Tokens Used in the Letoon Sanctuary: Society, Religious Ceremonies and Governance in the Light of Tokens

Yıl 2024, Cilt: 12, 45 - 62, 11.06.2024

Banu Özdilek

Öz

Tokens are objects that provide a lot of information about the material structure of the society, the form of administration, rituals, festivals and beliefs that constitute social relations evidenced through tokens from prehistoric times to the present day. Tokens of different materials and designs are called tesserae, spintriae, symbola, voting tokens, countermarks under the "moneti form". The functions of these tokens, which have been found in different archaeological excavations, sometimes singularly and sometimes in large numbers, have not been subject to much focused research. In this study, 179 terracotta tokens recovered from the Lycian sanctuary of Letoon in the 1970s were analysed. The tokens were discovered during the excavation depot works carried out in 2016 and 2018 and studied by the author. There is no information about the detailed findspot, context, stratigraphy of the tokens and they are not mentioned in the excavation reports. The majority of the tickets were recovered from the terrace area in front of the theatre furnacatum vault. It is suggested that the tokens recovered from the Letoon may have served more than one function. Some of the tokens are marked, others have numbers or monograms on them. The fact that the tokens were recovered from an area close to the theatre, where Romania Letoia festivals and agonistic performances were held, and which was also used as a council building, suggests that these little-studied objects may have had a wide variety of uses for the sanctuary.

Anahtar Kelimeler

Token, Letoon Sacred Area, Theaters of Lycia, Festival-Agon, Cult

Letoon Kutsal Alanında Kullanılan Jetonlar: Jetonlar Işığında Toplum, Dinî Törenler ve Yönetim

Öz

Jetonlar, tarih öncesi çağlardan günümüze toplumsal ilişkileri oluşturan toplumun maddi yapısı, yönetim biçimi, ritüelleri, festivalleri, inançları hakkında pek çok bilgi veren materyallerdir. Farklı malzeme ve tasarımlara sahip jetonlar, “moneti form” altında tesserae, spintriae, symbola, oy jetonları, countermark olarak adlandırılmaktadır. Arkeolojik kazılarda bazen tekil bazen de çok sayıda ele geçen bu jetonların işlevleri üzerinde çok fazla durulmamıştır. Bu çalışmada, 1970 li yıllarda Lykia’nın kutsal alanı Letoon’dan ele geçen 179 adet pişmiş toprak jeton incelenmiştir. Jetonlar, 2016 ve 2018 yıllarında gerçekleştirilen kazı deposu çalışmaları sırasında keşfedilmiş ve yazar tarafından çalışılmıştır. Jetonların detaylı buluntu alanı, konteksti, stratigrafisi hakkında bilgi bulunmamaktadır ve kazı raporlarında jetonlardan bahsedilmemiştir. Jetonların büyük bir çoğunluğu tiyatro furnicatum tonozunun önündeki teras alanından ele geçmiştir. İncelenen jetonlardan bazıları işaretlidir. Letoon’dan ele geçen jetonların da birden fazla kullanım amacı olabileceği ileri sürülmektedir. Jetonların bazıları işaretlenmiştir bazılarının da üzerinde sayı ya da monogram bulunur. Jetonların, Romaia Letoia festivalleri ile agonistik gösterilerin yapıldığı, ayrıca meclis binası işlevi ile de kullanılan tiyatroya yakın bir bölgeden, topluca ele geçmesi, az çalışılmış bu objelerin kutsal alan için çok çeşitli kullanımları olabileceğini göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Jeton, Letoon Kutsal Alanı, Lykia Tiyatroları, Festival-Agon, Cult

Destekleyen Kurum

The literature research for this article was conducted with scholarships provided by the Koç University Research Center for Anatolian Civilizations ANAMED, Netherlands Institute in İstanbul NIT and IFEA Institut Français d’Etudes Anatoliennes.

Teşekkür

I would like to thanks to Prof. Dr. Sema Atik-Korkmaz who was the director of the Letoon excavations (2014-2018) due to permission to publish this group of material, which I worked on during the 2016 and 2018 excavation seasons.I would like to dedicate this work to my beloved father (Geodesy and Photogrammetry Engineer Colonel Dr. İlhan Özdilek) who passed away 1 year ago. I am grateful to him for guiding me to choose the profession of archaeology and for his endless support in my progress in my profession.

Kaynakça

• Akdoğdu Arca E. 2001, Likya ve Pamphilya Kentlerinde Euergesia. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Akdeniz Üniversitesi. Antalya.
• Arslan A. 2023, “Studying Fingerprints in Archaeology: Potentials and Limitations of Paleodermatoglyphics as an Archaeometric Method”. Arkeoloji Bilimleri Dergisi, 1-16.
• Atik Korkmaz S. 2016, “Ana Tanrıçanın Kutsal Alanı: Letoon”. Eds. H. İşkan & E. Dündar, Lukka’dan Likya’ya. Sarpedon ve Aziz Nikalaos’un Ülkesi. İstanbul, 186-205.
• Atik Korkmaz S., İ. Ergüder & E. Babayiğit 2015, “Letoon Tiyatrosunda 2011-2012 Yıllarında Gerçekleştirilen Jeofizik Destekli Arkeolojik Araştırmalar Ön Rapor”. Eds. H. İşkan & F. Işık, Patara VII-1: Kum’dan Kent’e Patara Kazılarının 25 Yılı Uluslararası Sempozyum Bildirileri, 11-13 Kasım 2013, Antalya. İstanbul, 417-424.
• Badie A., S. Lemaitre & J. C. Moretti 2004, “Le theatre du Letoon de Xanthos. Etat des recherches”. Anatolia Antiqua XII, 145-186.
• Balland A. 1981, Inscriptions d’époque impériale du Létôon. Inscriptions d’Epoque Imperiale du Letoon. Paris. Bener S. S. 2013, Antikçağda Oyun ve Oyuncaklar. İstanbul.
• Crisà A. 2020, “Ancient Tokens of Sicily. Small Communities on the Mediterranean Island Utilized These Pieces for Ceremonial Purposes”. The Numismatist 133/2, 47-51.
• Crisà A. 2018, “A New Terracotta Tessera from the Excavations of the University of Milan at Palmyra (Tadmor, Syrian Arab Republic) (2010)”. Archeologia Classica 69, 803-810.
• Crisà A., M. Gkikaki & C. Rowan 2019, “Introduction”. Eds. A. Crisà, M. Gkikaki & C. Rowan, Tokens. Culture, Connections, Communities. London, 1-16.
• Çevik N. & Öztürk H. S. 2011, “Sura Likya’da Bir Kehanet Merkezi”. Aktüel Arkeoloji 22, 90-97.
• des Courtils J. & Laroche D. 1999, “Xanthos-Le Letoon Rapport sur la Campagne de 1998”. Anatolia Antiqua VII, 367-399.
• des Courtils J. & Laroche D. 2002, “Xanthos et le Letoon: Rapport sur La Campagne de 2001”. Anatolia Antiqua X, 297-333.
• des Courtils J. 2003, Guide de Xanthos et du Letoon. İstanbul.
• des Courtils J., C. Le Roy, T. Marksteiner, A. M. Maniere Leveque & J. C. Moretti 1997, “Xanthos et Le Letoon Rapport sur les Campagnes de 1995 et 1996”. Anatolia Antiqua V, 317-335.
• Ferrero D. de B. 1970, Teatri Classici in Asia Minore 3, Citta dalla Troade alla Pamfilia. Roma.
• Fishburn G. 2007, “Is That a Spintria in Your Pocket or are You Just Pleased to See Me?”. Eds. P. E. Earl & B. Littleboy, 20th Conference of the History of Economic Thought Society of Austrialia. Brisbane, 225-236.
• Furtwangler A. 2011, “Didyma Brankhid Kahinleri”. Aktüel Arkeoloji 22, 64-79.
• Gkikaki M. 2021, “Tokens for Festivals in Hellenistic Athens”. Eds. A. Crisia, Tokens, Value and Identity Exploring Monetiform Objects in Antiquity and the Middle Ages. Travaux du cercle d’etudes numismatiques 22, Exploring Monetiform Objects in Antiquity and the Middle Ages. Cercle d’etudes numismatiques. Bruxelles, 57-75.
• Hansen E. & Le Roy C. 2012, Le Temple de Léto au Létôon de Xanthos. Aarhus.
• Iceland H. 2013, “Token Finds At Pre-Pottery Neolighic ‘Ain Ghazal, Jordan: A Formal and Technological Analysis”. Ed. D. Schmandt Bresserat, UT Faculty/Researcher Works Collection. Berlin. Url: https://repos itories.lib.utexas.edu/server/api/core/bitstreams/041a9a25-4e00-40ea-b358-e904b a4071be/content
• Korkut T. & Grosche G. 2007, Das Bouleuterion von Patara: Versammlungsgebaude des lykischen Bundes (Patara II. 1). İstanbul.
• Koyun E. G. 2019, “Small Finds at Komana (Tokat) Excavations”. Eds. B. Erciyas & M. A. Eser, Komana Small Finds, Settlement. Archaeology Series 7, Monography 2. İstanbul, 155-212.
• Laroche D. 2005, “Rapport sur les travaux de la mission archéologique du Letoon en 2004”. Anatolia Antiqua XIII, 467-471.
• Laroche D. 2006, “Rapport sur les travaux de la mission archéologique du Letoon en 2005”. Anatolia Antiqua XIV, 293-308.
• Laroche D. 2007, “Rapport sur les travaux de la mission archéologique du Letoon en 2006”. Anatolia Antiqua XV, 325-334.
• Makrypodi S. 2016. “The “Tokens” (Tesserae) of Palmyra: New Data from the Collections of the Numismatic Museum (Note 1)”. Retrieved from https://www.archaeology.wiki/blog/2016/06/13/ tokens-tesserae-palmyra/ on 01.02.2024.
• Metzger H. 1973, “Fouilles du Létôon de Xanthos”. Türk Arkeoloji Dergisi, 117-121.
• Metzger H. 1975, “Fouilles du Létôon de Xanthos en 1973”. Türk Arkeoloji Dergisi 22/1, 79-82.
• Metzger H. 1980, “Fouilles du Letoon et de Xanthos en 1976”. Türk Arkeoloji Dergisi XXV/1, 187-200.
• Önal M. 2007, Clay Seal Impressions of Zeugma Kil Mühür Baskıları. Ankara.
• Önder S. 2015, “Letoon Üç Dilli Yazıtı Üzerine Bir Değerlendirme”. Eds. H. İşkan & F. Işık, Patara VII-1: Kum’dan Kent’e Patara Kazılarının 25 Yılı Uluslararası Sempozyum Bildirileri, 11-13 Kasım 2013, Antalya. İstanbul, 221-223.
• Özdilek B. & Atik Korkmaz S. 2018, “Letoon Teras Duvarları ve Geç Antik Dönem Mekanları 2015-2017 Yılları Kazı Buluntuları”. Cedrus VI, 395-433.
• Özdilek B. 2012, Lykia’da Gün Yüzüne Yeni Çıkartılan Rhodiapolis Tiyatrosu. Fethiye.
• Özdilek B. 2016, “An Overview of Lycian Theaters”. Cedrus IV, 139-185.
• Özdilek B. 2019, “Letoon Taş Ocakları”. Eds. N. E. Akyürek Şahin, F. Onur & M. E. Yıldız, Eski Çağ Yazıları 13, Akron 17. Ankara, 230-280.
• Özdilek B. 2020, “Letoon Kutsal Kaya Basamaklı Sunu Alanı Işığında Letoon’daki Tanrılar ve Kültler”. Cedrus VIII, 451-488.
• Özdilek B. 2022, “Lykia Tiyatrolarında Rezerv Oturma Alanlarının Sosyal Statü ile İlişkisi: Prohedria, Bisellium, Pulvinar, Tribunalia, Locus, Sella Curilis”. Cedrus X, 229-258.
• Schmandt Besserat D. 1992, Before Writing Volume II: A Catalog of Near Eastern Tokens. Texas-Austin.
• Şahin N. 2011, “Klaros Kehanet Merkezi”. Aktüel Arkeoloji 22, 80-89.
• Şahin N. 2014, “Les campagnes de 2010 et 2011 a Claros: nouveaux apports”. Eds. J. C. Moretti & L. Rabatel, Le Sanctuaire de Claros et Son Oracle. Lyon, 13-32.
• Şeker F. & Şeker S. 2019, “The Counting and Recording Tools of Prehistoric Trade: Tokens”. Eds. O. Dumankaya, Çağlar Boyunca Üretim ve Ticaret Prehistorya’dan Bizans Dönemi’ne. Ankara, 1-16.
• Tatar E. 2018, “Çağlar Boyunca Yaşamımızın Vazgeçilmez Unsuru Oyun”. Aktüel Arkeoloji Eylül-Ekim, 28-35.
• Thompson H. A. & R. Wycherley 1972, The History, Shape and Uses of an Ancient City Center (The Athenian Agora Results of Excavations Conducted by the American School of Classical Studies at Athens, Volume XIV: The Agora of Athens). Princeton, New Jersey.
• Thompson H. A. 1954, “Excavations in the Athenian Agora: 1953”. Hesperia 23, 31-67.
• “Token Communities in the Ancient Mediterranean”. Retrieved from https://warwick.ac.uk/fac/ arts/classics/research/dept_projects/tcam/about/ on 01.02.2024.
• Ünal C., M. M. Toy & İ. Özcihan 2021, “Tralleis Antik Kenti Kazısı Kemik Buluntuları”. Ed. N. Öztürk, Tralleis I. Ankara, 1-205.
• Verlinde A. 2015, The Roman Sanctuary Site at Pessinus from Phrygian to Byzantine Times. Leuven.
• VRoma: A Virtual Community for Teaching and Learning Classics. Retrieved from http://vroma.org/ vromans/araia/theaterticket.html on 01.02.2024.
• Witte J. 2012, “Toys, Game Pieces, and Boards, 1988-2005”. Eds. C. S. Lightfoot & E. A. Ivison, Amorium Reports 3 The Lower City Enclosure Finds Reports and Technical Studies. İstanbul.
• Woods C. 2010, “The Earliest Mesopotamian Writing”. Eds. C. Woods, E. Teeter & G. Emberling, Visible Language Inventions of Writing in the Ancient Middle East And Beyond. Chicago.
• Wurster W. 1993, “Die Architektur des griechischen Theaters”. Antike Welt 24, 20-42.