The Iron Age Traces in Pisidia

Yıl 2018, Cilt: 6 , 139 - 158, 29.06.2018

Eray Dökü

Öz

Although the region, which was called ‘Cabalis’ during the Iron Age and ‘Cibyratis’ when Cibyra gained strength during the Hellenistic and Roman periods, was surrounded by Pisidia in the north-east, Milyas and Lykia in the south, Karia in the east and Phrygia in the north, it is quite difficult to draw its line. Limited numbers of archaeological excavations and studies in the area refer to Phrygian culture in early periods. On the other hand, recent surveys have shown that settlements increased and cultural data flourished during the Lydian-Persian period. Strabo stated that Cabal people who were of Lydian origin dominated the area and this statement has been supported by archaeological evidence. The traces they left are mainly seen in their burial traditions. Lydian type tumuli as well as stone setting tumuli, the number of which is over 150, are the most significant archaeological data. Also rock- cut tombs, cladding sheet used for civil and religious architecture and above all the ceramics, named as Iron Age ceramics in early studies but proved to be associated with Lydian culture after the latest studies are remarkable evidence to prove the existence of Lydia in the area.

Anahtar Kelimeler

Iron Age, Pisidian, Cabalis, Lydia, Settlement Typology

Pisidia’ da Demir Çağ İzleri

Öz

Demir Çağı’nda Kabalis Bölgesi olarak anılan, ardından Hellenistik ve Roma Dönemi’yle, Kibyra kentinin güçlenmesiyle birlikte Kibyratis olarak adlandırılan bölge, Pisidia Bölgesi'nin kuzey doğusunda, Güneyde Milyas ile Lykia, doğuda Karia ve kuzeyde Phrygia ile çevrelenmiş olsa da, tam olarak sınırlarını çizebilmek oldukça zordur. Daha önce bölgede yapılan az sayıdaki arkeolojik kazı ve araştırmalar erken dönem için Phrygia kül-türünün alanda izlendiğinden bahseder. Buna karşın son yıllarda yapılan yüzey araştırmalarıyla Lydia-Pers Dönemi içerisinde yerleşimlerin arttığı ve kültür verilerinin zenginleştiği izlenir. Strabon'un da belirttiği Lydia soylu Kabal halkının bölgeye geldiği ve egemenlik kurduğu yönündeki aktarımı arkeolojik delillerle de desteklenmektedir. Bu halkın bıraktığı izler özellikle ölü gömme gelenek-lerinde, Lydia tipi tümülüsler yanında bölgeye özgü ve sayıları tespit edilebildiği kadarıyla 150'yi aşan taş yığma tümülüsler en belirgin arkeolojik verilerdir. Bunun yanında kaya mezarlarıyla, sivil ve dini mimaride izlenen pişmiş toprak kaplama levhalarıyla ve en önemlisi erken araştırmalarda Demir Çağı seramiği olarak adlandırılsa da yeni yüzey araştırmalarının sonuçlarına göre Lydia kültür coğrafyası ile ilintili seramikler, Lydia'nın bölgedeki varlığını kanıtlar nitelikleriyle dikkate değerdir.

Anahtar Kelimeler

Demir Çağı, Pisidia, Kabalis, Lydia, Yerleşim Tipleri

Kaynakça

• Hdt. Herodotos, Herodot Tarihi. Çev. M. Ökmen. İstanbul 1991.
• Strab. Strabon, Coğrafya. Çev. A. Pekman. İstanbul 2000.
• Ksen. Anab. Ksenophon, Anabaisis (Onbinlerin Dönüşü). Çev. T. Gökçöl. İstanbul 1998.
• Ksen. Hell. Ksenophon, Yunan Tarihi. Çev. S. Sinanoğlu. Ankara 1999.
• Modern Literatür
• Baytak 2014 İ. Baytak, Kabalis (Kibyratis) Bölgesi Tarihi Coğrafyası ve Çağlar Boyu Yerleşim Modelleri-Urbanizasyon. Selçuk Üniversitesi SBE Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• Butler 1922 H. Crosby Butler, Sardis Vol. I. The Excavations Part 1: (1910-1914). Leiden, Brill, 1922.
• Corsten- Hülden 2012 Corsten Th.-Hülden O. “Zwischen den Kulturen. Feldforschungen in der Kibyratis. Bericht zu den Kampagnen 2008-2011”. IstMitt 62 (2012) 7-117.
• Coulton 2012 J. J. Coulton, The Balboura Survey and Settlement in Highland Southwest Anatolia Vol. 1: Balboura and the History of Highland Settlement; Vol. 2: The Balboura Survey. Detailed Studies and Catalogues. 2012.
• Cummer 1970 Cummer W. W. (1970). “Phrygian Roof Tiles in the Burdur Museum”. Anatolia 14 (1970) 29-55.
• Çankaya 2013 A. Çankaya, “Bademli-Yuvalak Tümülüsleri Işığında Pisidia Bölgesi’nin Hellenistik Dönem Öncesi Mezar Mimarisi”. Eds. B. Hürmüzlü-M. Fırat-A. Gerçek, Pisidia Sempozyumu(2012)-Pisidia Araştırmaları I (2013) 246-256.
• Çevik 2003a N. Çevik, “New rock-cut tombs at Etenna and the rock cut tomb tradition in Southern Anatolia”. Anatolan Studies 53 (2003) 97-116.
• Çevik 2003b N. Çevik, “Anadolu’daki Kaya Mimarlığı Örneklerinin Karşılaştırılması ve Kültürlerarası Etkileşim Olgusunun yeniden İrdelenmesi”. Olba VIII (2003) 213-250, Lev. 39-46.
• Dökü – Baytak 2013 F. Eray Dökü - İ. Baytak, “Uylupınar (Erken Kibyra) Yerleşimi 2012 Yüzey Araştırmaları”. Eds. B. Hürmüzlü-M. Fırat-A. Gerçek. Pisidia Sempozyumu(2012), Pisidia Araştırmaları I (2013) 71-89.
• Dökü – Baytak 2015 F. Eray Dökü - İ. Baytak, “2014 Yılı Uylupınar (Erken Kibyra) Yerleşimi Yüzey Araştırması”. Anmed 13 (2015) 208-218.
• Dökü – Baytak 2016 F. Eray Dökü - İ. Baytak, “2015 Yılı Uylupınar (Erken Kibyra) Yerleşimi Yüzey Araştırması”. Anmed 14 (2016) 282-295.
• Dökü – Baytak 2017a F. Eray Dökü - İ. Baytak, “2016 Yılı Uylupınar (Erken Kibyra) Yerleşimi Yüzey Araştırması”. Anmed 15 (2017) 261-268.
• Dökü – Baytak 2017b F. Eray Dökü - İ. Baytak, “Korkuteli Karabayır Taş Yığma Tümülüsleri Işığında Demir Çağ Kabalis ve Milyas İlişkileri/The Iron Age Relationship Between Kabalis and Milyas In The Light Of Korkuteli Karabayır Stone Masonry Tumuli”. Cedrus V (2017) 11-19.
• Dökü – Baytak 2017c F. Eray Dökü - İ. Baytak, “Kabalis Bölgesi Demirçağ Yerleşim Tipleri ve Gözetleme-Haberleşme Kaleleri/Kabalis Region Surveillance-Communication Forts and Settlement Types During Iron Age”. MJH VII/2 (2017) 223-242.
• Dökü – Özüdoğru 2009 F. E. Dökü – Ş. Özüdoğru, “Ticaret Yollarının Kavşağındaki Kent Kibyra”. Eds. N. Yılmaz, H. Yıldız – E. Er, III. Ulusal Mimarlık ve Taş Sempozyumu, Geçmişten Geleceğe Ticaret Yapılarında Taş. 20 - 21 Kasım 2009. Antalya (2009) 51-55.
• Dökü 2011 F. Eray Dökü, “Eurymedon Vadisi Asarbaşı Yerleşimi Kaya Mezarı”. Olba XIX (2011) 127-58.
• Dökü 2013 F. Eray Dökü, “Uylupınar Yerleşmesi (Erken Kibyra) ve Çevresi Yüzey Araştırması 2012”. Anmed 11 (2013) 239-49.
• Dökü 2014 F. Eray Dökü, “Uylupınar Yerleşmesi (Erken Kibyra) ve Çevresi Yüzey Araştırması 2013”. Anmed 12 (2014) 230-6.
• Dökü 2015 F. Eray Dökü, “Manca ve Hasanpaşa’daki Yeni Bulgular Işığında Kabalis Mezar Mimarisinin Yeniden Değerlendirilmesi”. Adalya XVIII (2015) 73-100.
• Dörtlük 1985 K. Dörtlük, “Uylupınar Kazı Raporu”. TürkAD 24/2 (1985) 9-13.
• Dörtlük 1988 K. Dörtlük, “Elmalı Bayındır Tümülüsleri Kurtarma Kazısı”. Kazı Sonuçları Toplantısı I (1988) 171-4.
• Ekinci 2007 H. Ali Ekinci, “Burdur İli, Karamanlı İlçesi, Üç Tümülüsler 2005 Yılı Kurtarma Kazısı”. Müze Kurtarma Kazıları Sempozyumu 15 (2007) 53-60.
• Ekinci et al. 2007 H. Ali Ekinci et al., Kültür Envanteri Burdur İlçeler. 2007.
• Ekinci vd. 2006 H. A. Ekinci, Ş. Özüdoğru, F. E Dökü – G. Tiryaki, “Kibyra Kazı Çalışmaları 2006”. Anmed 5 (2007) 22-28.
• Ekinci vd. 2007 H. A. Ekinci, Ş. Özüdoğru, F. E. Dökü – G. Tiryaki, “Kibyra Kazı Çalışmaları 2007”. Anmed 6 (2008) 35-41.
• Ekinci vd. 2008, H. A. Ekinci, Ş. Özüdoğru – F. E. Dökü, “Kibyra 2008 Yılı Kazıları”. Anmed 7 (2009) 32-39.
• Fiedler – Taşlıalan 2002 G. Fiedler – M. Taşlıalan, “Un monument rupestre phrygien au bord du lac de Hoyran”. Anatolia Antiqua X (2002) 97-112.
• Gay – Corsten 2006 Kirsten A. Gay - Th. Corsten, “Lycian tombs in the Kibyratis and the extent of Lycian culture”. Anatolian Studies 56 (2006) 47-60.
• Haspels 1971 C. H. E. Haspels, The Highlands of Phrygia: Sites and Monuments. 1971.
• Hülden 2006 O. Hülden, “Chamber Tombs, Podium or Terrace Tombs, Tumuli Recently Discovered Grave Types Expand the Spectrum of Lycian Graves”. Eds. K. Dörtlük-B. Varkıvanç-T. Kahya et al. III. Uluslararası Likya Sempozyumu Bildirileri, (2006) 263-280.
• Hülden 2012 O. Hülden, “Ein archaisches Felsgrab mit Löwenrelief nahe Alanköy”. IstMitt 62 (2012) 371-82.
• Hürmüzlü – Gerçek 2015 Hürmüzlü, B. ve Gerçek, A., “Pisidia'da Yeni Bir Kale Yerleşmesi”. Eds. C. Şimşek, B. Duman, E. Konakçı, Mustafa Büyükkolancı’ya Armağan (2015) 309-313.
• Hürmüzlü 2007a B. Hürmüzlü, “Pisidia’da “Gömü Geleneklerinin” Işığında Kültürler Arası İlişkiler”. SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi 15 (2007) 1-22
• Hürmüzlü 2007b B. Hürmüzlü, “Pisidia Bölgesi’nde Ele Geçen Anthemion Tipi Steller”. Colloquium Anatolicum 6 (2007) 97-144.
• Hürmüzlü 2009a B. Hürmüzlü, “Isparta Bölgesi 2008 Yılı Arkeolojik Yüzey Araştırması: Tymandos Antik Kenti ve Çevresi”. Anmed 7 (2009) 122-124.
• Hürmüzlü 2009b B. Hürmüzlü, “Remarks on Cultural Interactions in the Earlier Periods of North West Pisidia”. Eds. H. Löhr – G. Mehnert – A. Slawisch – A. Mehnert – R. Einicke – St. Lehmann. Zurück zum Gegenstand. Festschrift für Andreas E. Furtwängler (2009). 493-500.
• Işık 2000 F. Işık, “Die Statuetten vom Tumulus D bei Elmalı”. Lykia V (2000) 1-73.
• Kahya - Ekinci 2015 T. Kahya - H. Ali Ekinci, “Temples to the Mother Goddess Discovered on the Duver Peninsula”. Adalya 18 (2015) 45-72.
• Kahya 2012a T. Kahya, “Düver Yerleşim Tarihi Araştırmaları 2011”. Anmed 10 (2012) 148-53.
• Kahya 2012b T. Kahya, “The Rock Tomb on the Düver Peninsula: An Early Example from Pisidia and Remarks on Cultural Interaction”. Adalya 15 (2012) 13-32.
• Kahya 2012c T. Kahya, “Pisidia Arkaik Dönem Pişmiş Toprak Çatı Elemanları Üzerine Bazı Gözlemler”. Eds. K. Dörtlük - T. Kahya - R. B. Seyhan - T. Ertekin, Uluslararası Genç Bilimciler Buluşması I: Anadolu Akdenizi Sempozyum Bildirileri (2012) 177-194.
• Kahya 2017 T. Kahya, “Düver Mimari Terrakottalarının Dini Kontekst Bağlamında Olası Kullanımı Üzerine Düşünceler”. Phaselis II (2017) 81-117.
• Kaşka 2013 M. Kaşka, “Uylupınar Yüzey Araştırmasında Ele Geçen Arkaik Dönem Seramikler”. Eds. B. Hürmüzlü-M. Fırat-A. Gerçek. Pisidia Sempozyumu(2012)- Pisidia Araştırmaları I (2013) 285-293.
• Kavak 2017 B. Kavak, Göller bölgesi (Burdur - Isparta illeri) demir çağ arkeolojik verileri. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi SBE Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi .
• Kokkinia 2008 C. Kokkinia, “Boubon: The Inscriptions and Archaeological Remains. A Survey 2004-2006”. Meletemata-60, (Kentron Hellēnikēs kai Rōmaikēs Archaiotētos), Athens (2008) 129 vdd. Lev. 10, Fig. 33-39.
• Marek 2016 C. Marec, In the Land of a Thousand Gods: A History of Asia Minor in the Ancient World. 2016.
• Mellink 1972 M. J. Mellink, “Excavations at Karatas-Semayük and Elmali, Lycia, 1971”. American Journal of Archaeology 76/2 (1972) 257-69.
• Mitchell 1991 S. Micthell “Hellenization of Pisidia”. Mediterranean Archaelogy 4 (1991) 119-145.
• Özsait 2006a M. Özsait, “Burdur İli 2005 Yılı Yüzey Araştırmaları”. Anmed 4 (2006) 93-98.
• Özsait 2006b M. Özsait, “Burdur İli 2005 Yılı Yüzey Araştırmaları” AST 24, (2006) 463-478.
• Özsait 2007a M. Özsait, “2006 yılı Burdur ve Isparta İlleri Yüzey Araştırmaları”. AST 25 (2007) 307-322.
• Özsait 2007b M. Özsait, “Burdur ve Isparta İlleri Yüzey Araştırmaları 2006”. Anmed 5 (2007) 107-112.
• Özüdoğru 2014 Ş. Özüdoğru, Kibyra’dan Hellenistik Dönem’e Ait Yeni Veriler Üzerine Değerlendirmeler”. Cedrus II (2014) 171-188.
• Özüdoğru 2018 Ş. Özüdoğru, “Kibyra ve Yakın Çevresinin Erken Dönem Yerleşim Tarihçesi”. Eds. M Arslan- F. Baz, A. Vedat ÇELGİN’in 68. Doğum Günü Onuruna Makaleler. İstanbul (2018) 745-763.
• Stinson 2008 P. T. Stinson, “Lale Tepe: A Late Lydian Tumulus near Sardis 2. Architecture and Painting”. Ed. N. D. Cahill. Love for Lydia. A Sardis Anniversary Volume Presented to Crawford H. Greenewalt, Jr., (2008) 25-48.
• Tiryaki 2016 S. G. Tiryaki, “Demirçağ Milyas Mezarlıkları ve Ölü-Gömme Gelenekleri Üzerine Bir Ön-Değerlendirme (Preliminary Evaluations on Necropoleis and Burials of Iron Age Milyas)”. Adalya XIX (2016) 51-74.