesman Abul Fazl al-Allāmī to build an ideology based on the Timurid dynastic lineage. Abu'l Fazl laid the foundation of the Timurid dynastic ideology in his famous Akbarname, which he wrote to establish the source of legitimacy for Akbar and his successors. One of the scholars appointed by Akbar was Mullah Ahmad Tatawi. The author contributed to the construction of the Timurid dynastic ideology with his work Tarih-i Elfi. Both authors made use of political, divine and mythical figures and events in this construction process.

Anahtar Kelimeler

Akbar Shah, Timurid Lineage, Ideology, Power.

Kaynakça

• Ahmed bin. Nasrullah Tetevî. (2013) (h. 1382). Tarih-i Elfî, Musahhih (Haz). Gulamrıza Tabatabi Mecd, Tahran: Şirket-i İntişarat-i İlmi ve Ferhengi.
• Aka, İ. (2012). “Timur”, TDV İslam Ansiklopedisi, 41, 173-177.
• Çelik, M. B. ve Demir, H. (2021). “Hümâyun’un Kozmolojik Egemenlik Anlayışı” Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 70, 401-418.