CYPRUS: FAMINE AND RESPONSES UNDER THE OTTOMAN ADMINISTRATION 1869-1874

Yıl 2014, Cilt: 2, 497 - 525, 01.06.2014

Cemil Çelik

https://doi.org/10.13113/CEDRUS.201406473

Öz

Famine is the dearth of food such that the needs of the people are unmet. Famine has been a constant of different regions of the world from drought, irregular rainfall, epidemic diseases, wars, rebellions etc. Cyprus has experienced famine several times. In the period studied famine occurred due to drought and irregular rainfall. In 1869, annual rainfall decreased by 1/3rd when compared to the previous year and a great drought occurred on the island. This drought resulted in a famine; people sold their furniture and farm animals. People even tried to survive through eating the roots of plants. The famine caused uprisings and lawlessness, the rate of burglary and of disease increased. As prices soared, the public became indebted to brokers with high rates of interest and their crops, houses and animals were seized. The Ottoman State devised short, middle and long term solutions, as required by the Ottoman social state. Amongst these responses were the import of grain and straw to the island from different regions, public campaigns, financial support, a delay in tax payments, the abolition of the tax on grain etc. Attempts were made to protect the farmers from the loan-sharks through various measures. Bread and seeds was distributed free to the indigent. These responses by the Ottoman State served as a model for the next administrators when a famine occurred on colonial Cyprus during British rule.

Anahtar Kelimeler

Cyprus • Ottoman Administration • Famine, Drought • Social State • Grain

Osmanlı Yönetiminde Kıbrıs’ta Kıtlık ve Çözüm Yolları 1869-1874

Öz

Kıtlık, ihtiyaçlara yetmeyecek seviyede azlık veya yiye­cek maddelerinde görülen darlıktır. Dünyanın farklı bölgele­rinde kuraklık, yağış düzensizliği, salgın hasta­lıklar, savaşlar, isyanlar vb. sebeplerle kıtlıklar yaşanmıştır. Kıbrıs’ta tarihsel süreç içerisinde birçok defa kıtlığa maruz kalmıştır. İncelenen dönemde yaşanan kıtlık hadisesi kuraklık ve yağış düzensizli­ğine bağlı olarak meydana gelmiştir. 1869 yılında yağış mik­tarı önceki yıla göre 1/3’e kadar düşmüş ve adada büyük bir kuraklık yaşanmıştır. 1869’da başlayan kuraklığa bağlı kıt­lık meydana gelmiş; insanlar, ev eşyalarını, çiftlik hayvanla­rını satmış, hatta bitki kökle­rini yiyerek hayatta kalmaya ça­lışmışlardır. Adada kıtlık yüzünden yer yer karışıklıklar çıkmış, hırsızlık olayla­rında ve hastalıklarda artış görülmüş­tür. Fiyatlarda artış yaşanmış, ahali tefecilere yüksek faiz oranlarıyla borçlanmıştır. Köylülerin mahsullerine, evlerine ve hayvanlarına el konulmuştur. Osmanlı Devleti ise sos­yal devlet anlayışının gereği olarak kısa, orta ve uzun vadeli çözüm yolları üretmiştir. Adaya değişik bölgelerden hububat ve saman ithali yapılmış, ahaliye yardım için kampanya düzenlenmiş, para yardımı yapılmış, vergi ertelemesine gi­dilmiş ve hububattan vergi alınmayarak fiyatların yüksel­me­si engellenmeye çalışılmıştır. Çiftçileri tefecilerin elinden kur­tarmak için çeşitli çözüm yolları üretilmiştir. Ayrıca fakir halka bedava ekmek ve tohum dağıtımı yapılmıştır. Daha sonraki dönemlerde Osmanlı Devleti’nin bu uygulama­ları İngiliz yöneticilere örnek olarak gösterilmiş­tir.

Anahtar Kelimeler

Kıbrıs • Osmanlı Yönetimi • Kıtlık • Kuraklık • Sosyal Devlet • Hububa

Kaynakça

• Sadaret Defterleri (A.d.), 612, 855.
• Bab-ı Ali Evrak Odası Ayniyat Defterleri (BEO., AYN.d. ) 860.
• Kıbrıs Mutasarrıflığının Sadaret, Maliye, Dahiliye, Divan-ı Ahkâm-ı Adliye, Zabtiye, Defterhâne-i
• Amire, Evkâf, Bahriye, Maarif Nezaretleri ile Yaptığı Yazışmaları Havi Gelen-Giden Hulasa Kayıt Defteri (TŞR.KB. d.), 24.
• Kıbrıs Mutasarrıflığı 30 Numaralı Defter (TŞR. KB. d.), 30.
• Kıbrıs Mutasarrıflığı 35 Numaralı Defter (TŞR. KB. d.), 35.
• Maliyeden Müdevver Defter, (MAD.d) 11205.
• Babıâli Evrak Odası Sadâret Mektubî Kalemi Mühimme Kalemi (A. MKT.MHM.) 446/32; 442/33; 466/36.
• Dahiliye Mektubi (DH.MKT.) 615/22.
• İrade Dahiliye (İ. DH.) 611/42614(3); 631/43873(1-2); 630/43834 (2); 674/46960 (2).
• İrade-i Şura-yı Devlet (İ. ŞD.) 6/2948 (2).
• Hariciye Tercüme Odası (HR. TO.) 248/13.
• Şura-yı Devlet (ŞD.) 245/35; 2115/37; 2379/5226.
• Taşra Evrakı, Kıbrıs Mutasarrıflığı Mabeyn, Sadaret ve Büyük Dairelerin Yazışmaları (TŞR.KB.NZD) 196/26; 196/67; 196/111; 199/58; 199/72; 205/37.
• Taşra Evrakı Kıbrıs Mutasarrıflığı Mahalli Belgeleri Baf Kazası, (TŞR.KB.BF.) 66/3; 66/32; 66/41; 67/66; 67/79.
• Taşra Evrakı Kıbrıs Mutasarrıflığı Mahalli Belgeleri Girne Kazası, (TŞR.KB. GN.) 92/6
• Taşra Evrakı Kıbrıs Mutasarrıflığı Mahalli Belgeleri Magosa Kazası, (TŞR. KB. MG), 143/40; 143/80; 143/111; 143/154; 143/161; 143/203.
• Taşra Evrakı Kıbrıs Mutasarrıflığı Mahalli Belgeleri Tahrirat Kalemi, (TŞR.KB.THR) 42/31; 42/139; 43/109; 43/150; 45/21; 46/8; 46/35; 46/39.
• Taşra Evrakı Kıbrıs Mutasarrıflığı Mahalli Belgeleri Tuzla Kazası, (TŞR.KB. TL.) 156/5; 156/8; 156/9; 156/12; 156/20; 156/21; 156/33; 156/36; 156/37; 156/52; 156/57; 156/60;156/61;156/64; 156/69; 156/71; 156/74; 156/79; 156/84.
• Yıldız Tasnifi Perakende Evrak-ı Umûm Vilayetler Tahrirâtı, (Y. PRK.UM.) 11/56.
• Evamir Defteri, Nr. 13.
• Fetva Eminliği Kutu:7, Dosya:50, Gömlek: 1, Belge:1.
• Kıbrıs Şeriye Sicilleri, (KŞS.) 17.
• The Cyprus Gazette, Nr. 760, 22 May 1903.
• Alastos 1976 D. Alastos, Cyprus in History. London 1976.
• Altundağ 1947 Ş. Altundağ, “Osmanlı İmparatorluğu’nun Vergi Sistemi Hakkında Kısa Bir Araştırma”. AÜDTCFD Vol. 2. (1947) 187-197.
• Atasoy 2011 A. Atasoy, “Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin Nüfus Coğrafyası”. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 8/15. (2011) 29-62.
• Ayar 2012 M. Ayar, “XIX. Yüzyılın İkinci Yarısında Tuzla (Larnaka): Ticaret, Ticaret Mahkemesi ve Konsolosluklar”. Histories of Ottoman Larnaka, Edited by Evangelia Balta-Theoharis Stavrides-Ioannis Theocharides, İstanbul (2012) 347-380.
• Aytekin 2000 H. Aytekin, Kıbrıs’ta Monarga (Boğaztepe) Ermeni Lejyonu Kampı. Ankara 2000.
• Bayar 2013 Y. Bayar, 1873-1875 Orta Anadolu Kıtlığı. Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türk Tarihi Anabilim Dalı Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul 2013.
• Cesnola 1877 L. P. Cesnola,Cyprus: Its Ancient Cities, Tombs, and Temples. London 1877.
• Cobham 1969 C. D. Cobham, Excerpta Cypria Materials for a History of Cyprus. New York 1969.
• Çevikel 2000 N. Çevikel, Kıbrıs Eyaleti Yönetim, Kilise, Ayan ve Halk (1750-1800). Gazimağusa 2000.
• Çevikel 2006 N. Çevikel, Kıbrıs Akdeniz’de Bir Osmanlı Adası (1570-1878). İstanbul 2006.
• Çiçek 2002 K. Çiçek, “Kıbrıs”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi C. 25 (2002) 374-380.
• Çoruh 2008 H. Çoruh, II. Mahmud Döneminde Kıbrıs’ın İdarî, İktisadî ve İctimaî Yapısı (1808- 1839). Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi. İstanbul 2008.
• Dinç 2010 G. Dinç, Osmanlı Yönetiminde Kıbrıs (1800-1839). Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi. Antalya 2010.
• Duran 1990 B. Duran, “Osmanlı Devleti'nin Son Döneminde Türkiye Tarımındaki Gelişmeler (1870-1914)”. V. Milletlerarası Türkiye Sosyal ve İktisat Tarihi Kongresi Tebliğler. Ankara (1990) 319-342.
• Dündar 1998 R. Dündar, Kıbrıs Beylerbeyliği (1570-1670). İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi. Malatya 1998.
• Erdoğru 1993 M. A. Erdoğru, “Kıbrıs’ın Türkler Tarafından Fethi ve İlk İskân Teşebbüsü (1570-1571)”. Kıbrıs’ın Dünü-Bugünü Uluslararası Sempozyumu. Ankara (1993) 45-56.
• Erdönmez 2004 C. Erdönmez, Şer’iyye Sicillerine Göre Kıbrıs’ta Toplum Yapısı (1839- 1856). Süleyman Demirel Üniversitesi, Tarih Anabilim Dalı Yayımlanmamış Doktora Tezi. Isparta 2004.
• Erler 2002 M. Y. Erler, “Kıbrıs'ta Çekirge İstilası (1845-1869)”. Gazi Üniversitesi Kastamonu Eğitim Fakültesi Dergisi 10/1 (2002) 195-204.
• Erler 2010 M. Y. Erler, Osmanlı Devletinde Kuraklık 1800-1880. İstanbul 2010.
• Ertürk 2011 V. Ertürk, “Akşehir Sancağından Kıbrıs Adasına Sürülmüş Aileler”. SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi 23 ( 2011) 45-58.
• Genç 2012 M. Genç, Osmanlı İmparatorluğunda Devlet ve Ekonomi. İstanbul 2012.
• Gökçe 1999 T. Gökçe, “1572-1573 yıllarında Kıbrıs’ta İskân Edilmek Üzere Karaman ve Rum Vilayetlerinden Sürülen Aileler”. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi III (1999) 9-74.
• Griggs et al. 2014 C. Griggs et al., “A 250 year Annual Precipitation Reconstruction and Drought Assessment for Cyprus from Pinus Brutia Ten. Tree-Rings”. International Journal of Climatology 34 (2014) 2702–2714.
• Güçer 1964 L. Güçer, XVI-XVII. Asırlarda Osmanlı İmparatorluğu’nda Hububat Meselesi ve Hububattan Alınan Vergiler. İstanbul 1964.
• Halaçoğlu 1993 Y. Halaçoğlu, “Osmanlı Döneminde Kıbrıs'ta İskân Politikası”. Kıbrıs’ın Dünü-Bugünü Uluslararası Sempozyumu, Gazi Mağusa (1993) 57-61.
• Hill 1972 G. Hill, A History of Cyprus, IV. Ed. H. Luke. London 1972.
• Hutchins 1909 D. E. Hutchins, Report on Cyprus Forestry. London 1909.
• İnalcık 1971 H. İnalcık, “Ottoman Policy and Administration in Cyprus after the Conquest”. MBKTK (1971) 59-77.
• İnalcık 1997 H. İnalcık, “The Recent History of Cyprus”. Ed.: E. Doğramacı. Proceedings of the First International Congress on Cypriot Studies. Gazimağusa (1997) 25-32.
• Jennings 1988 R. C. Jennings, “The Locust Problem in Cyprus”. Bulletin of the School of Oriental and African Studies 51/2 (1988) 279-313.
• Kallek 2002 C. Kallek, “Kile”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 25 (2002) 568-571.
• Kapluhan 2013 E. Kapluhan, “Türkiye’de Kuraklık ve Kuraklığın Tarıma Etkisi”, Marmara Coğrafya Dergisi 27 (2013) 487-510.
• Karaca 1999 B. Karaca, “XVI. Asırda Teke Yöresinden Kıbrıs’a Yapılan Sürgünler”. Ed. G. Eren, OSMANLI, Vol.: IV. Ankara (1999) 649-654.
• Kılıç 2002 O. Kılıç, “Osmanlı Devleti’nde Meydana Gelen Kıtlıklar”. Eds. H. C. Güzel, K. Çiçek – S. Koca, TÜRKLER 10 (2002) 718-730.
• Lang 1878 R. L. Lang, Cyprus: Its History, Its Present Resources, and Future Prospects. London 1878.
• Löher 1878 F. V. Löher, Cyprus, Historical and Descriptive. London 1878.
• Luke 1989 H. Luke, Cyprus Under Turks 1571-1878, A Record Based on the Archives of the English Consulate in Cyprus under the Levant Company and After. London 1989.
• Makhairas 1932 L. Makhairas, Recital Concerning the Sweet Land of Cyprus entitled 'Chronicle'. Ed. with a translation and notes by R. M. Dawkins, I. Oxford 1932.
• Orhonlu 1971 C. Orhonlu, “Osmanlı Türklerinin Kıbrıs Adasına Yerleşmesi (1570- 1580)”. MBKTK (1971) 91-98.
• Osmanlı 2000 Osmanlı İdaresinde Kıbrıs (Nüfusu-Arazi Dağılımı ve Türk Vakıfları), Ankara 2000.
• Özkul 2010a A. E. Özkul, “Osmanlı İdaresinde Kıbrıs Adasında Yapılan Ziraat ve Hayvancılık”, Birinci İktisat Tarihi Kongresi Tebliğleri-2. Ed.: R. D. Özbay, F. Solak, Y. Bülbül -G. Çelik, İstanbul (2010) 283-295.
• Özkul 2010b A. E. Özkul, Kıbrıs’ın Sosyo-Ekonomik Tarihi (1726-1750). Ankara 2010.
• Pakalın 1993 M. Z. Pakalın, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü II. İstanbul 1993.
• Purcell 1969 H. D. Purcell, Cyprus. New York 1969.
• Ravenstein 1878 E. G. Ravenstein, Cyprus: Its Resources and Capabilities with Hints for Tourists. London 1878.
• Robinson 1878 P. Robinson, Cyprus: Its Physical, Economical, Historical, Commercial and Social Aspects. London 1878.
• Sade 2008 B. Sade, “Yeni Boyutlarıyla Kuraklık ve Nadas”. Ülkesel Tarım Sempozyumu. Konya (2008), 230-235.
• Samani 2006 H. Samani, Tanzimat Devrinde Kıbrıs (1839-1878). Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Yayımlanmamış Doktora Tezi. Ankara 2006.
• Stavrides T. Stavrides, Studies On The History of Cyprus Under Ottoman Rule. İstanbul 2012.
• T.C. Resmi Gazete T.C. Resmi Gazete Kanun No: 199, 7. 1. 1961, 10701, 2979.
• Ünsal 2012 E. Ünsal, Mikro İktisat. Ankara 2012.
• Yaylalı 2004 M. Yaylalı, Mikro İktisat. İstanbul 2004.
• Yılmazçelik 2005 İ. Yılmazçelik, “XVIII. ve XIX. Yüzyılda Osmanlı Devleti'nde (Anadolu'da) Meydana Gelen Tabiî Afetler”. XIV. Türk Tarih Kongresi II. Cilt I. Kısım (2005) 665-693.
• Yorgancı 2004 A. Yorgancı, “Kuzey Kıbrıs'ta Arazi Kullanımı Açısından Uygun Buğday Alanlarının Mekânsal Analizi”. 3. Coğrafi Bilgi Sistemleri Bilişim Günleri (2004) 1-16.