Lykia Tiyatrolarında Rezerv Oturma Alanlarının Sosyal Statü ile İlişkisi: Prohedria, Bisellium, Pulvinar, Tribunalia, Locus, Sella Curilis

Yıl 2022, Cilt: 10, 229 - 258, 26.06.2022

Banu Özdilek

Öz

Antik dönem tiyatro kültürünün doğuşu ve mimari gelişimine bakıldıktan sonra Lykia Bölgesi’ndeki tiyatro mimarisinin genel durumu tanıtılmıştır. Antik dönem tiyatrolarındaki prohedria, bisellium, pulvinar, locus, tribunalia kavramları açıklanarak örneklerle sunulmuştur. Lykia tiyatrolarındaki ayrıcalıklı oturma alanlarının dönemsel olarak değişen tiyatro oyunlarıyla tiyatro mimarisindeki konumları, işçilikleri, üzerindeki yazıtların taşıdıkları anlamlar kentteki ve bölgedeki sosyal statüler açısından incelenmiştir. Koltukların dönemsel değişen tiyatro gölgelik sistemleriyle ilişkileri değerlendirilmiştir. Bu çalışmada Lykia tiyatroları ve Rhodiapolis Tiyatrosu’ndan yansıyan sosyal statüler hakkındaki görüşler ayrıcalıklı oturma alanlarının değerlendirilmesiyle sunulmuş, bu sayede de din-müzik-eğlence-edebiyat-politika-propaganda-politika günlük hayat kavramları çerçevesinde şekillenen antik dönem tiyatro kültürü ve mimarisine bir projeksiyon yansıtılmıştır.

Abstract: After looking at the birth and architectural development of the ancient theater culture, the general situation of the theater architecture in the Lycian Region has been introduced. The concepts of prohedria, bicellium, pulvinar, locus, tribinalia in ancient theaters are explained and presented with examples. The position of the privileged seating areas in the theater architecture, their workmanship and the meanings of the inscriptions on the theater with periodically changing theater plays in the Lycian theaters have been examined in terms of social status in the city and the region. The relationship of the seats with the periodically changing theater canopy systems has been evaluated. In this study, the views about the social status reflected from the Lycian theaters and the Rhodiapolis Theater are presented by evaluating the privileged seating areas, and in this way, a projection is reflected on the ancient theater culture and architecture shaped within the framework of the concepts of belief and power.

Anahtar Kelimeler

Sella curulis, prohedria, bisellium, Lykia Tiyatroları, Rhodiapolis Tiyatrosu, Greko-Romen Tiyatrolar., Lycia Theaters, Rhodiapolis Theater, Greco-Roman Theaters.

The Relationship of Reserve Seating Areas and Social Status in Lykia Thea¬ters: Prohedria, Bisellium, Pulvinar, Tribunalia, Locus, Sella Curilis

Öz

After looking at the birth and architectural development of ancient theater culture, the general situation of the theater architecture in the Lycian Region is introduced. The concepts of prohedria, bicellium, pulvinar, locus, tribinalia in ancient theaters are explained and presented with examples. The position of the privileged seating areas in theater architecture, their workmanship and the meanings of the inscriptions on the theater with periodically changing theater plays in Lycian theaters are examined in terms of social status within the city and the region. The relationship of the seats with the periodically changing theater canopy systems has been evaluated. In this study, views concerning social status reflected in Lycian theaters and the Rhodiapolis Theater are presented through evaluating the privileged seating areas, and in this way, a projection is reflected on the ancient theater culture and architecture, fashioned within the framework of the concepts of belief and power.

Anahtar Kelimeler

Sella Curulis, Prohedria, Bisellium, Lycia Theaters, Rhodiapolis Theater, Greco-Roman Theaters

Kaynakça

• Altunay E. 2020, Mezopotamya ve Mısır Paganizmi. İstanbul.
• Aslan B. 2021, “The Stylistic Features and Stonework Details of the Prohedriai and Lion’s Feet in the Metropolis Theater”. Adalya 24, 123-152.
• Beinamen”. Ed. M. Philipp, Dionysos. Rausch und Ekstase, Staatliche Kunstsammlungen. Dresden, 30-40. Benndorf O. & Niemann G. 1930, Reisen im südwestlichen Kleinasien I. Wien.
• Betalli M. 2021, “Giriş-Romalılar ve Yunanlar”. Ed. U. Eco, Antik Roma. Çev. L. Tonguç Basmaca, İstanbul, 15-23.
• Bierl A. 2014, “Der vielnamige Dionysos. Wesen und Funktion des Gottes im Spiegel seiner
• Bingöl O. 2005, Magnesia ad Meandrum on the Meander: Theatron, Magnesia Ad Maendrum Monografileri 1. İstanbul.
• Bingöl O. 2011, “Magnesia Antik Dünyanın Coşkulu Mekanı Stadyum”. Aktüel Arkeloji 23, 188-127.
• Bulle H. 1928, Untersuchungen an Griechischen Theatern, Abhandlungen der Bayerischen Akademie der Wissenschaften Philophische-historische Klasse. Oldenbourg.
• Burkert W. 2018, Antikçağ Gizem Kültleri. Çev. B. S. Şener, İstanbul.
• Caputo G. 1959, Il Teatro Di Sabratha e L’Architettura Teatrale Africana (Monografie Di Archeologia Libica- VI). Roma.
• Çelgin G. 2018, Eski Yunanca Türkçe Sözlük. İstanbul.
• Chase R. G. 2002, Ancient Hellenistic and Roman Amphitheatres, Stadiums, and Theatres – the way they look now. Portsmouth, New Hamphshire.
• Corsten T. 2005, “Kibyratis in antiquity”. Anatolian Archaeology 11, 27-28.
• Demont P. & Lebeau A. 1996, Introduction au théâtre grec antique. Paris.
• des Courtils J. & Laroche D. 1998, “Xanthos et le Letoon sur le Campaigne de 1997”. Anat. Ant. 8, 471-477.
• Dönmez A. 2022, “The Xanthus Theatre Cavea : Reconstruction of Early Empire Period ”. Phaselis VIII, 53-72.
• Dörpfeld W. 1924, “Das Theater von Priene und die griechische Bühne”. Athener Mitteilungen 49, 50-101.
• Erhat A. 1999, Homeros: İlyada. Çev. A. Erhat & A. Kadir. İstanbul.
• Erkoç S. 2017, “Attis”. Arkhe Sayı 2, 111-119.
• Ferrero D. D. B. 1966, Teatri Classici in Asia Minore, 1: Cibyra, Selge, Hierapolis. Roma.
• Ferrero D. D. B. 1969, Teatri Classici in Asia Minore, 2: Citta di Pisidia, Licia e Caria. Roma.
• Ferrero D. D. B. 1974, Teatri Classici in Asia Minore 4: Deduzioni e Proposte com um capitolo epigráfico di Mario Gallina e contributi di Kenan T. Erim, Giuseppe A. Pugno, Enrico Pozzi. Roma.
• Ferrero D. D. B. 1990, Batı Anadolu’nun Eski Çağ Tiyatroları. Ankara.
• Franco C. 2021, “Romalılar ve Hayvanlar”. Ed. U. Eco, Antik Roma. Çev. L. Tonguç Basmaca, İstanbul, 303-309.
• Frézouls E. “Exploration archéologique et épigraphique en Lycie occidentale”. AST 3, 449-461.
• Fuat M. 1984, Tiyatro Tarihi. İstanbul.
• Graefe R. 1979, Vela erunt. Die Zeltdächer der römischen Theater und ähnlicher Anlagen. Mainz.
• Guerrini C. 2021, “Cumhuriyet Döneminde Roma Mimarlığında Munificentia ve Siyasi Propaganda”. Ed. U. Eco, Antik Roma. Çev. L. Tonguç Basmaca. İstanbul, 685-693.
• Heberdey R., G. Niemann & W. Wilberg 1912, Forschungen in Ephesos Band II, Das Theater in Ephesos. Wien.
• Hellmann M. C. 2007, L’Architecture Grecque, Le Livre de Poche. Paris.
• Knoblauch P. 1993, “Betrachtungen zu den Theatern von Limyra und Arykanda”. Eds. J. Borchhardt & G. Dobesch, Akten des II. Internationalen Lykien-Symposions, Wien 6-12 Mai 1990. Band 1. Wien, 137-148.
• Korkut T. & Grosche J. 2007, Das Bouleuterion von Patara. Versammlungsgebäude des lykischen Bundes, Patara II. 1. İstanbul.
• Korkut T. 2015, “Arkeolojik Kalıntılar”. Ed. T. Korkut, Arkeoloji, Epigrafi, Jeoloji, Doğal ve Kültürel Peyzaj Yapısıyla Tlos Antik Kenti ve Teritoryumu. Ankara, 12-64.
• Krauss F. 1973, Das Theater von Milet, I: Das Hellenistische Theater: Der römische Zuschauerbau. Berlin.
• Meijer F. 2008, Gladyatörler. Tarihin En Ölümcül Sporu. Çev. D. Günenç, İstanbul.
• Moretti J. C. 2001, Théatre et société dans la Grèce antique. Paris.
• Nutku Ö. 1971, Dünya Tiyatrosu Tarihi, Cilt I. Ankara.
• Özbek H. Y. 1991, “Likya’da Tiyatro Araştırmaları”. AST VIII, 283- 297.
• Özbek H. Y. 1992, “Olympos ve Rhodiapolis Tiyatroları Araştırması”. AST IX, 9-19.
• Özbek H. Y. 1993, “Die Bühnenhauser der Theater in Lykien”. Eds. J. Borchhardt & G. Dobesch, Akten des II. Internationalen Lykien-Symposions, Wien 6-12 Mai 1990. Band 1. Wien, 56-58.
• Özbek H. Y. 1994, “Myra, Tlos ve Phaselis Tiyatroları Araştırmaları”. AST XI, 397- 402.
• Özdilek B. 2011, Rhodiapolis Tiyatrosu ve Lykia Tiyatroları. Yayımlanmış Doktora Tezi, Akdeniz Üniversitesi. Antalya.
• Özdilek B. 2012a, Lykia’da Gün Yüzüne Yeni Çıkartılan Rhodiapolis Tiyatrosu. Fethiye.
• Özdilek B. 2012b, “Rhodiapolis Örneğinde: Tiyatro Sahne Binalarında Anlama-Tanımlama-Değerlendirme Sorunları ve Çözümleri ile Ulaşılan Sonuçlardaki, Doğruluk Riskleri Üzerine, Kuramsal Yöntemsel Bir Çalışma”. Eds. K. Dörtlük, T. Kahya, R. Boyraz Seyhan & T. Ertekin, Uluslararası Genç Bilimciler Buluşması I. Anadolu Akdeniz Sempozyumu 2009, Antalya. İstanbul, 301-312.
• Özdilek B. 2014, “Archaeometric Studies Conducted at the Rhodiapolis Theatre”. Cedrus II, 291-307.
• Özdilek B. 2016, “Lykia Tiyatrolarına Genel Bir Bakış”. Cedrus IV,139-185.
• Özdilek B. 2021, “Antik Dönem’de Kadın: Prehistorik Kadın’dan Havva’ya Kadar”. Eds. O. Özkaya & A. Eraslan, Kadın Dünyası Üzerine Araştırmalar. Ankara, 35-126
• Özdilek B. 2022, “Rhodiapolis Tiyatrosu’ndan Ele Geçen Sella Curilis Koltukları”. (baskıda).
• Öztürk A. 1999, Architektur der Scaenae Frons des Theaters von Perge. Yayımlanmış Doktora Tezi, Cottbus Üniversitesi. Cottbus.
• Özüdoğru Ş. 2018, Kibyra Kazı ve Araştırmaları Monografi Serisi I, Kibyra Maior. İstanbul.
• Petersen E. & von Luschan F. 1889, Reisen im südwestlichen Kleinasien, vol. II. Vienna.
• Piesker K. & Ganzert J. 2012, Das Theater von Patara Ergebnisse der Untersuchungen 2004 bis 2008. İstanbul.
• Pignarre R. 1991, Tiyatro Tarihi. Çev. P. Kür, İstanbul.
• Pinch G. 2020, Mısır Mitolojisi. Çev. E. Duru, İstanbul.
• Richter G. 1926, Ancient Furniture: A History of Greek, Etruscan, and Roman Furniture. Oxford.
• Rosetto C. P. & Sartorio G. 1994, Teatri greci et romani:alle origini del linguaggio rappresentato censimento analitico: Greek and Roman theatres: at the roots of acted language analytic census: Theatres grecs et romains:aux origines du langage represente: inventaire analytique,Troisieme Volume. Roma.
• Sales Meyer F. 2016, A Handbook of Ornament. İstanbul.
• Schröder S. F. 2014, “Dionysos, der fremde Gott. Feste und Riten in Delphi und Athen”. Ed. M. Philipp, Dionysos. Rausch und Ekstase, Staatliche Kunstsammlungen. Dresden, 24-30. Sear F. 2006, Roman Theatres an Architectural Study. Oxford.
• Smith T. G. 2003, Vitruvius on Architecture. London.
• Sturgeon M. C. 2004, “Dedications of Roman Theatres” Ed. A. P. Chapin, Essays in Honor of Sara A. Immerwahr (Hesperia Supplement 33). Athen, 411-429.
• Thiercy P. 2001, Les Tragédies Grecques. Paris.
• Tiryaki G. 2001-2002, “İvriz Kabartması Işığında Anadolu’da Şarap-Tanrı Anlayışı ve Bu Anlayışın Gelişimi Üzerine”. Adalya V, 42-52.
• Tiryaki G. 2013, “Yeni Hitit Sanatı Üzerine İkonografik Araştırmalar (1): Üzüm Salkımı ve/veya Başak Filizi Taşıyanlar”. Cedrus I, 33-53.
• Tuncel B. 1938, Tiyatro Tarihi. İstanbul.
• Viglietti C. 2021, “Cumhuriyet Döneminde Roma”. Ed. U. Eco, Antik Roma. Çev. L. Tonguç Basmaca, İstanbul, 42-54.
• von Gerkan A. 1921, Das Theater von Priene, als Einzelanlage und in seiner Bedetung für das hellenistische Bühnenwesen. München.
• Wetzig S. 2014, “Tanzende Mänaden und Musizierende Satyrn. Antike Bilder Dionysischer Ekstase”. Ed. M. Philipp, Dionysos. Rausch und Ekstase, Staatliche Kunstsammlungen. Dresden, 56-61.
• Winbladh M. L. 2015, Kıbrıs Aşk, Savaş, Kült. Çev. G. Ünüvar, İstanbul.
• Wurster W. W. 1996, “Dynastensitz und Römerstadt: eine Skizze über Prozesse der Romanisierung in Lykien”. Eds. F. Blakolmer, K. R. Krierer, F. Krinzinger, A. Landskron Dinstl, H. D. Szemethy & K. Z. Okrog, Fremde Zeiten Festschrift für Jürgen Borchhardt. Wien, 161-174.
• Yılmaz Y. 2009, Anadolu Antik Tiyatroları. İstanbul.