Preventative Conservation Methods and Conservation Recommendations Applied to the Church Floor Mosaic in Savatra

Yıl 2023, Cilt: 11, 387 - 400, 21.06.2023

Nesrin Kekeç , İlker Işık

Öz

The ancient city of Savatra is located in the Yaglibayat area of the Karatay District of Konya Province. During excavations in 2022, the mosaic area on the floor of a three-nave basilical plan church of the early Byzantine period was unearthed and, in the same year, the area with mosaics was turned into a protected area by the Konya Conservation Board. There are two separate mosaic areas side by side on the floor of the church. The mosaics are located in the left nave and middle nave according to the area classified. It has been determined that the area is exposed to intense deterioration caused by surface waters and the local lacunae spaces and elevations are formed on the surface when both surfaces of the mosaic area are examined. In addition, the eastern part of the entire surface area covered with limestone is damaged due to the tesserae scattering and from mortar deterioration. Therefore, mechanical and chemical cleaning operations for the conservation of the mosaic area were carried out and passive protection measures were explored in this study that was undertaken in accord with the data acquired. Different applications were developed in conservation studies on mosaics and new passive protection plans have been created.

Anahtar Kelimeler

Savatra Ancient Cit, Passive Protection, Protective Roof, Mosaic, Chemical Cleaning

Savatra Kilise Taban Mozaiğinde Uygulanan Önleyici Koruma Yöntemleri ve Koruma Önerileri

Öz

Savatra antik kenti, Konya ilinin Karatay ilçesine bağlı, Yağlıbayat Mahallesi içerisinde yer almaktadır. 2022 yılı kazı çalışmaları sırasında Erken Bizans Dönemi’ne ait üç nefli bazilikal planlı bir kilisenin tabanında yer alan mozaikli alan açığa çıkartılmış ve söz konusu mozaikli alan aynı yıl Konya Koruma Kurulu tarafından sit alanına çevrilmiştir. Kilisenin tabanında yan yana iki ayrı mozaikli alan mevcuttur. Mozaikler bulundukları alana göre sol nef ve orta nef olarak sınıflandırılmıştır. Mozaikli alanın her iki yüzeyi de incelendiğinde alanın yüzey sularından kaynaklı yoğun bir bozulmaya maruz kaldığı ve yüzeyde lokal hâlde lakuna boşluklarının ve yükseltilerin oluştuğu saptanmıştır. Ayrıca kalker kaplı tüm yüzey alanının doğu kısmında tessera dağılmaları ve harç bozulmalarından kaynaklı tahripler söz konusudur. Dolayısıyla elde edilen veriler doğrultusunda yapılan bu çalışmada, mozaikli alanın iyileştirilmesine yönelik mekanik ve kimyasal temizlik işlemleri yapılarak pasif koruma eylemleri ele alınmıştır. Mozaikler üzerinde yapılan koruma çalışmalarında farklı uygulamalar geliştirilmiş ve yeni pasif koruma planları oluşturulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Savatra Antik Kenti, Kilise, Pasif Koruma, Mozaik, Kimyasal Temizlik

Kaynakça

• Ahunbay Z. 1999, Tarihi Çevre Koruma ve Restorasyon. İstanbul.
• Aktüre Z. 2015, “Restorasyonda Geri Döndürülebilirlik Üzerine Sagunto Tiyatrosu Örneği”. 5. Tarihi Eserlerin Güçlendirilmesi ve Geleceğe Güvenle Devredilmesi Sempozyumu Bildiriler Kitabı Cilt-2. Erzurum, 549-563.
• Aslan Z. 1997, “Protective Structures For The Conservation and presentation of Archaeological Sites”. Journal of Conservation and Museum Studies 3, 16-20.
• Biçer Şimşir B., I. Giriffin, B. Palazzo Bertholon & L. Rainer 2009, “Lime-Based Injection Grouts for The Conservation of Architectural Surfaces”. Reviews in Conservation 10, 3-17.
• Büyüköztürk E. & Oral, M. 2020. “Arkeolojik Alanlarda Üst Örtü Tasarım Kriterleri”. Journal of Social and Humanities Sciences Research 7/51, 679-691.
• Costanzi Cobau A. & Nardi R. 2003, “Conservation and Protection of Archaeological Mosaics: The Case of The Building of the Nile in Zippori”. Ed. D. Michaelides, Mosaics Make A Site: ICCM Triennal International Meeting, Rome, 322-340.
• Çambel H. 1956, “Karatepe Restorasyon Çalışmaları (1952- 1953)”. Türk Arkeoloji Dergisi VI/2, 23-33.
• Demas M. 2013, “Protective Shelters for Archaeological Sites”. Eds. T. Roby & M. Demas, Mosaics In Situ: An Overview of Literature on Conservation of Mosaics In Situ. Los Angeles, 58-133.
• Eres Z. 2018, “Türkiye’nin Arkeolojik Alan Koruma Tarihinde Karatepe Aslantaş’ın Yeri”. Arkeoloji ve Sanat Dergisi 158, 283-298.
• Ersoy A. & Yolaçan D. 2012, “Smyrna Agorası Mozaikli Yapı Mozaik Döşemi Konservasyon Çalışmaları”. Journal of Mosaic Research 5, 71-80.
• Gabellone F., M. Chiffi, D. Tanasi & M. Decker 2020, “Integrated Technologies for Indirect Documentation, Conservation and Engagement of the Roman Mosaics of Piazza Armerina (Enna, Italy)”. Ed. E. Cicalò, Proceedings of the 2nd International and Interdisciplinary Conference on Image and Imagination. IMG 2019, Advances in Intelligent Systems and Computing 1140, Springer. Cham, 1016-1028.
• Hauselmayer O. 2000, “Mimarlık ve Proje Gelişimi”. Ed. F. Krinzinger, Efes için bir Çatı Yamaç Ev 2 Koruma Binası. Viyana, 101-114.
• Işık İ. 2018, “Lykaonia Bölgesi Kuzeydoğu Kesimi Tarihi ve Yerleşim Yerleri”. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi 40, 191-206.
• İrepoğlu Y. 2019, “Şanlıurfa Göbeklitepe Arkeolojik Alanı Koruma Çatıları”. Çelik Yapılar 59, 20-26.
• Kırlı Özer G. 2021, “Mozaiklerin Yerinde Sergilenmesi ve Korunmasına Yönelik Tasarımlarda İlişkisel Anlam Çözümlemesinin Katkıları”. Journal of Mosaic Reseach 14, 356- 362.
• Kırlı Özer G. Arın Ensarioğlu S., 2022, “Myrleia Antik Kenti Konut Yerleşimi ve Mozaikleri’nin Arkeolojik Kazı ve Sergilenme Aşamalarında Kullanılmak Üzere Bir Koruyucu Üst Örtü Önerisi”. Journal of Mosaic Reseach 15, 413-431.
• Küçük C. & Yar N. M. 2013, “Zeugma Mozaik Müzesi Projesi”. Restorasyon ve Konservasyon Çalışmaları Dergisi 10, 67-75.
• Polat Y. 2002, “Antik Mozaiklerin Restorasyonu-Konservasyonu ve Kaldırılması”. Anadolu Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi 3/1, 287-305.
• Rizzi G. 2008, “Sheltering The Mosaic of Piazza Armerina Issues of Conseration and Presentation”. Heritage Consevaion and Archaelogy, 1-3.
• Schmidt H. 1988, Schutzbauten. Stuttgart.
• Severson K. & Kökten Ersoy H. 2002, “Arkeolojik Kazılarda Mozaik Konservasyonu”. Japon Anadolu Arkeolojisi Enstitüsü, Kazı Notları Arkeolojik Konservasyon ve Antik Yerleşimlerin Korunması için Pratik Rehberler 18, 1-6.
• Soria F. J. & L. F. Guerrero & A. B. Garcia 2017, “Protective Roof Systems for Archeological Sites in Mexico”. Structual Studies, Repairs and Maintenance of Heritage Architecture XV, 225-236.
• Şener Y. S. 2012, “Arkeolojik Alanda In situ (Yerinde) Mozaik Koruma Yöntemleri”. JMR, 201-220.
• Tanaç Zeren M. & Uyar O. 2010, “Arkeolojik Alanlarda Koruma Çatıları ve Gezi Platformlarının Düzenlenmesi Kriterleri”. Mühendislik Bilimleri Dergisi 12/2, 56-64.
• Tarkan Ç. M. 2018, “Laodikeia Kilisesi’nde Uygulanan Restorasyon Yöntemleri: Temel Prensipler ve Uygulama Sınırları”. Eds. C. Şimşek & T. Kaçar, Geç Antik Çağ’da Lykos Vadisi ve Çevresi, Laodikeia Çalışmaları. İstanbul, 169-174.
• Vasic Petrovic E. & Momcilovic Petronijevic A. 2015, “Shelters for Archaeological Sites in Serbia: A Research Aiming To Develop Guidelines for Future Design and Construction”. Architecture and Civil Engineering 13/2, 113-121.
• Yaka Çetin F. & İpekoğlu B. 2013, “Impact of Transparency in The Design of Protective Structures For Conservation of Archaeological Remains”. Journal of Cultural Heritage 14, 21-24.
• Yalaz, E. T., G. Dişli & T. Şen (2021). “Tarihi Yapılara Yeni Ek: Gaziantep Tütün Han’a Çağdaş Bir Çatı Eki Önerisi”. International Social Sciences Studies Journal 7/81, 1635-1648.
• Yılmaz M. & Y. S. Şener & A. Bakıroğlu Yılmaz 2019, “Arkeolojik Alanlarda Uygulanan Koruma Örtülerinin Tasarım Kriterleri”. Sanat Tarihi Dergisi 23, 413-429.
• http 1: https://sanalmuze.gov.tr/muzeler/GAZIANTEP_ZEUGMA_MOZAIK_MUZESI/ Erişim Tarihi: 27. 01. 2023.
• http 2: https://www.reynaers.com.tr/ilham/aluminyum-proje-referanslari/facades-doors-antakya-muze-otel-hatay# Erişim Tarihi: 27. 01. 2023.