VİDEO KLİPLERDE TOPLUMSAL CİNSİYET AÇISINDAN KADIN KİMLİĞİ: SEZEN AKSU ÖRNEĞİ

Yıl 2021, Cilt: 8 Sayı: 2, 188 - 216, 27.12.2021

İdil Ilıcak Özkan , Serenat İstanbullu

https://doi.org/10.30804/cesmicihan.1011618

Öz

Video klipler, müzik eserlerinin ve yorumlarının sadece görselleşip öyküleşmesinden ibaret olmayıp, içerisinde modadan tasarıma, danstan koreografiye, oyunculuktan anlatıcılığa kadar birçok unsuru barındırır. İlgi çekici görüntülerin yanında toplumsal yaşama dair birçok mesaj, kurgu, örnek yaşam gibi özendirici ya da düşündürücü öğeleri ardı ardına sıralayarak kısa bir süre içerisinde, belirli aralıklarla ve sık tekrarlı olarak izleyiciye sunar.
Video klipler, günümüzde teknolojinin ve internetin hızlı gelişimiyle, günden güne sayıları çoğalan müzik kanallarıyla, ulusal ve uluslararası alanda çok büyük kitlelere ulaşabilmektedir. Her yaş grubundan ve her kesimden izleyicinin kolayca ulaşıp seyredebildiği video kliplerin, içerdiği olumlu ve olumsuz ögeleri, anlam ve örtülü anlamları ile toplumu yönlendirme ve etkileme gücü bulunmaktadır. Söz konusu video kliplerde kadın kimliğinin işleniş şekli de hem günümüz hem de gelecek nesiller için örnek teşkil etmekte ve izleyicisini etkilemektedir.
Bu araştırmada, 1970’lerden itibaren çalışmalarıyla Türk pop müziğine yön vermiş ve toplumda saygın bir yer edinmiş olan sanatçı Sezen Aksu’nun video klipleri incelenmiş, bu kliplerde kadın kimliğinin toplumsal cinsiyet çerçevesinde nasıl temsil edildiği ele alınmıştır.
Betimsel tarama yönteminin kullanıldığı bu araştırmada, amaçlı örnekleme ile seçilmiş olan Sezen Aksu’ya ait video klipler içerik analizi yoluyla çözümlenmiştir. Ulaşılan veriler, kadına ait roller, fiziksel, duygusal ve konumsal durum alt başlıklarında değerlendirilmiş ve toplumsal cinsiyet/ kadın kimliği ekseninde yorumlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Müzikoloji, Kadın, Kimlik, Toplumsal Cinsiyet, Sezen Aksu, Video Klip

Kaynakça

• Açar, Sabiha. Toplumsal Cinsiyet Ekseninde Rock Müzikte Kadın: Şebnem Ferah Örnek Olayı. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü, ,Yüksek Lisans Tezi, 2015.
• Akyürek, Feridun. “Görsel/İşitsel Bir Dil: Video Klip”. Selçuk İletişim, 3(4), (2005), 98-113.
• Alço, Pınar. “Sinema ve Müzik: Kısa Bir Tarihsel Bakış”. İdil Dergisi, 2(7), (2013), 135-149.
• Alyakut, Ömür. “Postmodern Toplumda Kadın Kimliğinin Bedeni Üzerinden İnşası”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(47), (2016), 696-708.
• Aşkın, Muhittin. “Kimlik ve Giydirilmiş Kimlikler”. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(2), (2007), 213-220.
• Aydoğdu, Hüseyin. “Modern Kimlikte Öznenin Ölümü”. Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, (10), (2004), 115-147. Bektaş, Süleyman. Türkiye’de Müzik Videosu Açısından Müzik Yapım Şirketleri ve Müzik Televizyonu İlişkisi Bir Örnek: MMC TV. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, 2007.
• Berktay, Fatmagül. Tarihin Cinsiyeti. İstanbul: Metis Yayınları, 2010.
• Berktay, Fatmagül. “Feminist Teoride Açılımlar”. Y. Ecevit ve N. Karkıner (Editörler). Toplumsal Cinsiyet Çalışmaları. İkinci Baskı. Eskişehir Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayını, (2013), 2-23.
• Çelikcan, Peyami. Popüler Müzik Medya İlişkileri Açısından Müzik Videosu ve Televizyonu. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, 1995.
• Dalbay, Ramazan Saim. “Kimlik” ve “Toplumsal Kimlik” Kavramı. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 31-1, (2018), 161-176.
• Demirayak, Şennur. Görsel ve İçerik Olarak Video Klip. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 1996. Doğuş Varlı, Özlem. Kültürel Kimliğin Değişim-Oluşum Süreci- Sürecin Kadın Kimliği ve Müziğine Yansıması: Afyon, Trabzon, Kıbrıs, İstanbul Örneklemleri. İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, 2007.
• Dökmen Yaşın, Zehra. Toplumsal Cinsiyet. İstanbul: Remzi Kitabevi. 2015.
• Dündar, Can. Aynalar Belgeseli. Show TV. Yayın Tarihi: 25.03. & 08.04.1997. Erişim 15.12. 2020 https://www.youtube.com/watch?v=Bw3TEnEXmHA 1997.
• Erşanlı, Banu. “Soundies’den Trt’ye, Mtv’den Youtube’a: Video Müzik Kliplerinin Tarihsel Gelişimi”. Uluslararası Hakemli Müzik Araştırmaları Dergisi, 6, (2016), 21-34.
• Ertel, Rana. Sistemi Meşrulaştırma Aracı Olarak Müziğin Konumu. Kocaeli: Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2018.
• Genç, Buket. “Çok Boyutlu Bir Metin Olarak Müzik Videosu: Performans Videosu Örneği Olarak Judged to Execution”. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 18/71, (2019), 1066-1075.
• Günindi Ersöz, Aysel. “Popüler Kültür Ürünlerinden Müzik Videolarının Gençler Üzerindeki Olumsuz Etkileri”. Aile ve Toplum Dergisi, 2/5, (2002), 1-8.
• Günindi Ersöz, Aysel. Toplumsal Cinsiyet Sosyolojisi. Ankara: Anı Yayıncılık. 2016.
• Hürriyet. Vokalist Sektörü, Web: http://www.hurriyet.com.tr/kelebek/vokalist-sektoru-39145329, Erişim 27 Aralık 2020 Işıkdoğan, Oktay. Görsel Kültürde Bir Tüketim Nesnesi Olarak Beden: Video Klipler Örneği. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. 2007.
• Kaba, Fethi. Müzik Videolarda Anlatım Dili. Sanatta Yeterlik Tezi, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1996.
• Kalay, Ayşe. “Tüketim Kültürü İçinde Müziğin Görselleştirilmesi: Klipler”. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 30, (2007), 79-96.
• Koçak Usluel, Yasemin- Avcı, Ümmühan- Kurtoğlu, Meltem- Uslu, Nilüfer. “Yeniliklerin Benimsenmesi Sürecinde Rol Oynayan Değişkenlerin Betimsel Tarama Yöntemiyle İncelenmesi”. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 33, (2013), 53-71.
• Kolukısa, Emrah. Söz ve Müzik. NTV. Yayın Tarihi: 18.01.2014. Erişim 11.01.2021 https://www.youtube.com/watch?v=3LBQo2LoFFY.
• Küçük Durur, Elif - Bendaş, Kadir. Kültürel Tüketim Ürünü Olarak Kadın Bedeni:Video Klipler Örneği. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6/79, (2018), 188-207.
• Metin, Abdullah. “Kimliğin Toplumsal İnşâsı Ve Geleneksel Kadın Kimliğinin Aktarımı”. Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2/1, (2011), 74-92.
• Moya, Miguel. Expósito, Francisca ve Ruiz, Romero Josefa. Close relationships, gender and career salience. Sex Roles, 42, (2000), 825-846.
• Özdemir, Cevdet. “Kimlik ve Söylem”. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2(2), (2001), 107-122.
• Russel, Bertrand. Evlilik ve Ahlak, (Çev. Ender Gürol), İstanbul: Morpa Kültür Yayınları, 2003.
• Sakar, Mümtaz. Hakan. Özlem Tekin Örneğinde Rock Müzikte Kadın Toplumsal Cinsiyet Etnisite, Hegemonya. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, 2007.
• Sankır, Hasan. “Toplumsal Cinsiyet Rollerinin Anlamlandırılış Biçiminin ‘Kadın Sanatçı Kimliği’nin Oluşum Sürecine Etkileri.” Hacettepe Üniversitesi Sosyolojik Araştırmalar E-Dergisi, (9), (2010), 1-26.
• Sayın, Güneş. Bir Popüler Kültür Ürünü Olarak Türkçe Pop Müzik Videolarının Anlatı Yapısı ve Biçimsel Özellikleri. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. 2006.
• Seyhan, Levent. Müzik Video Kliplerinin Türkiye’deki Müzik Endüstrisi Gelişimine Katkısı. İstanbul: Maltepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2018.
• Sezen Aksu resmi web sitesi. Biyografi, Web: http://www.sezenaksu.com.tr/tr/all_works/biography, Erişim 27 Aralık 2020
• Sezen Aksu resmi web sitesi. Diskografi, Web: http://www.sezenaksu.com.tr/tr/all_works/discography, Erişim 23 Aralık 2020
• Sezen Aksu resmi web sitesi. Kalbim Ege’de Kaldı, Web: http://www.sezen-aksu.com, Erişim 23 Aralık 2020
• Tan, Mine. Kadın: Ekonomik Yaşama ve Eğitimi. Ankara: Tisa Matbaası, 1979.
• Tayanç Akıcı, Dilek. “Modernizm ve Postmodernizmin Kadın Kimliği Üzerindeki Etkisi”. Köprü Dergisi, (110). 2010
• Turhan, Sencer. “Müzik Endüstrisinin Yeni Medya Aracılığı ile Dönüşümü”. (Yüksek Lisans Tezi) Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli. 2019.
• Türkmen, Uğur. Müziğin Sosyal Psikolojisi. Ankara: İzge Yayıncılık, 2021.
• Yağcı, Sevgi. Can. “MTV’nin Küreselleşme Serüveninde Yeni Durak: MTV Türkiye”. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, 27, (2008), 203-220. Yıldırım, Ali- Şimşek, Hasan. Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık. 2016.
• *Video kliplere ait görüntüler: https://www.youtube.com