Letoon Teras Duvarı Kazısından Ele Geçen Hellenistik Seramikler

Yıl 2019, Cilt: 7, 267 - 298, 30.06.2019

Banu Özdilek

https://doi.org/10.13113/CEDRUS.201911

Öz

Letoon’a ovadan ulaşan yol, günümüzde yerleşimin bu yön­de­ki ilk büyük
yapı kalıntısı olan tiyatro yakınından geçe­rek mer­keze yönlenir. Tiyatronun
yaslandığı, Tüm­tüm Te­pe’nin batı ka­yalık yamacı yerleşim tesislerinin bu­lunduğu
düz­lüğün doğu yanı sıra doğal bir set oluşturur. Yamaç, ku­zeyden güneye
yerleşim pla­nı dolayısıyla, onu oluşturan mün­ferit binalarla ilişkili bir
tasarımla, adım adım farklı işlev­lerle biçimlendirilerek kullanılmış kesitler
sunarak uzanır. Le­toon araştırmaları kapsamında, tepede gerçekleştirilen
incele­meler, batı yamacın tiyatrodan kente doğru uzanan uç kesi­min­de yer yer
izlenen bazı duvar kalıntılarının te­ras­lamaya dö­nük yapısal özellikler göstermesi
nedeniyle yerleşim doku­su adına potansiyel veriler sunabileceği düşüncesini
doğur­du; sonuçta 2015 yılından itibaren bu alanda çeşitli kazı çalışma­ları
yürütülmeye başlandı. Söz konusu çalışmalarda geride bı­rakılan dört sezonun
ardından buluntu yoğunluğunu oluştu­ran, Hellenistik Dönem’e, ait seramikler bu
makalenin konu­sunu oluşturmaktadır. Seramiklerin tepeden akıntı ile gelen
toprak içerisinden ele geçen belirsiz buluntu durumu dolayı­sıyla teras duvarı
ve Geç Antik Dönem mekânları ile bağlam­larının zayıf görülmesine karşın, geniş
zaman aralığına tarih­lenen, çeşitli form­larda zengin bir grup oluşturması
nedeniyle ayrı bir çalışma konusu olarak bu makale ile değerlendirilmesi uygun
görülmüş­tür. Bu çalışmanın amacı, Hellenistik Dö­nem’deki, Letoon sera­mik
repertuarına ışık tutmaktır. Yapı­lan bu çalışmada, Hellenistik Dönem’e ait,
Batı Anadolu yerel üretimlerinin yoğun olduğu göz­lemlenmiştir. Özellikle içle­rin­de
Ephesos, üretimi seramikle­rin varlığı dikkat çekmekte­dir. Hellenistik Dönem
seramikleri içerisinde ele geçen en yo­ğun grup; kabartmalı kalıp yapımı kâse­lerdir.
İkinci yoğun­luğa sahip gruplar ise; Batı Anadolu üretimi ekhinus kâseler ile
içe dönük dudak profilli tabaklardır. Lykia Böl­gesi’deki Hellenistik
Dönem’deki seramik ticareti ve kentler arasındaki ilişkiler, sistemli kazı ve
seramik çalışmalarının yürü­tüldüğü diğer kentlerle paralellik göstermektedir.
Bu sonuçlar ışı­ğında, ticarete ve kentler arasındaki ilişkilere bir bakış
sağlanmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Letoon, Lykia, Hellenistik Dönem

Kaynakça

• Anderson-Stojanović 1992 V. R. Anderson-Stojanović, Stobi: The Hellenistic and Roman Pottery. Princeton 1992.
• Akkurnaz 2016 F. B. Akkurnaz, Eski Yunan ve Roma Kaplar-İşlevler. İstanbul 2016.
• Atik-Korkmaz 2013 S. Atik-Korkmaz, “Letoon” . Eds. G. Çulcuoğlu et al, Unesco World Heritage in Turkey. Ankara (2013) 201-217.
• Atik-Korkmaz 2016 S. Atik-Korkmaz, “Ana Tanrıçanın Kutsal Alanı: Letoon”. Eds. H. İşkan – E. Dündar, Lukka’dan Likya’ya Sarpedon ve Aziz Nikolaos’un Ülkesi. İstanbul (2016) 186-205.
• Baur 1941 P. V. C. Baur, “Megarian Bowls in the Rebecca Darlington Stoddard Collection of Greek and Italian Vases in Yale University”. AJA 45/2 (1941) 229-248.
• Bounegru 2003 O. Bounegru, “La production des ateliers de céramique de Pergame (Vallée de Kestel): un aperçu général” (Pl. LXXXVI-LXXXIX) Les Ceramiques en Anatolie aux Epoques Hellenistique et Romaine”. Ed. C. Abadie-Reynal, Actes de la Table Ronde d’Istanbul, 22-24 mai 1996 Varia Anatolica XV. . Eds. C. Abadie-Reynal. Institut Français D’Etudes Anatoliennes Georges Dumezil-İstanbul. De Boccard Edition-Diffusion Paris, (2003) 137-140.
• Coldstream – Eiring – Forster 2001
• J. N. Coldstream, L. J. Eiring – G. Forster, Knossos Pottery Handbook Greek and Roman2001.
• Courby 1922 F. Courby, Les Vases Grecs à reliefs. Paris 1922.
• Crowfoot 1957 G. M. Crowfoot, “Terra Sigillata General List”. Eds. J. W. Crowfoot, G. M. Crowfoot – K. M. Kenyon, The Objects from Samaria. Samaria-Sebaste, Reports of the Work III (1957) 306-357.
• Çokay-Kepçe 2006 S. Çokay-Kepçe, Antalya Karaçallı Nekropolü. Antalya 2006.
• Delemen – Çokay-Kepçe 2009 İ. Delemen – S. Çokay-Kepçe, Yunan ve Roma Kap Formları Sözlüğü. İstanbul 2009.
• Dereboylu 2003 E. Dereboylu, “Daskyleion Kabartmalı Kâseleri ve Batı Yamacı Kapları Kronoloji ve Üretim Yeri Problemleri”. Ed. C. Abadie-Reynal, Varia Anatolica XV. İstanbul (2003) 55-63.
• Doksanaltı 1997 E. Doksanaltı, Knidos Kap Krio Çalışmalarında Bulunan İki Sarnıç ve İçlerinden Çıkan Buluntu Grubu, . Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi. Konya 1997.
• Doksanaltı 2006 E. Doksanaltı, Knidos Kap Krio Kazı Alanı. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi. Konya 2006.
• Doksanaltı 2003 E. Doksanaltı, “Knidos-Kap Krio Hellenistik Sarnıç Buluntuları”. Ed. C. Abadie-Reynal, Varia Anatolica XV. İstanbul (2003) 27-33
• Doksanaltı 2014 E. Doksanaltı, “Three Hellenistic Tombs and Ceramic Finds from Knidos” . H’ EΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ ΙΩΑΝΝΙΝΑ 5-9 μαιου 2009, ΠΡΑΚΤΙΚΑ. Κειμενα ΑθΗΝΑ (2014) 323-336
• Durukan – Körsulu 2007 M. Durukan – H. Körsulu, “Hellenistik Dönem Seramikleri”. Ed. S. Durugönül, Dağlık Kilikia’da Bir Antik Kent Kazısının Sonuçları Nagidos. İstanbul 2007.
• Dündar – Işın 2015 E. Dündar – G. Işın, “Hellenistic Ceramics from Cellar of The Building Complex on the Tepecik Acropolis at Patara”. Eds. E. Laflı – S. Patacı, Recent Studies on the Archaeology of Anatolia BAR 2750 (2015) 203-215.
• Dündar 2016 E. Dündar, “Likya’da Seramik Üretim ve Ticarete Genel Bir Bakış”. Eds. H. İşkan – E. Dündar, Lukka’dan Likya’ya Sarpedon ve Aziz Nikolaos’un Ülkesi. İstanbul (2016) 504-518.
• Dündar – Rauh 2017 E. Dündar – N. K. Rauh, “The North Bastion on the Tepecik Acropolis at Patara: Dating “Early Hellenistic” Fortification Walls in Southwestern Anatolia”. Hesperia Vol. 86/3 (2017) 509-581.
• Edwards 1975 G. R. Edwards, Corinthian Hellenistic Pottery, Corinth, Results of Excavations Conducted by The American School of Classical Studies at Athens Vol. VII Part III Corinthian Hellenistic Pottery. New Jersey 1975.
• Edwards 1986 G. R. Edwards, “Corinthian Moldmade Bowls: The 1926 Reservoir”. Hesperia 55/4 (1986) 389-419.
• Ferrazzoli 2013 A. F. Ferrazzoli, “Late Hellenistic Stuff from Elaiussa Sebaste”. Eds. M. Tekocak, K. Levent Zoroğlu’na Armağan Studies in Honour of K. Levent Zoroğlu. İstanbul (2013) 257-275
• Gassner 1997 V. Gassner, Das Südtor der Tetraganos-Agora. Keramik und Kleinfunde, Forschungen in Ephesos. Wien 1997.
• Gürler 2003 B. Gürler, “Hellenistic Ceramic of Metropolis in Ionia: Chronology, Production and Related Cities”. Eds. C. Abadie-Reynal, Varia Anatolica XV. İstanbul (2003) 9-16.
• Hayes 1971 J. Hayes, “Four Early Roman Groups From Knossos”. The Annual of the British School at Athens 66 (1971) 249-274.
• Hayes 1983 J. Hayes, The Villa Dionysos Excavations, Knossos: The Pottery. Athens 1983.
• Hayes 1991 J. Hayes, Paphos Volume III The Hellenistic and Roman Pottery. Nicosia 1991.
• Işın 2007 G. Işın, “General outlook to the Hellenistic Pottery of Patara with Selected Examples”. Eds. S. Lemaitre, Céramiques Antiques en Lycie (VIIe S. a. C. – VIIe S. P. C.) Les Produits et Les Marchés. Actes de la table-ronde de Poitiers (21-22 mars 2003). Bordeaux (2007) 137-150.
• Işın 2008 G. Işın, “The Preliminary Report on the Hellenistic Pottery of Patara From The Tepecik Hill Excavations”. Asia Minor Studien Band 55 (2008) 157-171
• Işın 2011 G. Işın, “Antik Çağda Lykia Seramikleri Ticaret ve Üretim Sorunları Üzerine Düşünceler M. Ö. 8. y.y. – MS 2. y.y.”. Mediterra 2011 Uluslararası Katılımlı Akdeniz’de Seramik Kültürü Sempozyumu Antalya, Adrasan 14-16 Kasım 2011. Antalya 2011.
• Işın et al. 2015 G. Işın, T. Takaoğlu, K. Sezgin – T. Yücel, “Tlos Seramikleri”. Ed. T. Korkut, Arkeoloji, Epigrafi, Jeoloji, Doğal ve Kültürel Peyzaj Yapısıyla Tlos Antik Kenti ve Teritoryumu. Antalya (2015) 148-212.
• Jones 1950 F. F. Jones, “The Pottery”. Ed. H. Goldman, Excavations at Gözlükule, Tarsus, Vol. 1. The Hellenistic and Roman Periods. New Jersey (1950) 149-296.
• Karcı 2006 G. Karcı, Uşak Müzesi’ndeki Kalıp Yapımı Kâseler. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi. İzmir 2006.
• Kassab-Tezgör 2003 D. Kassab-Tezgör, “La Céramique fine de l’Atelier A1 de Cnide”. Ed. C. Abadie-Reynal, Varia Anatolica XV. İstanbul (2003) 35-43.
• Kenrick 1985 P. M. Kenrick, The Fine Pottery, Excavations at Sidi Khrebish Benghazi (Berenice) Bd. III 1, 1985.
• Kögler 2005 P. Kögler, “ Import, Export, Imitation. Trade and the Economic Power of Late Hellenistic and Early Imperial Knidos According to the Fine Pottery”. Eds. M. B. Briese – L. E. Vaag, Trade Relations in the Eastern Mediterranean from the Late Hellenistic Period to Late Antiquity: The Ceramic Evidence. Halicarnassian Studies 3. Denmark (2005) 50-62.
• Kögler 2014 P. Kögler, “Table Ware from Knidos: The Local Production during the 2nd and 1st centuries B.C.”. Eds. P. G. Bilde – M. L. Lawall, Pottery, Peoples and Places Study and Interpretation of Late Hellenistic Pottery. Black Sea Studies 16. Aarhus (2014) 157-370.
• Marksteiner et al. 2007 T. Marksteiner, S. Lemaitre – B. Yener-Marksteiner, “Keramik aus der Sondage 5 in der Weststadt von Limyra”. Jahreshefte des Österreichischen Archäologischen Institutes 76 (2007) 236-276.
• Meriç 2002 R. Meriç, Späthellenistisch-römische Keramik und Kleinfunde aus einem Schachtbrunnen am Staatsmarkt in Ephesos FiE 9/3 Wien 2002.
• Meyer-Schlicthmann 1988 C. Meyer-Schlicthmann, Die pergamenische Sigillata aus der Stadtgrabung von Pergamon. Mitte 2. Jh. V. Chr.-Mitte 2. Jh. n. Chr., PF 16. Berlin 1988.
• Mitsopoulos-Leon 1972-75 V. Mitsopoulos-Leon, “Keramik aus Basilika und Prytaneion-Ein Überblick”. Öjh 50 (1972-75) 497-524.
• Mitsopoulos-Leon 1991 V. Mitsopoulos-Leon, Die Basilika am Staatsmarkt in Ephesos. Kleinfunde 1. Teil: Keramik hellenistischer und römischer Zeit, FiE 9, 2, 2. Wien 1991.
• Öner 1997 E. Öner, “Eşen Ovasının Alüvyal Jeomorfolojisi ve Likya Antik Kentleri”. AÜ Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi 6 (1997) 203-242.
• Özdilek 2015 B. Özdilek “Andriake Sinagogu’ndan Seçilmiş Örneklerle Hellenistik ve Roma Dönemi Seramiklerine Genel Bir Bakış”. Cedrus III (2015) 89-117.
• Özdilek 2018 B. Özdilek, “Andriake Limanından Ele Geçen DSD Grubu/ Kıbrıs Sigllataları Işığında Lykia’nın Doğu Akdeniz ile Deniz Ticareti”. Phaselis IV (2018) 57-77.
• Özdilek – Atik Korkmaz 2018 B. Özdilek – S. Atik-Korkmaz, “Letoon Teras Duvarları ve Geç Antik Dönem Mekânları 2015-2017 Yılları Kazı Buluntuları”. Cedrus VI (2018) 395-433.
• Özdilek, Demirtaş – Daşdemir 2018
• B. Özdilek, B. Demirtaş – M. Daşdemir, “ Tümtüm Tepe Ana Kaya Alanı ve Teras Duvarı Kazıları”. S. Atik-Korkmaz, “Letoon 2016”, içinde 39. KST 3 (2018) 410-412.
• Pellegrino 2003 E. Pellegrino, “Présentation des céramiques issues des fouilles menées en 1998-199 sur l’acropole Lycienne de Xanthos”. Anatolia Antiqua XI (2003) 215-222.
• Pellegrino 2004 E. Pellegrino, “Note sur un dépotoir de céramique du IIIe ap. J.C. et la datation de la résidence du Nord-Est de l’acropole lycienne de Xanthos”. Anatolia Antiqua 12 (2004) 123-143.
• Radt – De Luca 2003 W. Radt – G. De Luca, “Grabungen im Fundament des Pergamonaltar. Grobe Keramik – Graue Sondergruppe-Lampen”. Ed. C. Abadie-Reynal, Varia Anatolica XV. İstanbul (2003) 3-8.
• Rotroff 1982 S. I. Rotroff, Hellenistic Pottery Athenian and Imported Moldmade Bowls. The Athenian Agora Vol. XXII. Princeton 1982.
• Rotroff 1997 S. I. Rotroff, The Athenian Agora Vol. XXIX, Hellenistic Pottery Athenian and Imported Wheelmade Table Ware and Related Material, Part 1, Part 2. New Jersey 1997.
• Rotroff 2002 S. I. Rotroff, “West Slope in the East”. Eds. F. Blonde, P. Ballet – J. Francois-Salles, Ceramiques hellenisques et romaines. Productions et diffision en Mediterranee orientale (Chybre, Egypte et cote syro-palestinienne), Lyon 2-4 Mars 2000, TMO 35. Lyon (2002) 97-115.
• Rotroff 2013 S. I. Rotroff, Industrial Religion The Saucer Pyres of the Athenian Agora. Hesperia Supplement 47. New Jersey 2013.
• Schäfer 1968 J. Schäfer, Hellenistische Keramik aus Pergamon. Pergamenische Forschungen Band 2. Berlin 1968.
• Semeraro 2003 G. Semeraro, “Hierapolis de Phrygie. Les céramiques a Relief Hellenistiques et Romaines”. Ed. C. Abadie-Reynal, Varia Anatolica XV. İstanbul (2003) 83-89.
• Sparkes – Talcott 1970 B. A. Sparkes – L. Talcott, Black and Plain Pottery of the 6th, 5th and 4 th Centuries B.C. Part 1, Text. The Athenian Agora Results of Excavations Conducted By The American School of Classical Studies at Athens Volume XII. Princeton, New Jersey 1970.
• Semeraro 2003 G. Semeraro, “Hierapolis De Phrygie. Les Ceramiques a Relief Hellenistiques et Romaines”. Eds. C. Abadie-Reynal, Les Céramiques En Anatolie Aux Epoques Hellenistiques et Romaine, Actes de la Table Ronde d’Istanbul, 22-24 mai 1996. Paris (2003) 83-89.
• Thür 2005 H. Thür, Hanghaus 2 in Ephesos Die Wohneinzeit 4 Baugefund, Ausstattung, Funde Texband. Forschungen in Ephesos, Band VIII/6. Wien 2005.
• Vaag, Nørskov – Lund 2002 L. E. Vaag, V. Nørskov – J. Lund, The Maussolleion at Halikarnassos, Reports of the Danish Archaeological Expedition to Bodrum, Volume 7, The Pottery Ceramic Material and Other Finds from Selected Contexts, with a contribution by M. K. Schsldemose, Jutland Archaeological Society Publications XV:7. Aarhus 2002.
• Waagé 1948 F. O. Waagé, “The Pottery”. Ed. W. Elderkin, Antioch on the Orontes I. The Excavations of 1932. Oxford 1948.
• Wintermeyer 2004 U. Wintermeyer, Didyma. Die hellenistische und frühkaiserzeitliche Gebrauchskeramik Auf Grundlage der Stratifizierten Fundkeramik Aus Dem Bereich Der Heiligen Strasse. Mainz am Rhein 2004.
• Yedidağ 2015 T. Y. Yedidağ, “Dorylaion Kalıp Yapımı Kâseleri”. Olba XXIII (2015) 235-272.