Efsane Türünün Eğitici Boyutu ve “Kızıl Ziyaret Efsanesi”nde İletilen Eğitsel Unsurlar

Yıl 2019, Cilt: 2 Sayı: 2, 178 - 196, 30.12.2019

Ferhat Çiftçi , Muhammed Fatih Sayır

Öz

Tarihi, çok eskilere dayanan efsanelerin dinî, sosyal, ahlakî ve eğitsel
bir boyut taşıdığı bilinmektedir. Efsaneler, özellikle barındırdıkları mucizevî
olaylardan ötürü etkileri bakımından zihinde kalıcı bir yer edinmektedir. Bu
şekilde her ne kadar gerçeklikleri sorgulansa da yaşam içerisinde canlılık
gösterip sözlü kültürü oluşturan ve besleyen bir niteliğe sahiptir. Bu açıdan,
kurgusal bir tür olarak değerlendiren efsanelerin anlatı geleneğinden
yararlanmakta fayda vardır. İçinde taşıdıkları iyi-kötü kavramlar, iyilerin
davranışları sayesinde nihaî anlamda kazançlı çıkmak gibi hususların kimi
eğitsel iletilerin aktarılmasında önemli bir rol gerçekleştirdikleri
söylenebilir. Muş yöresine ait olan “Kızıl Ziyaret Efsanesi” söz konusu edilen
yönde eğitsel birtakım iletiler taşımaktadır. Anlatıya göre olay, Muş’un
güneyindeki Kurtik Dağları üzerinde gerçekleşir. Efsanede gerçekleşen olay ve
karakterlerin ortaya koydukları temsiller üzerinden yaşama dair yüceltilmesi
gereken değerlere ulaşılır. İlahî bir yardım eşliğinde kötüler amaçlarına
ulaşamamakta ve ortaya koydukları tercihten ötürü iyiler efsaneleşmektedir. Bu
bakımdan, Muş yöresine ait efsanenin çocukların ve gençlerin eğitiminde
karakter gelişimi açıdan olumlu bir durum oluşturduğunu söyleyebiliriz.

Anahtar Kelimeler

Sözlü kültür, efsane, “Kızıl Ziyeret Efsanesi”, eğitsel unsurlar

The Educational Dimension of the Myth Genre and the Educational Elements Conveyed in the “Kızıl Ziyaret Efsanesi

Öz

It is known that the myths based on the ancient history have a
religious, social, moral and educational dimension. Legends, especially because
of the miraculous events they have, have a permanent place in minds in terms of
their effects. In this way, even if their reality is questioned, they have a
quality that creates vitality in life and nourishment of oral culture.In this
respect, it is beneficial to benefit from the narrative tradition of the
legends that is considered as a fictional type. It can be said that things such
as the good and bad concepts they carry and the benefits of the good things
ultimately make them profitable play an important role in the transfer of some
educational messages. The "Kızıl Ziyaret Legend" belonging to the Mus
region, carries a number of educational messages in the mentioned direction. According
to the narrative, the myth takes place on the Kurtic Mountains in the south of
Mus. The representations of events and characters that are realized in the
legend support some values. In the spirit of a divine aid, the bad are unable
to attain their evil aims, and the good become legend because of their
preference. From this point of view, we can say that the legend belonging to
Mus region is a positive example for character development in the education of
children and young people.

Anahtar Kelimeler

Oral culture, legend, Kızıl Ziyaret legend, educational elements

Kaynakça

• Aslan, F. (2012). Halk bilmsel bir terim olarak ‘efsane’ üzerine bazı dikkatler. Uluslararası Sosyal Aratırmalar Dergisi / The Journal of International Social Research, 5 (23), 81-90.Çobanoğlu, Ö. (2012). Halkbilimi kuramları ve araştırma yöntemleri tarihine giriş (6. bs.). Ankara: Akçağ Yayınları.Güven, A. Z. (2014). Türk efsanelerinin değerler eğitimi bakımından incelenmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi / Mustafa Kemal University Journal of Graduate School of Social Sciences, 11 (26), 225-246.Karataş, T. (2004). Ansiklopedik edebiyat terimleri sözlüğü (2. bs.). Ankara: Akçağ Yayınları. Kılıç, Y. (2016). Ağrı efsanelerinde yer alan eğitsel unsurlar. The Journal of Academic Social Science Studies, International Journal of Social Science, 46, 247-258. Muş İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Arşivi (2018). https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/mus/kulturatlasi/kizil-ziyaret-efsanesi. Erişim tarihi: 08.03.2018.Olgun, Y. (1993). Folklor teorilerine göre efsanelerin değerlendirilişi. Millî Folklor, 20, 55-58.Parlakyıldız, H. (2014). Çocuk gerçekliğinde masal ve masalımsı türler. Türk Dili -Çocuk ve ilk Gençlik Edebiyatı Özel Sayısı-, C.8, S. 756, 237-239. Seyidoğlu, B. (2011). Mitoloji üzerine araştırmalar -Metinler ve tahliller- (5. bs.). İstanbul: Dergâh Yayınları.T.C. Muş Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü (2007). Güneşin yükseldiği yer -Doğu anadolu bölgesi tanıtım projesi Muş, Bitlis, Van, Hakkari- (Ed. Mehmet Top), Kayseri.TDK, (2018). http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&arama=gts&guid=TDK.GTS.5ab348c2e81630.14888774. Erişim tarihi: 22.03. 2018.Tosun, N. (2017). Doğu’nun hikâye kuramı (2. bs.). İstanbul: Büyüyen Ay Yayınları.Yılar, Ö. (2005). Mit-efsane ve egitim. Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi. S. 11, 384-392.Yıldırım, A., Şimşek, H. (2008). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.