Pharnaces I.’s War Against the Kingdom of Pergamon

Yıl 2014, , 203 - 223, 01.06.2014

Mesut Kınacı

https://doi.org/10.13113/CEDRUS.201406460

Öz

The origins of the Mithridatic Dynasty date back to the Persians and it is known they came to Anatolia during the period of Persian rule in Anatolia. This dynasty settled in Paphlagonia in the Hellenistic period and became increasingly powerful. The dynasty’s administrators usually implemented an expansionist policy, seizing territory. In the resultant process, to dominate positions of power, either through marri­age establishing kinship relationships or through political means they formed many alliances. After the Battle of Magnesia at 190 B.C. which drastically changed the political situation, Pharnaces I, who come to the throne of the Mithridatic Dynasty, undertook an active foreign policy and various struggles to obtain a strong position. Firstly, he captured Sinope, a most important port and commercial center, and the important cities Cotyora and Cerasus. Then he occupied the region of Paphlagonia and entered the interior of Cappadocian territory. In the course of this process, fighting against the Kingdom of Pergamon, which was the most powerful kingdom in Anatolia, he made various alliances and it was for this reason that the war affected many states in different geographical regions. This study concentrates upon the war between Pharnaces I and Eumenes II. Firstly the causes of the war are examined, then its spread, end and impact are analysed employing the works of ancient authors, archaeological material, numismatic finds and epigraphic documents.

Anahtar Kelimeler

Rome • Pharnaces I • Eumenes II • Sinope • Galatia • Chersonesus

I. Pharnakes’in Pergamon Krallığı’na Karşı Savaşı

Öz

Mithradates Hanedanlığı’nın kökenlerinin Perslere kadar uzandığı ve Perslerin Anadolu’daki hâkimiyeti esnasında Anadolu’ya geldikleri bilinmektedir. Sözü edilen hanedanlık, Hellenistik devirde Paphlagonia Bölgesi’ne yerleşmiş ve burada giderek güçlenen bir konuma sahip olmuştur. Hanedanlığın yöneticileri genellikle çevrelerindeki toprakları ele geçirerek yayılımcı bir politika uygulamışlardır. İlerleyen süreçte Karadeniz Bölgesi’nde hâkim güç konumuna gelinirken, akrabalık vasıtasıyla ya da siyasi yollarla birçok ittifak yapılmıştır. Dönemin siyasi durumunu büyük ölçüde değiştiren M.Ö. 190 yılındaki Magnesia Muharebesi yapıldıktan sonra, Mithradates Hanedanlığı’nın başına geçmiş olan I. Pharnakes de uyguladığı aktif dış politikayla, yaşadığı coğrafyada güçlü bir konuma gelebilmek için çeşitli mücadelelere girişmiştir. Önce Pontos Bölgesi’nin en önemli liman kenti ve ticaret merkezi Sinope alınmış; bölgedeki önemli kentlerden Kotyora ve Kerasos’u ele geçirmiştir. Daha sonra ise Paphlagonia Bölgesi’ni işgal etmiş ve Kappadokia’nın içlerine kadar girmiştir. O, bu süreçte Anadolu’nun en güçlü krallığı Pergamon ile uzun süre savaşmış ve çeşitli ittifaklar yapmıştır. Bu nedenle de sözü edilen savaş farklı coğrafyalardan birçok devleti etkilemiştir. I. Pharnakes ve II. Eumenes arasındaki savaşı konu alan bu çalışmada, öncelikle savaşın nedenleri irdelenmekte, daha sonra savaşın yayılımı, son buluşu ve etkisi, antik yazarların eserleri, arkeolojik materyaller, nümismatik buluntular ve epigrafik belgeler ışığında kronolojik olarak analiz edilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Roma • I. Pharnakes • II. Eumenes • Sinope• Galatya • Khersonesos

Kaynakça

• Amm. Marc. (=Ammianus Marcellinus, Rerum Gestarum Libri) Kullanılan Metin ve Çeviri: Roman History. With an English Translation by J. C. Rolfe. London 1927. (The Loeb Classical Library).
• App. Mithr. (=Appianos, Rhomaika) Kullanılan Metin ve Çeviri: Roman History. With an English Translation by H. White. London 1962. (The Loeb Classcial Library).
• App. Syr. (=Appianos, Rhomaika) Kullanılan Metin ve Çeviri: Roman History. With an English Translation by H. White. London 1962. (The Loeb Classical Library).
• Arr. Periplus (=Lucius Flavius Arrianus, Arriani Periplus Ponti Euxini) Kullanılan Metin ve Çeviri: Arrianus’un Karadeniz Seyahati. Çev. ve Yorum. M. Arslan. İstanbul 2005. (Odin Yayıncılık)
• Ath. Deip. (=Athenaios, Deipnosophisticarum Epitome) Kullanılan Metin ve Çeviri: The Deipnosophists. With an English Translation by C. B. Gulick. London 1940. (The Loeb Classical Library).
• Cass. Dio. (=Cassius Dio, Rhomaika) Kullanılan Metin ve Çeviri: Roman History. With an English Translation by E. Carry. London 1914-1927. (The Loeb Classical Library).
• Cic. Div. (=Marcius Tullius Cicero, De Divitatione ad M. Brutum) Kullanılan Metin ve Çeviri: With an English Translation by W. A. Falconer. London 1964. (The Loeb Classical Library).
• Cic. Leg. Man. (=Marcius Tullius Cicero, Pro Manilia or Oratio de Imperio Cn. Pompei) Kullanılan Metin ve Çeviri: Pompeius’un Yetkisi Hakkında. Çev. Ü. Fafo Telatar. İstanbul 2002. (Arkeoloji ve Sanat Yayınları)
• Corn. Nep. Hann. (=Cornelius Nepos, De Viris Illustribus) Kullanılan Metin ve Çeviri: On the Great Generals of Fereign Nation. With an English Translation by J. C. Rolfe. London 1966. (The Loeb Classical Library).
• Diod. (=Diodorus Sicilius, Bibliotheka Historika) Kullanılan Metin ve Çeviri: The Library of History. With an English Translation by C. H. Oldfather. London 1957. (The Loeb Classical Library).
• Euseb. chron. (=Eusebios, Chronicorum) Kullanılan Metin ve Çeviri: Eusebi, Chronicorum. Ed. A. Schoene. Berlin 1875.
• Eutr. (=Eutropius, Breviarum ab Urbe Condita) Kullanılan Metin ve Çeviri: Roma Tarihinin Özeti. Çev. Çiğdem Menzilcioğlu. İstanbul 2007. (Kabalcı Yayınevi).
• Front. Str. (=Sextus Iulıus Frontius, Strategematon) Kullanılan Metin ve Çeviri: The Stratagems and the Aqueducts of Rome. With an English Translation by C. E. Ennet London 1955.
• Hdt. (=Herodotos, Historiae) Kullanılan Metin ve Çeviri: Herodot Tarihi. Çev. M. Ökmen-A. Erhat. İstanbul 1991.
• Iust. (=Marcus Iulianus Iustinus, M. Iuliani Iustini Epitoma Historiarum Philippicarum Pompei Trogi) Kullanılan Metin ve Çeviri: Epitome of the Philippic History of Pompeius Trogus. With an English Translation by Y. J. Yardley. Atlanta 1994.
• Ksen. Anab. (=Ksenophon, Anabasis) Kullanılan Metin ve Çeviri: Anabasis Onbinlerin Dönüşü. Çev. O. Yarlıgaş. İstanbul 2011. (Kabalcı Yayınevi)
• Liv. (=Livius, Ab Urbe Condita) Kullanılan Metin ve Çeviri: From the Founding of the City. With an English Translation by A. C. Schlesinger. London 1967. (The Loeb Classical Library).
• Memnon (=Memnon, Peri Herakleias) Kullanılan Metin ve Çeviri: Memnon’un Herakleia Pontike Tarihi. Çev. M. Arslan. İstanbul 2007. (Odin Yayıncılık)
• Paus. (=Pausanias, Periegesis tes Hellados) Kullanılan Metin ve Çeviri: Description of Greece. With an English Translation by W. H. S. Jones. London 1918. (The Loeb Classical Library).
• Plin. nat. (=G. Plinıus Secundus, Naturalis Historia) Kullanılan Metin ve Çeviri: Pliny Natural History. With an English Translation by H. R. Rackham. London 1945. (The Loeb Classical Library).
• Plut. Flam. (=Plutarkhos, Bioi Paralleloi) Kullanılan Metin ve Çeviri: Plutarch’s Lives. With an English Translation by B. Perrin. London 1932. (The Loeb Classical Library).
• Plut. Luc. (=Plutarkhos, Bioi Paralleloi) Kullanılan Metin ve Çeviri: Plutarch’s Lives. With an English Translation by B. Perrin. London 1932. (The Loeb Classical Library).
• Plut. moral. (=Plutarkhos, Moralia) Kullanılan Metin ve Çeviri: Plutarch’s Moralia. With an English Translation by F. C. Babbitt-C. Helmbold. London 1928-1967. (The Loeb Classical Library).
• Plut. Pomp. (=Plutarkhos, Bioi Paralleloi) Kullanılan Metin ve Çeviri: Plutarch’s Lives. With an English Translation by B. Perrin. London 1932. (The Loeb Classical Library).
• Polyain. Strat. (=Polyainos, Strategemata) Kullanılan Metin ve Çeviri: Stratagems of War. With an English Translation by R. Shepherd. Chicago 1974.
• Polyb. (=Polybios, Historiai) Kullanılan Metin ve Çeviri: The Histories. Vol. I-VI, With an English Translation by W. R. Paton. London 1992. (The Loeb Classical Library).
• Pomp. Trog. Prol. (=Pompeius Trogus, Prologues) Kullanılan Metin ve Çeviri: Prologues to Philippic History of Trogus. http://www.attalus.org/translate/justinus.html.
• Strab. (=Strabon, Geographika) Kullanılan Metin ve Çeviri: The Geography of Strabo) With an English Translation by H. L. Jones. London 1961. (The Loeb Classical Library). Strabon, Coğrafya. Çev. A. Pekman. İstanbul 2000. (Arkeoloji ve Sanat Yayınları).
• Suda (=Suda-Suidas, Suidae Lexicon) Kullanılan Metin ve Çeviri: Suidae Lexicon. Edt. A. Adler. LeipzigTeubner 1928-1971.
• Zon. (=Ionnes Zonaras, Epitome Historiarum) Kullanılan Metin ve Çeviri: http://www.attalus.org/refs/Zonar.html.
• Akşit 1971 O. Akşit, Hellenistik ve Roma Devrinde Likya. İstanbul 1971.
• Arslan 2000 M. Arslan, Antikçağ Anadolusu’nun Savaşçı Kavmi Galatlar. İstanbul 2000.
• Arslan 2005 Arriani Periplus Ponti Euxini (Arrianus’un Karadeniz Seyahati). Çev. ve yorum. M. Arslan. İstanbul 2005.
• Arslan 2007 M. Arslan, Mithridates VI. Eupator: Roma’nın Büyük Düşmanı. İstanbul 2007
• Arslan 2010 M. Arslan, İstanbul’un Antikçağ Tarihi: Klasik ve Hellenistik Dönemler. İstanbul 2010.
• Ballestor – Pastor 2000-2001 L. Ballestor-Pastor, “Pharnaces I. of Pontus and the Kingdom of Pergamum”. Talanta (2000-2001/XXXII-XXXIII) 61-66.
• Berthold 1984 R. M. Berthold, Rhodos in the Hellenistic Age. London 1984.
• Bickerman 1968 E. J. Bickerman, Chronology of the Ancient World. London 1968.
• BMC Pontus A Catalogue of the Greek Coins of Pontus, Paphlagonia, Bithynia and the Kingdom of Bosporos. By W. Wroth. London 1889.
• Burstein 1980 S. Burstein, “The Aftermath of the Peace of Apameia. Rome and Pontic War”. AJAH 5 (1980). 1-12.
• Callataӱ 2009 F. de Callataӱ, “The First Royal Coinages of Pontos (from Mithridates III to Mirthridates V)”. Ed. J. M. Hojte, Mithridates VI and the Pontic Kingdom. Gylling (2009) 63-94.
• Casson 2002 L. Casson, Antik Çağda Denizcilik ve Gemiler. Çev.: G. Ergin. İstanbul 2002.
• Danov 1962 C. M. Danov, “Pontos Euxeinos”. RE IX/ 2 (1962) 866-1175.
• Danov 1979 C. M. Danov, “Die Thraker auf dem Ostbalkan von der hellenistischen Zeit bis zur Gründung Konstantinopels”. ANRW II 7. 1 (1979) 21-185.
• Demircioğlu 20115 H. Demircioğlu, Roma Tarihi: I. Cumhuriyet. Ankara 20115 . Diehl 1938 E. Diehl, “Pharnakes”. RE XIX/2 (1938) 1849-1851. Dmitriev 2007 S. Dmitriev, “Memnon on the Siege of Heraclea Pontica by Prusias and the War between the Kingdoms of Bithynia and Pergamum”. JHS 127 (2007) 133-138.
• Erzen 20102 A. Erzen, İlkçağda Ankara. Ankara 20102.
• Gabrielsen 2007 V. Gabrielsen, “Trade and Tribute: Byzantion and the Black Sea Straits”. Eds. V. Gabrielsen – J. Lund. The Black Sea in Antiquity and Interregional Economic Exchanges. Aarhus (2007) 287-324.
• Gajdukevič 1971 V. F. Gajdukevič, Das Bosporanische Reich. Berlin 1971.
• Griffith 1935 G. T. Griffith, The Mercenaries of the Hellenistic World. London 1935.
• Gruen 1984 E. S. Gruen, The Hellenistic World and the Coming of Rome: II. London 1984.
• Habicht 2006 C. Habicht, The Hellenistic Monarchies. Ann Arbor 2006.
• Hansen 1947 E. V. Hansen, The Attalids of Pergamon. London 1971.
• Hoddinott 1975 R. F. Hoddinot, Bulgaria in Antiquity: an Archaeological Introduction. London 1975.
• Hojte 2006 J. M. Hojte, “The Date of the Alliance between Chersonesos and Pharnakes (IOSPE I2 402) and its Implications”. Ed. V. Stolba- L. Hannestad. Chronologies of the Black Sea Area: in the Period c. 400- 100 BC. Oxford 2006. 137-152.
• I.v.Perg. Die Inschriften von Pergamon, I. Ed. M. Fraenkel. Berlin 1890.
• ID Inscriptions de Délos. Eds. F. Durrbach-P. Roussel-M. Launey. Paris 1911-1972.
• IGBulg I Inscriptiones Graecae in Bulgaria Repertae I. Ed. G. Mihailov. Serdicae 1956.
• IOSPE I2 Inscriptiones Antique Orae Septentrionalis Ponti Euxini Graecae et Latinae. I2 . Ed. B. Latyschev.Petropolis, 1916.
• Jones 1998 A. H. M. Jones, Cities of the Eastern Roman Provinces. New York 1937.
• Kaya 2011 M. A. Kaya, Anadolu’da Galatlar ve Galatya Tarihi. Konya 2011.
• Leschhorn 1993 W. Leschhorn, Antike Ären: Zeitrechnung, Politik und Geschichte im Schwarzmeerraum und in Kleinasien nördlich des Tauros. Stuttgart 1993.
• Ma 2013 J. Ma, “The Attalids: a Military History”. Ed. P. Thonemann, Attalid Asia Minor: Money, International Relations and the State. Oxford (2013) 49-82.
• Magie 1950 D. Magie, Roman Rule in Aia Minor- to the End of the Third Century after Christ vols I-II. Princeton 1950.
• Malay 1992 H. Malay, Hellenistik Devirde Pergamon ve Aristonikos Ayaklanması. İzmir 1992.
• Marek 1993 C. Marek, Stadt, Ära und Territorium in Pontus-Bithynia und Nord Galatia. Tübingen 1993.
• Marek 2010 C. Marek, Geschichte Kleinasiens in der Antike. Darmstadt 2010.
• McGing 1986 B. McGing, The Foreign Policy of Mithridates VI Eupator King of Pontus. Leiden 1986.
• McShane1964 R. B. McShane, The Foreign Policy of the Attalids of Pergamum. Urbana 1964.
• Meyer 1879 E. Meyer, Geschichte des Königreichs Pontos. Chicago 1879.
• Minns 1913 E. H. Minns, Skythians and Greeks: a Survey of Ancient History and Archaeology on the North Coast of the Euxine from the Danube to the Caucasus. Cambridge 1913.
• Mitchell 1993 S. Mitchell, Anatolia; Land, Men and Gods in Asia Minor Vol. I. Oxford 1993.
• Nawotka 1994 K. Nawotka, “Melas, the Founder of Mesambria?” Hermes 122-123 (1994) 320-326.
• Niese 1963 B. Niese, Geschichte der Griechischen und Makedonischen Staaten seit der Schlacht bei Chaeronea. I-III. Darmstadt 1963.
• OGIS Orientis Graeci Inscriptiones Selectae. I-II. Ed. W. Dittenberger. Leipzig 1903-1905
• Olhausen 1974a E. Olhausen, “Zum Hellenisierungsprozess am Pontischen Königshof”. Ancient Society 5 (1974) 153-170.
• Olhausen 1974b E. Olhausen, Prosopographie der Hellenistischen Königsgesandten. Teil. I, Lovani 1974.
• Olhausen 1978 E. Olhausen, “Pontos”. RE XV (1978) 396-442.
• Öztürk 2012 B. Öztürk, “Seyahatnamelerde ve Modern Literatürde Tios/Tieion ve Territoryumu”. MJH II-1, (2012) 161-176.
• Patterson 2001 L. E. Patterson, “Rome’s Relationship with Artaxias I of Armenia”. The Ancient History Bulletin 15-4, (2001) 154-162.
• Radt 2001 W. Radt, Pergamon: Antik Bir Kentin Yapıları ve Tarihi. Çev.: S. Tammer. İstanbul 2001.
• Reger 2007 G. Reger, “Traders and Travellers in the Black and Aegean Seas”. Eds. V. Gabrielsen – J. Lund. The Black Sea in Antiquity and Interregional Economic Exchanges. Aarhus (2007) 273-285.
• Robert 1934 L. Robert, “Décret de Tralles”. RPh 40 (1934) 179-291.
• Robert 1937 L. Robert, Etudes anatoliennes. Paris 1937.
• Robert 1980 L. Robert, A Travers l' Asie Mineure. Paris 1980.
• Robinson 1906 D. M. Robinson, “Ancient Sinope(First Part)”. AJPh 27-2 (1906) 125- 153.
• Rostovtzeff 1932 M. I. Rostovtzeff, “Pontus and Its Neighbours: The First Mithridatic War”. CAH IX (1932) 211-236.
• Rostovtzeff 1941 M. I. Rostovtzeff, The Social and Economic History of the Hellenistic World. I-III. Oxford 1941.
• Ruge 1924 W. Ruge, “Kyzikos”. RE XII (1924) 228-233.
• Saprykin 1997 S. J. Saprykin, Heracleia Pontica and Tauric Chersonesus Before Roman Domination (VI-I Centuries B.C.). Amsterdam 1997.
• SEG Supplementum Epigraphicum Graecum. XLVIII. Eds. A. Chainotis – H. W. Pleket – R. S. Stroud et al., Amsterdam 2001.
• Segre 1932 M. Segre, “Due Nuovi Testi Storici”. Riv. Phil. 60 (1932) 446-452.
• Sherk 1984 R. K. Sherk, Rome and the Greek East to the Death of Augustus. New York 1984.
• Sherwin – White 1978 S. M. Sherwin – White, Ancient Cos: An Historical Study from the Dorian Settlement to the Imperial Period. Göttingen 1978.
• SIG3 Sylloge Inscriptionum Graecarum. III. Ed. G. Dittenberger. Leipzig 1917.
• SNG Sylloge Nummorum Graecorum. London.
• Stähelin 1973 F. Stähelin, Geschichte der Kleinasiatischen Galater. Osnabrück 1973.
• Walbank 1957 F. W. Walbank, A Historical Commentary on Polybius. Vol. I: Books IVI, Oxford 1957.
• Walbank 1979 F. W. Walbank, A Historical Commentary on Polybius. Vol. III: Books XIX-XL, Oxford 1979.