A REVIEW ON EARTHQUAKE PREPARATION IN TURKISH TEXTBOOKS

Yıl 2023, Cilt: 6 Sayı: 1, 16 - 36, 23.06.2023

Mustafa Said Kıymaz , Osman Ahat , Melike Turan , Sait Arslan , Niyazi Yenitürk

https://doi.org/10.47935/ceded.1275179

Cited By: 2

Öz

In this research, it is aimed to determine how and at what level earthquake preparations are included in the Turkish textbooks used in secondary schools in the 2022-2023 academic year. For this purpose, what an earthquake is and the activities to be carried out before, during and after the earthquake are mentioned. For the research, 5th to 8th grade Turkish textbooks were examined. The document analysis technique, one of the qualitative research methods was used. In the findings section, it is stated how and at what level earthquake preparedness is mentioned in the relevant textbooks. As a result, the preparations to be made before the earthquake were not mentioned in the 5th grade textbook, but the preparations to be made during and after the earthquake were mentioned; 6th and 8th grade textbooks do not include the subject of earthquake; It has been determined that the preparations to be made before and after the earthquake are mentioned in the 7th grade textbooks, but the things to be done during the earthquake are not mentioned. Based on the results obtained in the related research, some suggestions about textbooks are presented.

Anahtar Kelimeler

Turkish Textbooks, Earthquake, Earthquake Preparation, Natural Disaster

TÜRKÇE DERS KİTAPLARINDA DEPREM HAZIRLIĞI ÜZERİNE BİR İNCELEME

Öz

Bu araştırmada 2022–2023 eğitim öğretim yılında, ortaokullarda kullanılan Türkçe ders kitaplarında deprem ile ilgili hazırlıkların nasıl ve ne düzeyde yer aldığını tespit etmek amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda depremin ne olduğuna ve deprem öncesinde, deprem anında ve deprem sonrasında yapılacak olan faaliyetlere değinilmiştir. Araştırma için 5, 6, 7 ve 8. sınıf Türkçe ders kitapları incelenmiştir. İnceleme esnasında nitel araştırma yöntemlerinden doküman incelemesi tekniği kullanılmıştır. Bulgular bölümünde, ilgili ders kitaplarında deprem hazırlığına nasıl ve ne düzeyde değinildiği belirtilmiştir. Sonuç olarak 5. sınıf Türkçe ders kitabında deprem öncesinde yapılacak hazırlıklara değinilmediği, deprem anında ve sonrasında yapılacak hazırlıklara değinildiği; 6. ve 8. sınıf Türkçe ders kitaplarında deprem konusuna yer verilmediği; 7. sınıf Türkçe ders kitaplarında deprem öncesi ve sonrası yapılacak olan hazırlıklara değinildiği, deprem anında yapılacaklara değinilmediği tespit edilmiştir. Alanyazında daha önceki araştırmalarda da deprem hazırlığına umulandan az değinildiği sonucuna ulaşılmıştır. İlgili araştırmada elde edilen sonuçlardan hareketle ders kitaplarıyla ilgili bazı öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Türkçe Ders Kitapları, Deprem, Deprem Hazırlığı, Doğal Afet

Kaynakça

• AFAD (2018). Deprem öncesi, anı ve sonrası alabileceğiniz önlemleri biliyor musunuz?https://www.afad.gov.tr/deprem-oncesi-ani-ve-sonrasi-alabileceginiz-onlemleri-biliyor-musunuz , Erişim Tarihi: 25.02.2023.
• AFAD (2019). Deprem Nedir?.https://www.afad.gov.tr/deprem-nedir#:~:text=Yer%20kabu%C4%9Fu%20i%C3%A7indeki%20k%C4%B1r%C4%B1lmalar%20nedeniyle,sarsma%20olay%C4%B1na%20%E2%80%9CDEPREM%E2%80%9D%20denir , Erişim Tarihi: 14.04.2023.
• Alaca, E. (2020). Türkiye’de sosyal bilgiler ders kitapları üzerine yapılan lisansüstü eğitim tezlerinin değerlendirilmesi. Asya Studies, 4(12), 1-10. https://doi.org/10.31455/asya.732746
• Baran, Ş. Ç., & Diren, E. (2022). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu Türkçe 5. sınıf ders kitabı. Anıttepe Yayıncılık.
• Başoğlu, N., & Sarıdede, H. (2020). Türkçe ders kitaplarında yer alan metinlerin çevreci eleştiri bağlamında incelenmesi. Turkish Studies- Education, 15(5), 3157-3173. http://dx.doi.org/10.47423/TurkishStudies.45705
• Bikçe, M. (2017). Türkiye’deki depremlerde alınan ve alınabilecek önlemler. Uluslararası Mühendislik Araştırma ve Geliştirme Dergisi, 9(2), 24 – 31. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/362115
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2021). Eğitimde bilimsel araştırma yöntemleri (30. Baskı). Pegem Akademi.
• Ceylan, S., Duru, K., Erkek G. & Pastutmaz M. (2021). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu Türkçe 6 ders kitabı. Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Cin, M. (2010). Sınıf öğretmeni adaylarının doğal afetler ile ilgili yanılgıları. Marmara Coğrafya Dergisi, 22, 70- 81 https://dergipark.org.tr/tr/pub/marucog/issue/469/3790
• Çağlar, E. & Yılmaz, O. (2022). Türkçe ders kitaplarında yer alan metinlerde “düşünme”ye ilişkin görünümler. EKEV Akademi Dergisi, 0(89), 51-68. https://dergipark.org.tr/en/pub/sosekev/issue/71371/1147578
• Değirmenci, Y., Kuzey, M., & Yetişensoy, O. (2019). Sosyal bilgiler ders kitaplarında afet bilinci ve eğitimi. E-Kafkas Eğitim Araştırmaları Dergisi, 6(2), 33-46. https://doi.org/10.30900/kafkasegt.591345
• Dikmenli, Y., & Gafa, İ. (2017). Farklı eğitim kademelerine göre afet kavramı. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 44, 21-36. https://doi.org/10.21764/maeuefd.335007
• Doğan, Y., & Torun, F. (2018). Sosyal bilgiler ders kitapları nereye doğru gidiyor? The Journal of International Lingual, Social and Educational Sciences, 4(2), 111-125. https://doi.org/10.34137/jilses.491670
• Ekiz, D. (2017). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Anı Yayıncılık.
• Ergünay, O. (2007). Türkiye’nin afet profili. TMMOB Afet Sempozyumu Bildirileri Kitabı. 5-7 Aralık 2007, Kongre ve Kültür Merkezi, Ankara.
• Erkal, H., & Erkal, M. (2022). Ortaokul ve İmam Hatip Ortaokulu Türkçe 7. Sınıf Ders Kitabı. Özgün Yayıncılık.
• Eroğlu Doğan, E., Ekinci, R. & Doğan, D. (2020). Fen bilimleri ders kitapları ile ilgili yapılan çalışmaların incelenmesi. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 9(5), 3479-3499. https://doi.org/10.15869/itobiad.734864
• Eselioğlu, H., Set, S., & Yücel, A. (2021). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu Türkçe 8. sınıf ders kitabı. Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Görür, N. (2023, Mart 18). TV100. Deprem kültürümüz olmadığı için acılar yaşadık: https://www.youtube.com/watch?v=48CN-XzfvYM 1:26-2:24.
• Güneş, F. (2022). Ders Kitaplarının Özellikleri ve İncelenmesi (1. baskı). Sınırsız Eğitim ve Araştırma Derneği Yayınları.
• Güzel, D., & Şimşek, A. (2012). Millî eğitim şûralarında ders kitapları. Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 23(23) 172 – 216. https://dergipark.org.tr/en/pub/sakaefd/issue/11219/133970
• Kadıoğlu, M. (2005). Afete hazırlık ve afet bilinci eğitiminde verilen mesajların standardizasyonu. Deprem Sempozyumu. 23-25 Mart 2005, Kocaeli Üniversitesi, Kocaeli.
• Kandemir, M. A. & Yıldız, Y. (2019). Ortaokul matematik ders kitaplarının incelenmesinde kullanılan kavramsal çerçeveler. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi, 13(2), 1273-1304. https://doi.org/10.17522/balikesirnef.646009
• Kansızoğlu, H. B. (2014). Türkçe dersi öğretim programındaki ara disiplin alan kazanımlarına ilişkin bir araştırma. Dil ve Edebiyat Eğitimi Dergisi, 9, 75-95. http://hdl.handle.net/11772/1256
• Karabulut, D., & Bekler, T. (2019). Doğal afetlerin çocuklar ve ergenler üzerindeki etkileri. Doğal Afetler ve Çevre Dergisi, 5(2), 368-376. https://doi.org/10.21324/dacd.500356
• Karaca, Ö. F. (2022). Afet konularının sosyal bilgiler ders kitaplarına yansımaları [Yüksek lisans tezi]. Aksaray Üniversitesi.
• Karakuş, U., & Önger, S. (2017). 8. sınıf öğrencilerinin doğal afet ve afet eğitimi kavramını anlama düzeyleri. Journal of History Culture and Art Research, 6(6), 482-491. https://doi.org/10.7596/taksad.v6i6.1247
• Kılıç, B. C. (2019). Hayat bilgisi ve sosyal bilgiler ders kitaplarındaki doğal afetler konusunun sarmal sistem yönünden değerlendirilmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Balıkesir Üniversitesi.
• Kır, T., Kırman, E. & Yağız, E. (2021). Ortaokul ve İmam Hatip Ortaokulu Türkçe 7. Sınıf Ders Kitabı. Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları
• Kısa, G. (2019). 2018 sosyal bilgiler öğretim programına uygun (4. 5. ve 7. sınıflara) doğal afetler konusunda etkinlik önerileri [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Balıkesir Üniversitesi.
• Kıymaz, M. S. & Koç, R. (2013). 6, 7 ve 8. sınıf Türkçe ders kitaplarında yer alan tiyatro metinleri ile bu metinlerin orijinallerinin karşılaştırılması üzerine bir inceleme. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11, 821-849. https://doi.org/10.14520/adyusbd.478
• Koç, H. (2013). Türk basının doğal afetlere ilişkin bakış açısını belirlemeye yönelik bir inceleme. Zeitschrift für die Welt der Türken, 5(2), 121-137.
• Komac B., Zorn M., & Ciglic R. (2013). European education on natural disasters-a textbook study. Natural Hazards and Earth System Sciences, 1, 2255-2279. https://doi.org/10.5194/nhessd-1-2255-2013
• Küçükcan, B. (2008). Kütüphane Binaları: Deprem ve Diğer Afetlere Hazırlık. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Bilgi ve Belge Araştırmaları Dergisi, 1(1), 39-52. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/170864
• Limoncu, S. & Atmaca, A. B. (2018). Çocuk merkezli afet yönetimi. Megaron, 13(1), 132-143. DOI: 10.5505/megaron.2017.49369. https://dx.doi.org/10.5505/megaron.2017.49369
• MEB (2019). Türkçe dersi öğretim programı ilkokul ve ortaokul 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. sınıflar. Ankara.
• Mızrak, S. (2018). Eğitim, afet eğitimi ve afete dirençli toplum. Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(1), 56-67. https://doi.org/10.21666/muefd.321970
• Musacchio, G., Falsaperla, S., Bernhardsdottir A.E., Ferreira, M.A., Sousa, M.L., Carvalho, A. and Zonno, G. (2016) Education: can a bottom-up strategy help for earthquake disaster prevention? Bulletin of Earthquake Engineering, 14(7), 2069–2086. https://doi.org/10.1007/s10518-015-9779-1
• Ogur, E. (2022). 2021-2022 öğretim yılında okutulan 7. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirlik yönünden incelenmesi. Turkish Studies-Education, 17(5), 1135-1154. http://doi.org/10.7827/turkishstudies.64283
• Önal, H. (2019). Temel eğitim ders kitaplarında afet olayları ile ilgili kavramlarda görülen eksiklikler. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 23(1), 177-192.
• Özkan, R. (2010). Türk eğitim sisteminde himayeci değerler: İlköğretim ders kitapları örneği. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 7(1), 1124 – 1141. https://www.acarindex.com/dosyalar/makale/acarindex-1423936650.pdf
• Polat, Ö., & Akkaya, A. (2023). Acil durumlarda ortaokul Türkçe dersine ilişkin Türkçe öğretmenlerinin görüşlerinin incelenmesi. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21(1), 220-236. https://doi.org/10.18026/cbayarsos.1141268
• Sarıboyacı, M. O. (2022). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu Türkçe 6. sınıf ders kitabı. Ata Yayıncılık.
• Selçuk, E., & Erem, M. (2022). Deprem öncesi hazırlık ve deprem anında yapılması gerekenler. TOTBİD Dergisi, 21(33), 249-252. https://doi.org/10.5578/totbid.dergisi.2022.33
• Şantaş, H. K. (2017). Çoklu modsal betimlemelerin kullanımının 5, 6, 7 ve 8. sınıf fen bilimleri ders kitapları fizik ve biyoloji konuları için incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Akdeniz Üniversitesi.
• Taş, N. (2003). Yerleşim alanlarında olası deprem zararlarının azaltılması. Uludağ Üniversitesi Mühendislik-Mimarlık Fakültesi Dergisi, 8(1), 225–231. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/202888
• TDK Güncel Türkçe Sözlük, Deprem. https://sozluk.gov.tr/ , Erişim Tarihi: 14 Mart 2023.
• Tokcan, H., & Yiter, E. (2017). 5. Sınıf öğrencilerinin doğal afetlere ilişkin bilişsel yapılarının kelime ilişkilendirme testi (kit) aracılığıyla incelenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(1), 115-129. https://dergipark.org.tr/en/pub/kefad/issue/59268/851422
• Yavaş, H. (2001). Doğal afet yönetimi ve yerle gündem 21 çalışmaları kapsamında İzmir’de deprem riski. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(3), 118-138.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2008). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri (Güncelleştirilmiş Geliştirilmiş 7. Baskı). Seçkin Yayıncılık.
• Yılmaz, O. & Yakar, Y. M. (2018). Türkçe ders kitapları ve çocuk karakterler. Jass Studies-The Journal of Academic Social Science Studies, Number: 69 Summer II 2018, p. 49-64. http://dx.doi.org/10.9761/JASSS7708