Adölesan Sporcuların Beslenme ve Egzersiz Davranışlarının İncelenmesi

Yıl 2023, Cilt: 18 Sayı: 2, 350 - 361, 31.12.2023

Hakan Yarar , Sevil Karahan Yılmaz , Günay Eskici , Batuhan Köksal , Hüsne Büşra Ceylan , Recep Balıkcı , Osman Emir Saraç

https://doi.org/10.33459/cbubesbd.1240547

Öz

Çalışmanın amacı; adölesan sporcuların beslenme ve egzersiz davranışlarının incelenmesidir. Çalışmaya farklı spor branşlarında aktif spor yapan, yaş ortalaması 12,9±0,8 yıl olan toplam 607 sporcu (482 erkek, 125 kadın) katılmıştır. Veriler, katılımcıların demografik özelliklerini içeren anket formu ve “Beslenme ve Egzersiz Davranış Ölçeği” (BEDÖ) kullanılarak elde edilmiştir. BEDÖ alt boyutlarından elde edilen puan ortalamaları psikolojik/bağımlı yeme davranışı 42,7±6,3, sağlıklı beslenme- egzersiz davranışı 47,2±6,3, sağlıksız beslenme-egzersiz davranışı 51,7±7,2 ve öğün düzeni 25,2±3,9 olarak belirlenmiştir. Psikolojik yeme davranışı ile sağlıklı beslenme-egzersiz davranışı (r=0,608), sağlıksız beslenme-egzersiz davranışı (r=0,606) ve öğün düzeni (r=0,411) arasında pozitif yönde yüksek düzeyde ilişki olduğu belirlenmiştir(p<0.05). Sağlıklı beslenme-egzersiz davranışı ile öğün düzeni (r=0,408) pozitif yönde orta düzeyde; haftalık antrenman günü (r=0,103) ile spor yapılan süre (r=0,201) zayıf düzeyde ve BKİ (r=0,102) ile pozitif yönde zayıf düzeyde ilişkiye sahiptir. Sağlıksız beslenme-egzersiz davranışı ile öğün düzeni (r=0.465) orta düzeyde, spor yapılan süre (r=0,201) ile haftalık antrenman günü (r=0,103) zayıf düzeyde, BKİ (r=0,088) ile zayıf düzeyde ilişkiye sahiptir. Spor branşlarına göre beslenme-egzersiz davranış ölçeği toplam ve alt puanları arasında farklılıklar olduğu (p<0.05) ve bu farklılığın daha çok futbol branşında olduğu belirlenmiştir. Sonuç: BEDÖ alt boyut puanları doğrultusunda adölesan sporcuların yüksek oranda sağlıksız beslenme-egzersiz davranışı ile psikolojik/bağımlı yeme davranışına sahip oldukları, spor branşlarına göre farklılıklar olduğu, yapılan sporun sıklık ve süresinin beslenme ve egzersiz davranışları üzerindeki etkisinin düşük düzeyde olduğu belirlenmiştir. Adölesan sporcuların sağlık ve performans açısından genel ve spor beslenmesi konularında uzman kişilerden eğitim almasının gerekliliği büyük önem taşımaktadır.

Anahtar Kelimeler

Adölesan, Beslenme, Beslenme Davranış Ölçeği, Egzersiz, Sporcu

Destekleyen Kurum

YOK

Teşekkür

Tüm katılımcılara teşekkürler

Investigation of Nutrition and Exercise Behaviors of Adolescent Athletes

Öz

Purpose of the study; it examines adolescent athletes' nutrition and exercise behaviors. A total of 607 athletes (482 men, 125 women) with an average age of 12.9±0.8 years, who were active in different sports branches, participated in the study. The data were obtained by using a questionnaire containing the demographic characteristics of the participants and the "Nutrition and Exercise Behavior Scale" (NEBS). The mean scores obtained from the NEBS sub-dimensions were psychological/addictive eating behavior 42.7±6.3, healthy eating-exercise behavior 47.2±6.3, unhealthy diet-exercise behavior 51.7±7.2, and meal order 25, It was determined as 2±3.9. It was determined that there was a high level of positive correlation between psychological eating behavior and healthy eating-exercise behavior (r=0.608), unhealthy diet-exercise behavior (r=0.606), and meal order (r=0.411) (p<0.05). Healthy diet-exercise behavior and meal order (r=0.408) were moderately positive; weekly training day (r=0.103) and the duration of exercise (r=0.201) are weakly correlated and BMI (r=0.102) has a weak positive correlation. Unhealthy diet-exercise behavior and meal order (r=0.465) were moderately correlated, the duration of exercise (r=0.201) and the weekly training day (r=0.103) were weakly correlated, and BMI (r=0.088) was weak. It was determined that there were differences between the total and sub-scores of the nutrition-exercise behavior scale according to the sports branches (p<0.05) and this difference was mostly in the football branch. Conclusion: Adolescent athletes were found to have a high rate of unhealthy nutrition-exercise behavior and psychological/addictive eating behavior in line with their NEBS sub-dimension scores, there were differences according to sports branches, and the effect of frequency and duration of sports on nutrition and exercise behaviors was low. It is of great importance that adolescent athletes receive training from experts in general and sports nutrition in terms of health and performance.

Anahtar Kelimeler

Adolescent, Nutrition, Nutrition and Exercise Behavior Scale, Exercise, Athlete

Kaynakça

• Akan, M. (2018). Adölesanlarda beslenme egzersiz davranışları ile beden kitle indeksi arasındaki ilişki. Yüksek lisans tezi, Trakya Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Edirne.
• Ayaz-Alkaya, S., ve Kulakçı-Altıntaş, H. (2021). Nutrition-exercise behaviors, health literacy level, and related factors in adolescents in Turkey. The Journal of School Health, 91(8), 625–631. https://doi.org/10.1111/josh.13057.
• Aykut, T., Avcı, P., Kılınçarslan, G. & Bayrakdar, A. (2021). Lise öğrencilerinin beslenme egzersiz davranışlarının belirlenmesi. Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 23(4), 33-45. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/ataunibesyo/issue/67477/1026486
• Türkiye Cumhuriyeti Sağlık Bakanlığı. (2008). Eğitimciler için eğitim rehberi, çocuk ve ergen sağlığı modülleri. TC Sağlık Bakanlığı Sağlık Eğitimi Genel Müdürlüğü, Sağlık BakanlığıYayın, (722). Erişim adresi: https://ekutuphane.saglik.gov.tr/Home/GetDocument/199 Desbrow, B. (2021). Youth athlete development and nutrition. Sports Medicine 51(Suppl 1), 3–12. https://doi.org/10.1007/s40279-021-01534-6.
• Devran, B.S. (2014). Doğu anadolu bölgesinde yaşayan adölesan ve yetişkinlerin beslenme alışkanlıkları ile yeme tutum ve davranışlarının belirlenmesi. Yüksek lisans tezi. Başkent Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. Ankara.
• Diehl, K., Thiel, A., Zipfel, S., Mayer, J., Litaker, D. G., & Schneider, S. (2012). How healthy is the behavior of young athletes? A Systematic literature review and meta-analyses. Journal of Sports Science & Medicine, 11(2), 201–220. Erişim adresi: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3737871/
• Haspolat, Y. K., Aktar, F., & Yolbaş, İ. (2016). Adölesanda beslenme. İstanbul: Cinius Yayınları. Erişim linki: https://scholar.google.com/scholar?hl=tr&as_sdt=0%2C5&q=+Ad%C3%B6lesanda+beslenme&btnG=
• Hendekçi, A. ve Aydın Avcı, İ. (2020). Adölesanlarda internet bağımlılığı ile beslenme egzersiz davranışları arasındaki ilişki. Ankara Medical Journal. 20(2), 315-326. https://doi.org/10.5505/amj.2020.52533 Hızlı Güldemir, H., ve Bayraktaroğlu, E. (2020). Adölesan amatör futbolcuların beslenme durumunun değerlendirilmesi. SPORMETRE Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 18(3), 42-51. https://doi.org/10.33689/spormetre.598251 İmamoğlu, O., Ağaoğlu, Y., Eker, H. (2010). Değişik illerde beden eğitimi ve spor bölümünde okuyan öğrencilerin beslenme alışkanlıklarının incelenmesi. Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 12(4), 1-12. Erişim adresi: https://www.atauni.edu.tr/yuklemeler/b98eb4d2a14200e8ca015ca50a813ea8.pdf
• Karasar, N. (2002). Bilimsel araştırma yöntemi. (16. Basım). Nobel Yayıncılık.
• Karasar, N. (2020). Bilimsel Araştırma Yöntemi. (36. Basım.) Nobel Akademik Basın Yayın Dağıtım Tic. Ltd. Şti.
• Kontele, I., & Vassilakou, T. (2021). Nutritional risks among adolescent athletes with disordered eating. Children, 8(8), 715. Article 34438606 https://doi.org/10.3390/children8080715.
• Murray, K. M., Byrne, D. G., & Rieger, E. (2011). Investigating adolescent stress and body image. Journal of adolescence, 34(2), 269-278. https://doi.org/10.1016/j.adolescence.2010.05.004
• Purcell, L. K., & Canadian Paediatric Society, Paediatric Sports and Exercise Medicine Section (2013). Sport nutrition for young athletes. Paediatrics & child health, 18(4), 200–205. https://doi.org/10.1093/pch/18.4.200.
• Sarı, Ç. ve Ceylan, Ç. (2022). Determination of nutrition exercise behaviors of adolescents and young adults in the covid-19 pandemic. Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Lokman Hekim Tıp Tarihi ve Folklorik Tıp Dergisi, 12(2), 390-399. https://doi.org/10.31020/mutftd.1076101
• Sawyer, S. M., Afifi, R. A., Bearinger, L. H., Blakemore, S. J., Dick, B., Ezeh, A. C., & Patton, G. C. (2012). Adolescence: A Foundation for future health. The lancet, 379(9826), 1630-1640. https://doi.org/10.1016/S0140-6736(12)60072-5
• Smith, J. W., Holmes, M. E., & McAllister, M. J. (2015). Nutritional considerations for performance in young athletes. Journal of Sports Medicine, Article 734649. https://doi.org/10.1155/2015/734649.
• T.C. Sağlık Bakanlığı. Türkiye beslenme rehberi 2015. Sağlık Bakanlığı Yayınları. Ankara, (2016). Erişim adresi: https://okulsagligi.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2017_01/27102535_TYrkiye_Beslenme_Rehberi.pdf
• Tayhan Kartal, F., Arslan Burnaz, N., Yaşar, B., Sağlam, S., & Kıymaz, M. (2019). Adölesanların beslenme bilgi düzeylerinin beslenme ve egzersiz alışkanlıkları üzerine etkisinin incelenmesi. CBÜ Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 14(2), 280-295. https://doi.org/10.33459/cbubesbd.590620
• World Health Organization. (2005). Nutrition in adolescence: issues and challenges for the health sector: issues in adolescent health and development. Erişim linki: http://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/43342/9241593660;jsessionid=A38F95EDBFDAB5AD6B5601DC7C2E246B?sequence=1
• Yarar, H., Türkyılmaz, R., Eroğlu, H., Kurt, S., & Eskici, G. (2017). Elit Güreşçilerin kilo düşme profillerinin belirlenmesi. Atatürk Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 19(4), 52-63.
• Yurt, S. ve Özdemir, T. (2020). Üniversite öğrencilerinin beslenme egzersiz davranışlarının belirlenmesi. Koç Üniversitesi Hemşirelikte Eğitim ve Araştırma Dergisi, 17(3), 238-243.
• Yurt, S. (2008). Fazla kilolu adölesanlara uygulanan motivasyon görüşmelerinin beslenme tutumu, davranışları ve kilo üzerine etkisi. Doktora tezi. Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. İstanbul.
• Yurt, S., Save, D., & Yıldız, A. (2016). Adolesanlar için beslenme egzersiz davranışlarını değerlendirme ölçüm aracının geliştirilmesi, geçerliliği ve güvenilirliği. Türkiye Klinikleri Halk Sağlığı Hemşireliği-Özel Konular, 2(1), 19-25. Erişim adresi: https://www.turkiyeklinikleri.com/article/tr-adolesanlar-icin-beslenme-egzersiz-davranislarini-degerlendirme-olcum-aracinin-gelistirilmesi-gecerliligi-ve-guvenilirligi-75534.html