A Historical Investigation into Çobankale in Yalova/Altınova

Yıl 2018, Cilt: 6 , 535 - 553, 29.06.2018

Selçuk Seçkin

Öz

This study employing a variety of sources concentrates on the construction process of Çobankale, its relation-ship with the road and the coast, and the reasons behind its construction. Historical repairs are examined using the information provided by previous researchers, explorers and historians who visited or worked in this region. Çobankale’s location, its different historical periods and significance are investigated, together with reconsidering its relationship with other historic settlements in its vicinity. The most important settlement with which the castle has a direct relationship is Hele-nepolis, whose historic development is also examined within this context. Its connection with Pylai, as well as the road route in the Yalakdere Valley where Çobankale is situated are also investigated in relation to 20th century maps and a medieval road map. This research also discusses the views of C. Foss, who studied Çobankale in detail. He dates the construction of the building to 1087. In view of the regional political structure of the period, which led to the Dragos Agreement between the Byzantines and Seljuks, the area where the castle was built must have been Seljuk property. The Seljuks did not allow for the Byzantines to construct a castle in the vicinity of coastal Helenepolis. Çobankale was built roughly around that time, therefore, considering the defense line of the bay and the construction dates of castles, the question of how it was built remains an issue. C. Foss argues that the construction process was facilitated through invitations sent to Seljuk administra-tors to visit Constantinople/Istanbul, who were then lavished with gifts and titles, thereby enabling the castle to be built. He also however, reminds us that the region was controlled by the Seljuks. As a result, regardless of which state it was constructed for, whether it was the Seljuks or the Byzantines, that the castle was taken from and returned to the Seljuks by the Crusaders, shows Çobankale was the earliest castle in the vicinity of Istanbul that was under Turkish/Seljuk rule. This research reviews existing information concerning Çobankale, in relation to the excavation that began there in 2017 following preparatory cleaning works.

Anahtar Kelimeler

Byzantine, Seljuks, Ottoman, Yalova, Altınova, Çobankale, Castle

Tarihsel Süreçte Yalova/Altınova Çobankale

Öz

Bu çalışmada öncelikle Çobankale’nin inşa süreci, yol ve sahil ile olan ilişkisi, kalenin yapılmasına neden olan sebepler kaynaklar yardımıyla incelenmiştir. Kalenin tarihsel süreçte gördüğü onarımlar, bölgede çalışma yapan araştırmacıların, seyyahların ve tarihçilerin verdiği bilgiler çerçevesinde ele alınmıştır. Bu çalışma ile Çobankale’nin önemi, konumu ve geçirdiği dönemler alt başlıklarla verilerek kalenin yakın çevresindeki diğer tarihi yerleşim-ler ile olan bağlantısı da gözden geçirilmiştir. Kale ile doğrudan ilişkili olan en önemli yerleşim olan Helenepolis’in tarihsel serüveni de bu kapsamda ayrıntılı olarak incelenmiştir. Eldeki haritalar yardımıyla da Pylai bağlantısı ve Çobankale’nin de içerisinde yer aldığı Yalakdere Vadisi’nin yol güzergâhı da, 20. yüzyıla ait haritalar ve yapılan araştırmalara dayanan ortaçağ yol haritası paralelinde incelenmiştir. Çalışma sırasında Çobankale’yi ayrıntılı olarak inceleyen C. Foss tarafından ileri sürülen görüşler de tartışılmıştır. C. Foss yapının inşa tarihi olarak 1087 tarihini vermektedir. Bu tarihte bölgedeki siyasi yapıya bakıldığında, Doğu Roma-Selçuklu arasında yapılan Drakon Anlaşması’na göre kalenin bulunduğu alanın Selçuklu toprağı olduğu görülmektedir. Doğu Roma’nın sahildeki Helenepolis civarındaki kale inşaatına Selçuklu güçlerince izin veril-memiştir. Çobankale de aynı tarihlerde inşa edilmiştir. Dolayısıyla kalenin körfez savunma hattı ve kale inşa tarihleri düşünüldüğünde Doğu Roma tarafından inşa edildiği ileri sürülen Çobankale’nin inşasının nasıl gerçekleştiği önemli bir sorun olarak karşımızdadır. C. Foss bu inşa sürecinin, Selçuklu yöneticilerinin İstanbul’a davet edilerek burada kendilerine hediyeler ve unvanlar verilerek, dikkatin başka yöne çektiği sırada gerçek-leştiğini iddia etmekle birlikte, bölgenin kontrolünün Sel-çukluların elinde olduğu gerçeğini de hatırlatmaktadır. Sonuç olarak Çobankale, Selçuklu veya Doğu Roma Devleti’nden hangisi tarafından inşa edilirse edilsin, kalenin Haçlılar tarafından Selçuklu güçlerinin elinden alınması ve yine onların yönetimine bırakılması, Çobankale’nin İstanbul yakınındaki en erken Türk/Selçuklu yönetiminde kale olduğunu bize gösterir. Çalışmamızda 2017 yılında temizlik çalışması ile kazı süreci başlayan Çobankale ile ilgili görüşlerin, eldeki bilgilerin, mevcut araştırmalar ışığında değerlendirilmesi yapılmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Doğu Roma, Selçuklu, Osmanlı, Yalova, Altınova, Çobankale, Kale

Kaynakça

• Akyol 2003 A. Akyol, Zaman Tünelinde Yalova. Yalova 2003.
• Anna Komnena 1996 Anna Komnena, Alexiad-Malazgirt’in Sonrası. Çev. B. Umar. İstanbul 1996.
• Bahar 2013 B. Bahar, İzmit Körfezi Bizans Dönemi Savunma Yapıları Bağlamında Gebze, Eskihisar Kalesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi. Ankara 2013.
• Bayvas 2013 A. D. Ö. Bayvas, “Kayıp İki Kentin izinde: Batı Bitinya’dan Bazı Seçme Buluntular”. Ed. Şevket Dönmez, Güneş Karadeniz’den Doğar/Prof. Dr. Sümer Atasoy’a Armağan Yazılar. İstanbul (2013) 275-277.
• Baz – Seçkin 2013 F. Baz – S. Seçkin, “Neue Grabinschriften aus Pylai in Bithynien (Bithy¬nia’daki Pylai Kentinden Yeni Mezar Yazıtları”. OLBA 21 (2013) 387-404.
• Bondoux 2003 R. Bondoux, “Les Villes”. Eds. B. Geyer – J. Lefort, La Bithynie au Moyen Âge. Paris (2003) 377-409.
• Darrouzes 1981 L. Darrouzes, Notitiae Episcopatuum Ecclesiae Constantinopolitanae. Pa¬ris 1981.
• Demirkent 1996 I. Demirkent, “Haçlılar”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi Cilt 14. İstanbul (1996) 525-546.
• Demirkent 1996 I. Demirkent, Türkiye Selçuklu Hükümdarı I. Kılıç Arslan. Ankara 1996.
• Demirkent 1997 I. Demirkent, Haçlı Seferleri. İstanbul 1997.
• Demirkent 2002 I. Demirkent, “Kılıçarslan I”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi Cilt 25. İstanbul (2002) 396-399.
• Demirkent 2007 I. Demirkent, “İznik’in Haçlılar Tarafından Kuşatılması (6 Mayıs-19 Ha¬ziran 1097)”. Haçlı Seferleri Tarihi, Makaleler, Bildiriler, İncelemeler. İs¬tanbul (2007) 21-42.
• Ermiş 2009 Ü. M. Ermiş, İznik ve Çevresi Bizans Devri Mimari Faaliyetlerin Değerlen¬dirilmesi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi. İstanbul 2009.
• Ermiş 2014 Ü. M. Ermiş, “Seyyahların Gözüyle İznik Şehri ve Yapıları”. CİÉPO 19, Osmanlı Öncesi ve Tarihi Araştırmaları I. İstanbul (2014) 205-232.
• Evliya Çelebi 1985 Evliya Çelebi, Evliya Çelebi Seyahatnamesi Cilt 8. İstanbul 1985.
• Faral 1940 E. Faral, “Kibotos-Civetot”. In: Comptes-rendus des séances de l'Académie des Inscriptions et Belles-Lettres 2 (1940) 112-130.
• Fellows 1939 C. Fellows, A Journal Written During Excursion in Asia Minor. London 1839.
• Foss 1996 C. Foss, Survey of Medieval Castles of Anatolia: Nicomedia 2. Oxford 1996.
• Foss 2002 C. Foss, Anadolu’daki Ortaçağ Kalelerinin İncelenmesi II Nikomedia. Çev. F. Y. Ulugün. İzmit 2002.
• Fronçois 2003 V. Fronçois, “La Céramique Byzantine et Ottomane”. Eds. B. Geyer – J. Lefort, La Bithynie au Moyen Âge. Paris (2003) 287-308.
• Galitekin 2013 A. N. Galitekin, İbrahim Mütefferika Eserlerinden Yalova Kağıthanesi. İs¬tanbul 2013.
• Geyer, Lefort – Planer 1991 B. Geyer, J. Lefort – F. Planet, “Prospection dans la région de Bursa-1990”. Araştırma Sonuçları Toplantısı IX (1991) 109-118.
• Giros 2003 C. Giros, “Les Fortifications Médievales”. Eds. B. Geyer –J. Lefort, La Bithynie au Moyen Âge. Paris (2003) 209-224.
• Göksu 2009 E. Göksu, “Haçlıların Anadolu’daki İlk Faaliyetleri ve Kırkgeçit (Drakon) Savaşı (1096)”. EKEV Akademi Dergisi 13/39 (2009) 363-370.
• Gölcük – Gölcük A. Gölcük – R. Gölcük, “Türk-Amerikan İlişkilerinin Kocaeli Arkeoloji¬sine Yansıması”. Uluslararası Çoban Mustafa Paşa ve Kocaeli Tarihi-Kültürü Sempozyumu IV Özet Kitapçığı (24-26 Mart 2017 İzmit). İzmit 2017.
• İnalcık 1993 H. İnalcık, “Osman Ghazi's Siege of Nicaea and the Battle of Bapheus”. Ed. E. Zachariadou, The Ottoman Emirate 1300-1389. Heraklion (1993) 77-100.
• İnalcık 1997 H. İnalcık, “Osman Gazi’nin İznik Kuşatması ve Bafeus Muharebesi”. Ed. E. Zachariadou, Osmanlı Beyliği (1300-1389). İstanbul (1997) 78-105.
• Karakaya 2012 E. Karakaya, “Bizans Döneminde Bağdat Yolu (Üsküdar-İzmit Arası)”. Sanat Tarihi Yıllığı 20. İstanbul (2012) 87-122.
• Kılıç – Kaplanoğlu 2016 Ş. Kılıç – R. Kaplanoğlu, “Osmanlı Kuruluş Devrinde Doğu Marmara Kıyılarında Türk İskânı”. Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı 21 (2016) 27-45.
• Komisyon 1994 Komisyon, 438 Numaralı Muhasebe-i Vilayet-i Anadolu Defteri II. Anka¬ra 1994.
• Küçüksipahioğlu 2013 B. Küçüksipahioğlu, “Türklerle Haçlıların İlk Karşılaşması: Drakon Sava¬şı”. Tarih ve Uygarlık İstanbul Dergisi (2013) 43-51.
• Lazarus 2017 http://lazarus.elte.hu/hun/digkonyv/topo/3felmeres.htm
• Lefort 1995 J. Lefort, “ Les Comminations entre Constantinople et la Bithyinie”. Eds. C. Mango – G. Dagron, Constantinople its Hinderland. Cambridge (1995) 207-218.
• Lefort 1997 J. Lefort, “13. Yüzyılda Bitinya”. Eds. Z. Zachariadou, Osmanlı Beyliği (1300-1389). İstanbul (1997) 106-128.
• Lefort 2003 J. Lefort, “Les Grandes Routes Médiévales”. Eds. B. Geyer – J. Lefort, La Bithynie au Moyen Âge. Paris (2003) 461-472.
• Mango 1994 C. Mango, “The Empress Helena, Helenepolis, Pylae”. Travaux et Memo¬ries 12 (1994) 143-158.
• Mansel 1936a A. M. Mansel, Yalova ve Civarı. İstanbul 1936.
• Mansel 1936b A. M. Mansel, Yalova Kılavuzu. İstanbul 1936.
• Neşri 1983 Mehmet Neşri, Neşri Tarihi I. Haz. M. Altan Köymen. Ankara 1983.
• Ostrogorsky 1999 G. Ostrogorsky, Bizans Devleti Tarihi. Çev. F. Işıltan. Ankara 1999.
• Öztürk 2016 B. Öztürk, “Karamürsel’de (Bithynia) Bir Antik Kıyı Yerleşimi: Praine¬tos/Preietos”. Eds. H. Selvi, M. B. Çelik – A. Yeşildal, Uluslararası Kara Mürsel Alp ve Kocaeli Tarihi Sempozyumu Sempozyumu Bildirileri (3-5 Nisan 2015) II. Kocaeli (2016) 61-82.
• Pachymeres 2009 G. Pachymeres, Bizanslı Gözüyle Türkler. Çev. İ. B. Barlas. İstanbul 2009.
• Perrot 1862 G. Perrot, Exploration Archéologique de la Galatie et de la Bithynie, Bithynie. Paris 1862.
• Quien 1958 M. L. Quien, Oriens Christianus, Akademische Druck. Graz 1958.
• Ramsay 1960 W. M. Ramsay, Anadolu’nun Tarihi Coğrafyası. Çev. M. Pektaş. İstanbul 1960.
• Runciman 1998 S. Runciman, Haçlı Seferleri Tarihi I. Çev. F. Işıltan. Ankara 1998.
• Seçkin 2013 S. Seçkin, “Castles of Yalova”. Ed. F. Hitzel, 14. International Congress of Turkish Art (19-21 September 2011/ College de France/Paris). Paris (2013) 697-704.
• Taeschner 2010 F. Taeschner, Osmanlı Kaynaklarına Göre Osmanlı Yol Ağı. Çev. N. Ep¬çeli. İstanbul 2010.
• Texier 2002 C. Texier, Küçük Asya: Coğrafyası, Tarihi ve Arkeolojisi 2. Çev. A. Suat. Ankara 2002.
• Tunay 1971 M. İ. Tunay, “Yalova’nın Tarih ve Arkeolojisi”. Arkitekt 342 (1971) 85-86.
• Tunay 1973 M. İ. Tunay, “1970 yılında Yalova’da Yapılan Araştırma”. Türk Arkeoloji Dergisi 21(1973)185-193.
• Ulugün 2008 F. Y. Ulugün, Seyahatnamelerde Kocaeli ve Çevresi. İzmit 2008.
• Umar 2004 B. Umar, Bithynia. İstanbul 2004.
• Usta 2008 A. Usta, Çıkarların Gölgesinde Haçlı Seferleri. İstanbul 2008.