Lykia’da Zeytinyağı ve Şarap Üretimi Üzerine Bir Ön Değerlendirme

Yıl 2018, , 675 - 700, 29.06.2018

Süleyman Bulut

https://doi.org/10.13113/CEDRUS.201832

Öz

Yazılı kaynakların aksine, arkeolojik kalıntılar Lykia'da tarımsal üretimin önemli kanıtlarını temsil ederler. Bu nedenle bu ön çalışma, bölgedeki zeytinyağı ve şarabın üretim ve organizasyon süreçlerini daha iyi anlamak için arkeolojik kayıtlara odaklanır. Bu bağlamda ma-kalede, öncelikle bölgenin topografik yapısına değinilmiş, ardından tarım terasları, çiftlikler ve üretim donanımları, tarihsel perspektif açısından irdelenmiştir. Çalışmadan, bölgede zeytinyağı ve şarap üretiminin özellikle MS III. yüzyılda başlayan artışın, Myra teritoryumunda belgelendiği üzere MS VI. yüzyılda da devam ettiği ve bu dönemde Manastırların da üretiminde aktif rol oynadıkları sonucuna ulaşılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Tarım Terasları, Çiftlikler, Atölye, Zeytinyağı, Şarap

A Prelimınary Evaluation on Olive Oil and Wine Productıon in Ancıent Lycia

Öz

In contrast with the written sources, archae-ological remains represent substantial evidences of the agricultural production in Ancient Lycia. Hence this preliminary work focuses on the archaeological records to better understand the organisation and production processes of olive oil and wine in the region. In that regard the present paper first adresses the topographical texture of the region, and then engages the content to the particular locations of the agricultural terraces, farmsteads, workshops and other production facilities in a diachronic perspevtive. In brief, it is argued here that the olive oil and wine production in Lycia began to increase in IIIth c. AD and then again continued to steadily grow in 6th c. AD as it is well documented in the territorium of Myra where the monasteries in the region played an important role in production.

Anahtar Kelimeler

Agricultural Terraces, Farmsteads, Workshop, Olive Oil, Wine

Kaynakça

• Alkan 2012 M. Alkan, “Sionlu Nikolaos’un Kurban Töreni Ziyaretleri”. Eds. N. E. Akyürek Şahin, B. Takmer – F. Onur, Eskiçağ Yazıları 1. İstanbul (2012) 115-156.
• Arca 2001 E. N. A. Arca, Antik Çağ Lykia ve Pamphylia Kentlerinde Euergesia. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Akdeniz Üniversitesi. Antalya 2001.
• Arca 2002 E. N. A. Arca, “Lykia’lı Bir Euergetes: Opramoas”. Eds. S. Şahin – M. Adak, Likya İncelemeleri I. İstanbul (2002) 79-90.
• Arslan 2018 M. Arslan, “Phaselis ve Teritoryumunun Yol ve Savunma Sistemleri: Tekirova-Çamyuva Arası”. Phaselis IV (2018) 15-46.
• http://dx.doi.org/10.18367/Pha.18002
• Aşkın 2010 E. Aşkın, “Antik Çağda Korykos’taki Zeytinyağı ve Şarap Üretimine Yönelik Yapılanmalar ve Bunların Yerleşim Düzenlemesindeki Yeri”. Eds. Ü. Aydınoğlu – A. K. Şenol, Antik Çağda Anadolu’da Zeytinyağı ve Şarap Üretimi Sempozyum Bildirileri. İstanbul (2010) 33-52.
• Aydınoğlu 2009 Ü. Aydınoğlu, Dağlık Kilikya Bölgesinde Antik Çağda Zeytinyağı ve Şarap Üretimi: Üretimin Arkeolojik Kanıtları. İstanbul 2009.
• Aydınoğlu 2010 Ü. Aydınoğlu, “The Farms in Rough Cilicia in the Roman and Early Byzantine Periods”. Adalya XII (2010) 243-282.
• Bean – Fraser 1954 G. Bean – P.M. Fraser, The Rhodian Peraia and Islands. London 1954.
• Bulut 2005 S. Bulut, “Likya-Pamfilya-Pisidya Sınır Bölgesinden Sıradışı İki Zeytinyağı İşliği”. Adalya 8 (2005) 191-210.
• Bulut 2007 S. Bulut, “Gazelin İni: Trebenna Teritoryumundan Bir Çiftlik Evi”. Eds. M. Işıklı – B. Can, Doğudan Yükselen Işık Atatürk Üniversitesi 50. Yıl Armağan Kitabı. Erzurum (2007) 417-431.
• Bulut 2016 S. Bulut "Landwirtschaft im Umland von Patara". Eds. H. İşkan, C. Schuler – Ş. Aktaş, Patara Lykiens Tor zur römischen Welt. Münih (2016) 99-102.
• Çakmak 2010 Ü. Çakmak, Dağlık Kilikia Bölgesi’nde Karakabaklı Antik Yerleşimi: Arkeolojik Buluntular, Bölgesel Yerleşim Düzenlemesi ve Tarımsal Organizasyon Açısından İncelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Mersin Üniversitesi. Mersin 2010.
• Çevik – Bulut 2007 N. Çevik – S. Bulut, “The Belen and Kelbessos farmsteads with towers on the border of Pisidia-Lycia and somethoughts on security in the countryside”. Adalya X (2007) 105-130.
• Çevik – Bulut 2010 N. Çevik – S. Bulut, “İkinci Kazı Sezonunda Myra ve Limanı Andriake”. Ed. N. Çevik, Arkeolojisinden Doğasına Myra/Demre ve Çevresi. Antalya (2010) 25-118.
• Çevik 1996 N. Çevik, "An Olive Oil Production Center in Pamphylia: Lyrboton Kome". Lykia III (1996/97) 79-102.
• Çevik 2008 N. Çevik, “Northeeast Lycia. The New Evidence-Results from the past ten years of the Bey Mountains Surface Syrveys”. Adalya XI (2008) 189-233.
• Çevik 2015 N. Çevik, Likya Kitabı. İstanbul 2015.
• Çevik et al. 2004 N. Çevik, B. Varkıvanç, S. Bulut – E. Akyürek, “Trebenna ve Çevresi Yüzey Araştırmaları 2002“. AST XXI/1 (2004) 265-278.
• Çevik et al. 2005 N. Çevik, B. Varkıvanç, S. Bulut – İ. Kızgut, “Roma Dönemi Kalıntıları”. Eds. N. Çevik, B. Varkıvanç – E. Akyürek, Trebenna. Tarihi, Arkeolojisi ve Doğası. Antalya (2005) 31-130.
• Çevik et al. 2006 N. Çevik, B. Varkıvanç, S. Bulut, İ. Kızgut – E. Akyürek, "Bey Dağları Yüzey Araştırmaları 2004". AST XXIII/1 (2006) 141-155.
• Çevik et al. 2007 N. Çevik, B. Varkıvanç, S. Bulut, İ. Kızgut – E. Akyürek, "Bey Dağları Yüzey Araştırmaları 2005". AST XXIV/1 (2007) 85-98.
• Çevik et al. 2013 N. Çevik, S. Bulut – E. Akyürek, “Myra ve Andriake Kazıları 2012”. Anmed 11 (2013) 90-96.
• Demirciler 2014 V. Demirciler, Agricultural Terraces and Farmsteads of Bozburun Peninsula in Antiquity. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ortadoğu Teknik Üniversitesi. Ankara 2014.
• Diler 1994 A. Diler, “Akdeniz Bölgesi Antik Çağ Zeytinyağı ve Şarap İşlikleri”. AST XI (1994) 505-520.
• Diler 1995a A. Diler, “Akdeniz Bölgesi Antik Çağ Zeytin ve Üzüm Presleri-1993”. AST XII (1995) 441-457.
• Diler 1996 A. Diler, “İç Karia Yüzey Araştırması 1994”. AST XIII/2 (1996) 315-333.
• Diler 1997 A. Diler, “İç Karia Yüzey Araştırması - 1995”. AST XIV/1 (1997) 189-206.
• Diler 1998 A. Diler, “İç Karia Yüzey Araştırması 1996”. AST XV/2 (1998) 409-422.
• Diler 2010 A. Diler, “Olive Oil and Wine Production of the Halikarnassos Peninsula in Karia”. Eds. Ü. Aydınoğlu – A. K. Şenol, Antik Çağda Anadolu’da Zeytinyağı ve Şarap Üretimi Sempozyum Bildirileri. İstanbul (2010) 135-174.
• Durugönül 1998 S. Durugönül, Türme und Siedlungen im Rauhen Kilikien, Eine Untersuchungen zu den archäologischen Hinterlassenschaften im Olbischen Territorium Asia Minor Studien 28. Bonn 1998.
• Foss 1994 C. Foss, “The Lycian Coast in the Byzantine Age”. DOP 48 (1994) 1-52.
• Foss 2006 P. W. Foss, The Hacımusalar Project Regional Survey: Landscape and Settlement Investigations in the Elmalı Basin. Kaynak: http://quemdixere chaos.files.wordpress.com/2012/11/3lykiatext_foss.pdf (Erişim Tarihi: 04.02.2015).
• Foxhall 2007 L. Foxhall, Olive Cultivations in Ancient Greece. Seeking the Ancient Economy. Oxford 2007.
• Frankel 1999 R. Frankel, Wine and Oil Production in Antiquity in Israil and other Mediterreanen Countries. England 1999.
• Güneri 2013 D. Güneri, Kapadokya Bölgesi Soğanlı Vadisi’nde Bulunan Bizans Dönemi’ne Ait Şarap İşlikleri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi. 2013.
• Hadjisavvas 1992 S. Hadjisavvas, Olive Oil Processing in Cyprus from the Bronze Age to the Byzantine Period, SIMA XCIX. Nicosia 1992.
• Hellenkemper – Hild 2004 H. G. Hellenkemper – F. Hild, Lykien und Pamphylien. TIB 8. Wien 2004.
• Howgego 1998 C. Howgego, Sikkelerin Işığında Eskiçağ Tarihi. Çev. O. Tekin. İstanbul 1998.
• İşler 2010 B. İşler, “Myra ve Çevresinde Bizans Dönemi”. Ed. N. Çevik, Arkeolojisinden Doğasına Myra/Demre ve Çevresi. Antalya (2010) 233-256.
• İşler 2012 B. İşler, “Likya Bölgesindeki Karabel-Asarcık Yerleşimi Yapılarının Plan ve İşlev Özellikleri Üzerine Gözlemler”. Eds. K. Dörtlük – R. B. Seyhan, Uluslararası Genç Bilimciler Buluşması I: Anadolu Akdenizi Sempozyumu. İstanbul (2012) 161-173.
• İşler 2014 B. İşler, “Orta Likya’daki Karabel Yerleşiminde Tarımsal Üretime Yönelik Mimari Bulgular”. Eds. M. Çerkez, M. Görür - B. İşler, Sanat Tarihi Araştırmaları Kültürel Kimlikte Gelenek, Çeşitlilik ve Değişim Prof. Dr. Hakkı Acun Armağanı: Turkish Studies International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Academıc Journal, 9/10. Ankara (2014) 697-714.
• İşler 2016 B. İşler, “Likya Bölgesi Alacadağ Çevresindeki Bizans Yerleşimleri 2015 Yılı Yüzey Araştırmaları”. AST XXXIV/2 (2016) 381-398.
• İznik 2011 E. İznik, “İmparator Diocletianus’un “Tavan (En Yüksek) Fiyatlar Fermanı”“Edictum de pretiis Rerum Venalium”. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi 49/30 (2011) 97-130.
• Kırca – Demirciler 2015 E. D. O. Kırca – V. Demirciler, “Antik Dünyada Kırsal Ekonomi: Karia Kernonesosu’ndan Yeni Kanıtlar”. Anadolu 41 (2015) 51-76.
• Kızgut 2010 İ. Kızgut, “Beydağları Yüzey Araştırmaları 2008”. AST XXVII/3 (2010) 339-357.
• Kızgut 2017 İ. Kızgut, “Antalya Tahtalı Dağ Çevresi Yerleşimlerine İlişkin Yeni Bulgular ve Öneriler”. Cedrus V (2017) 199-215.
• Kolb – Thomsen 2000 F. Kolb – A. Thomsen, “1998 Kyaneai Yüzey Araştırması Sonuçları”. AST XVII/1 (2000) 217–234.
• Kolb 2008 F. Kolb, Burg-Polis-Bischofssitz. Geschichte der Siedlungskammer von Kyaneai in der Südwesttürkei. Main Am Rhein 2008.
• Konecny 1997 A. Konecny, Hellenistische Turmgehöfte in Zentral-und Ostlykien. Wien 1997.
• Konecny 1998 A. Konecny, “Lykische Ölpressen”. ÖJh 67 (1998) 120-194.
• Konecny 1999 A. Konecny, “Lykische Ölpressen II. Die Oliven verarbeitungs-anlagen in der Siedlungauf dem Dinek Tepesi”. ÖJh 68 (1999) 141-172.
• Korkut 2015 T. Korkut, Tlos. Akdağların Yamacında Bir Likya Kenti. İstanbul 2015.
• Kuban 2010 Z. Kuban, “Kıran Gölü Kutsal Alanı Yüzey Araştırmalarında Tespit Edilen Tarımsal Üniteler”. Eds. Ü. Aydınoğlu – A. Kaan Şenol, Antik Çağda Anadolu’da Zeytinyağı ve Şarap Üretimi. İstanbul (2010) 213-225.
• Magie 1950 D. Magie, Roman Rule in Asia Minor I-2 Princeton 1950.
• McNicoll – Winikoff 1983 A. McNicoll – T. Winikoff, “A Hellenistic Fortress in Lycia –The IsianTower?”. AjA 87/3 (1983) 311-323.
• Öner 2000 E. Öner, “Demre Çayı Deltası’nın Jeomorfolojik Gelişimi ve Myra Antik Kenti, Limanı ve St. Nicholaus Kilisesi”. AST XVI (2000) 1-18.
• Öner 2001 E. Öner, “Eşen Çayı Delta Ovasının Alüvyal Jeomorfolojisi ve Jeoarkeolojik Değerlendirmeler”. Ed. Anon. Türkiye Kuvaterneri Çalıştayı Makaleler Kitabı. İstanbul (2001) 103-121
• Özdilek – Tıbıkoğlu 2017 B. Özdilek – H. O. Tıbıkoğlu, “Beydağları Onobara Çevresindeki Gedeller ve Yalnız Mezar Çiftlikleri”. Eds. Ü. Aydınoğlu – A. Mörel, Antik Dönemde Akdeniz’de Kırsal ve Kent, Sempozyum Bildirileri. Mersin (2017) 260-281.
• Patterson 2000 J. R. Patterson, “Samnium ve Likya’da Yerleşim, Kent ve Seçkin”. Çev. L. Özgünel, Antik Dünyada Kırsal ve Kent. İstanbul (2000) 149-170.
• Plinius nat. Pliny the Elder, The Natural History . Ed. J. Bostock. London 1855.
• Rackham – Moddy 1992 O. Rackham – A. Moody, "Terraces". Ed. B. Wells, In Agriculture in Ancient Greece: Proceedings of the Seventh International Symposium at the Swedish Institute at Athens. Stockholm (1992) 123-130.
• Saraçoğlu 1989 H. Saraçoğlu, Akdeniz Bölgesi. Ankara 1989.
• Ševčenko 1984 I. Ševčenko – N. P. Ševčenko, The Life of Saint Nicholas of Sion. Massachussetts 1984.
• Söğüt – Gider 2010 B. Söğüt – Z. Gider, “Belentepe Hellenistik Dönem Zeytinyağ Atölyeleri”. Eds. Ü. Aydınoğlu – A. Kaan Şenol, Antik Çağda Anadolu’da Zeytinyağı ve Şarap Üretimi. Sempozyum Bildirileri. İstanbul (2010) 241-257.
• Şahin – Adak 2014 S. Şahin – M. Adak, Stadiasmus Patarensis. Itinera Romana Provinciae Lyciae/Likya Eyaleti Roma Yolları. İstanbul 2014.
• Takmer 2008 B. Takmer, “Lex Portorii Provinciae Lyciae. Ein Vorberichtüberdie Zollinschrift aus Andriake aus neronischer Zeit”. Gephyra 4 (2008) 165–188.
• Tırpan – Büyüközer 2010 A. A. Tırpan – A. Büyüközer, “Börükçü 2 Numaralı Zeytinyağı Atölyesi”. Eds. Ü. Aydınoğlu – A. Kaan Şenol, Antik Çağda Anadolu’da Zeytinyağı ve Şarap Üretimi. Sempozyum Bildirileri. İstanbul (2010) 227-240.
• Tırpan et al. 2010 A. A. Tırpan, Z. Gider – A. Büyüközer, “Wine Production And Trade In Belentepe In Byzatine Period”. Eds. E. M. Doksanaltı – E. Aslan, Proceedings of the International Symposium. Trade and Production Through the Ages. Konya (2010) 175-188.
• Tiryaki 2016 S. G. Tiryaki, “Demirçağ Milyas Mezarlıkları ve Ölü-Gömme Gelenekleri Üzerine Bir Ön- Değerlendirme”. Adalya XIX (2016) 51-74.
• Uygun et al. 2015 Ç. Uygun, B. Özdemir – K. Sezgin, “Zeytin ve Şarap İşlikleri”. Ed. T. Korkut, Arkeoloji, Epigrafi, Jeoloji, Doğal ve Kültürel Peysaj Yapısıyla Tlos Antik Kenti ve Teritoryumu. Ankara (2015) 496-514.
• Varkıvanç 2015 B. Varkıvanç, “Pottery Finds from the Winery in the West Agora of Xanthos”. Eds. H. İşkan – F. Işık, Kum’dan Kent’e Patara Kazılarının 25 Yılı. Uluslararası Sempozyum Bildirileri: From Sand into a City. 25 Years of Patara Excavations. Proceedings of the International Symposium. İstanbul (2015) 545-557.
• Yücel 1958 T. Yücel, “Teke Yöresi Orta Bölümünün Mevzii Coğrafyası”. AÜDTCF Dergisi XVI/1 (1958) 143-204.