NEW SOURCES AND OBSERVATIONS ON THE ANATOLIAN ORIGIN OF THE AMAZONS

Yıl 2013, Cilt: 1, 21 - 32, 01.06.2013

Ahmet Ünal

https://doi.org/10.13113/CEDRUS/20131671

Öz

It is one of the most evident shortcomings of historiography that legend retails far better than historical fact and at times legends surpass historical events, especially if of ancient Greek or Biblical origin. Amazons were one of those legendary peoples, created first by Homeric myth, and spread widely through an art form called Amazonomachies. It is significant that Charles Texier, the discoverer of the Hittite capital Boğazköy-Hattuša, assigned the rock reliefs of Yazılıkaya to the legendary combat between the Amazons and the ancient Greeks. This article provides evidence concerning the historicity of the Amazons in written sources dating from the Anatolian Bronze Age. Archaeological evidence for their presence does not exist, and those that have been connected with them are absolutely ambivalent. Due to new textual attestations from the Hittite capital of Hattuša we are fortunately able to establish that the Amazons were not a creation of human fantasy, but on the contrary, they were the reminiscence of remote prehistoric societies that formerly inhabited Cappadocia and Western and Northern Anatolia. Among the texts in the Boğazköy archives there are those which attest to all of the basic elements and motives that are recorded in the legends concerning the Amazons. Hititte tablet, in spite of its poorly preservation, attests in connection with some girls gathered from villages the following phrases: hudak para šalik – “to come close, to approach immediately, rape”, ep-/appanzi “to take someone sexually”, da- “to take the girls”, tarup- “to gather the girls”, pehute- “to take away, transport the girls”, waštai- “to sin, to commit an unusual crime”, river bank and naked girls

Anahtar Kelimeler

Amazons • Mythology • Hittite Tablet •

Amazonların Eski Anadolu Kökenleri Hakkında Yeni Kaynak ve Gözlemler New Sources and Observations on the Anatolian Origin of the Amazons

Öz

Tarih kitapları bütünüyle hayal ürünü veya tarihî gerçeklerin saptırılmış çok uzak anımsamalarından olu­şan ve gerçek olayları gölgede bırakacak derecede ka­vim ve olaylarla doludur. Aralarında Hellen efsanesi­nin, Tevrat ve İncil’in ürünleri olanlarını silip atmak mümkün değildir. Amazonlar, Homeros efsaneleri ve Hel­len fantezisinin yarattığı bir kadınlar topluluğudur ve sonradan gelişen ve Amazonomakhia denen sanat dalı vasıtasıyla ünleri daha da artmıştır. Amazonların ta öteden beri Kuzey Kapadokya’da aranmalarına Boğazköy- Hattuša’nın kâşifi olarak kabul edilen Charles Texier’in Yazılıkaya kabartmalarını Hellenlerle Amazonlar ara­sın­daki savaşları canlandırdığını öne sürmesi örnek verilebilir. Araş­tırmanın amacı, Tunç Çağı Anadolu ar­şivlerinde Ama­zonların tarihî açıdan varlıklarıyla ilgili belgeleri bulup değerlendirmektir. Tüm savların aksine arkeolo­jik mal­zeme yoktur ya da ele geçmemiştir ve var ol­duğu sa­nılanların da hiçbir değeri yoktur. Gerçekten de Hitit başkenti Boğazköy-Hattuša’da bulunan yazılı belgeler­den Ama­zon­ların insan fanta­zisinin bir ürünü olmayıp, uzak geçmişte Kapadokya, Kuzey ve Batı Ana­dolu’da ya­şamış tarihî toplumların silik anımsamaları oldukları an­laşıl­maktadır. Makaleye konu olan metin tam olarak çev­rilemeyecek kadar kötü korunmuştur, ama kesinlikle şöyle özetlenebilir: hudak para šalik- “ sevişmek niye­tiy­le hemen yaklaşmak, saldırmak, teca­vüz etmek” ve ep-/appanzi “tutmak, yakalamak, sahip olmak, ele ge­çirmek, almak”, da- “kızları almak”, tarup- “kızları toplamak, devşirmek”, pehute- “kızları bir yere götürmek”,waštai- “günaha girmek, ayıp şey yap­mak” gibi tesadüfen korunabilen ifadeler, bunun ispatı­dır.

Anahtar Kelimeler

Amazonlar • Mitoloji • Hitit

Kaynakça

• Bachofen 1861 Bachofen 1924 Bergmann 1853 Blok 1995
• J. J. Bachofen, Das Mutterrecht. Stuttgart 1861.
• J. J. Bachofen, Das Lydische Volk. Leipzig 1924.
• F. G. Bergmann, Les Amazones dans l’histoire et dans la fable. 1853.
• J. H. Blok, The Early Amazons: Modern and Ancient Perspectives on a Persistent Myth. Leiden 1995.
• E. Cavaignac, “Hepat de Comana et les Amazones”. JkF 1 (1950/51) 55.
• F. Cornelius, Geschichte der Hethiter. Darmstadt 1973.
• F. Echevarria, “Dejá les Amazones, l’ origines anatolienne d’un archetype constitutif des récits amazoniens”. Hethitica 8 (1987) 95-103.
• M. Forlanini, Die “Götter von Zalpa”. Hethitische Götter und Städte am Schwarzen Meer. ZA 74 (1984) 245-266.
• J. Garstang, The Hittite Empire. London 1929.
• D. J. Georgacas, The Names for the Asia Minor Peninsula and a register of Surviving Anatolian Pre-Turkish Placenames, BNF NF Beiheft 8. Heidel- berg 1971.
• H. G. Güterbock, “An Initiation Rite for a Hittite Prince”. Ed. D. Sinor, American Oriental Society, Semi-Centennial Volume (1969) 99-103.
• B. Haughton, Gizlenen Tarih. Kayıp Medeniyetler, Gizli Bilgiler ve Eski- çağın Sırları. Çev.: Halil Ummak. İstanbul 2007.
• W. Helck, Die Beziehungen Ägyptens und Vorderasiens zur Ägäis bis ins 7. Jahrhundert v. Chr. Darmstadt 1979. R. Drenkhahn tarafından gözden geçirilen yeni yayın 1995.
• Th. van den Hout, The Purity of Kingship. An Edition of CTH 569 and Related Hittite Oracle Inquiries of Tuthaliya iv 1998.
• E. Kornemann, Die Stellung der Frau in der vor-griechischen Mittelmeer- kultur. Orient und Antike 4. Heidelberg 1927.
• H. L. Krause, Die Amazonensage. Berlin 1893.
• P. Lacour, Les Amazones. Paris 1901.
• H. Otten, Eine althethitische Erzählung um die Stadt Zalpa, StBoT 17. Wiesbaden 1973.
• N. Sağlam, “Antik Dünyanın Savaşçı Kadınları: Amazonlar”. Aktüel Ar- keoloji ve Sanat Dergisi, Eylül (2007) 8-15.
• B. Schmitz – U. Steffgen, Waren sie nur schön? Frauen im Spiegel der Jahrtausende. Mainz 1989.
• F. Sevinç Erbaşı, “Bir Erginleme Töreni Olarak Hassumas Bayramı”. Ed. S. Aygül, Acts of the VIIth International Congress of Hittitology, vol. II. Çorum 25-31 August 2008. Ankara (2010) 693-702.
• F. Sommer, Die Ahhijava Urkunden. München.1932
• J. O. Thomson, History of Ancient Geography. Cambridge 1948.
• A. Ünal, “Das Motif der Kindesaussetzung in den anatolischen Litera- turen”. Eds. K. Hecker – W. Sommerfeld, Keilschriftliche Literaturen, Ausgewählte Vorträge der XXXII. Rencontre Assyriologique Internationale Münster, 8.–12. 7. 1985. Berlin (1986) 129-136.
• A. Ünal, “The Power of Narrative in Hittite Literature”. BA 52 June / September 1989, 130-143. Genişletilmiş yeni baskısı için bk. “Across the Anatolian Plateau Readings in the Archaeology of Ancient Turkey”. Ed.
• D. C. Hopkins, AASOR 57 (2000/2002) 99-121.
• A. Ünal, “Two People on Both Sides of the Aegean Sea: Did the Achaeans and the Hittites Know Each Other?”. Eds: T. Mikasa – O. Harrassowitz. Essays on Ancient Anatolian and Syrian Studies in the 2nd and 1st Millen- nium B. C., BMECCJ IV. (1991) 16-44. bk. Ünal 1989
• A. Ünal, “‘Batı Cephesinde Ne Var Ne Yok?’ Miken-Anadolu ve Ahhi- yawa-Aka İlişkilerinde Son Durum”. Eds. C. Özgünel et al., Günışığında Anadolu Anatolia in Daylight, Essays in Honour of Cevdet Bayburtluoğlu. İstanbul (2001) 244-256.
• A. Ünal, “Doğu Akdeniz, Kilikya ve Güney Anadolu Sahillerinde Grek Varlığı Sorunu”. Eds. M. Şahin – I. H. Mert, Ramazan Özgan’a Armağan. İstanbul (2005) 453-474.
• A. Ünal, “Anadolu ve Grek Efsanelerinin Kaynakları”. Eds. E. Öztepe – M. Kadıoğlu, Coşkun Özgünel’e 65. Yaş Armağanı. İstanbul (2007) 365.
• A. Ünal, “Pandora Kutusu ve Eski Anadolu Mitolojileri”. Ed. S. Dönmez, Studies Presented in Honour of Veysel Donbaz DUB.SAR E.DUB.BA.A Veysel Donbaz’a Sunulan Yazılar. İstanbul (2010) 269-274.
• A. Ünal, “Der aktuelle Stand der Altanatolistik im Lichte der neuesten Forschungsergebnisse: Einige Brennpunkte”. Ed. S. Aygül, Acts of the VIIth International Congress of Hittitology. Çorum 25-31 August 2008. Ankara (2010) 917-938.
• A. Ünal, Eskiçağ Anadolu Toplumlarında Kadın, Anayanlı Hitit Kraliçesi Puduhepa ve Zamanı. Çorum 2013 (baskıda).
• M. Zografou, Amazons in Homer and Hesiod (A Historical Reconstruc- tion). Athens 1972.