Çevre Sorunları Bağlamında Kur’an Temelli İsraf Anlayışı ve Vicdani Boşluğun Telâfisi Meselesi

Yıl 2021, Cilt: 1 Sayı: 1, 37 - 48, 19.06.2021

Süleyman Kaya

Öz

Bu makalede, çevre sorunları bağlamında Kur’an’da israf anlayışı ve insana tanıdığı vicdani boşluğun telafisi analiz edilmeye çalışılmıştır. İsrafın, çevre sorunlarını oluşturan en önemli etkenlerden biri olduğuna dikkat çekilmiştir. Bunun için yine çevre sorunları karşısında yapılması öncelikli işlerden birinin israfı önlemek olduğuna vurgu yapılmıştır. Çalışmada, din-çevre ilişkisinin iyi analiz edilebilmesi için çevre sorunlarının bugün yüz yüze kalınan şekliyle kavranması gerektiğine vurgu yapılmıştır. Ardından israf konusu Kur’an’ın ele aldığı anlam boyutlarıyla kısaca verilmiş, süreç içerisinde oluşan anlam değişimine dikkat çekilmiş, zamanla öne çıkan ekonomik anlamdaki israf anlayışının kapsam alanı çevre sorunlarıyla ilişkili olarak incelenmiştir. Kur’ân’ın israf tasavvurunda bireyin keyfiyetine bırakılan vicdani bir boşluk olduğu tespit edilmiştir. Çevre-israf ilişkisinde kontrol edilmesi gereken en önemli noktalardan birinin bu boşluk olduğuna vurgu yapılmıştır. Kur’an’ın ilgili boşluğu inanç temelli ahlak anlayışı ile doldurduğuna değinilmiştir. Ahlak kapsamına giren alt başlıklar ayrı ayrı ele alınmamış, Kur’ân’ın ahlaka verdiği önem genel çerçevesiyle vurgulanmıştır. Çünkü her bir başlık ayrı bir çalışma konusu olabilecek niteliktedir. Bu noktada özellikle ahlak anlayışının çevre sorunları bağlamında güncellenmesi gerektiğine işaret edilmiştir. Önemine binaen israf ve ahlak ilkelerini yalın haliyle dile getirmenin yeterli olmayacağı üzerinde durulmuştur. Çevre konusunun farkındalık/bilinç boyutlarıyla ele alınmaya başlandığı günümüzde ruhunu Kur’ân’dan alan ahlakın, çevre sorunlarıyla bağlantılı olarak profesyonel bir eğitim anlayışı ile içselleştirilmesinin sağlanması gerektiğine işaret edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Kur'ân, Çevre, İsraf, Ahlak, Bilinç

Teşekkür

Teşekkürler

Waste Approach in the Quran in the Context of Environmental Problems and Compensation for Conscientious Void

Öz

In this article, in the context of environmental problems, the understanding of waste in the Quran and the compensation of the conscientious emptiness it gives to human beings are tried to be analyzed. It has been pointed out that waste is one of the most important factors that create environmental problems. For this, it was emphasized that one of the priority works to be done in the face of environmental problems is to prevent waste. In the study, it is emphasized that in order to analyze the religion-environment relationship well, environmental problems should be understood as they are faced today. Then, the issue of waste was given briefly with the dimensions of meaning dealt with by the Quran, attention was drawn to the meaning change that occurred in the process, and the scope of the economic waste understanding that came to the fore over time was examined in relation to environmental problems. It has been determined that there is a conscientious void left to the individual’s arbitrariness in the Quran’s concept of waste. It was emphasized that this gap is one of the most important points to be controlled in the relationship between environment and waste. It was mentioned that the Qur’an fills the relevant gap with an understanding of morality based on belief. Sub-titles within the scope of morality were not discussed separately, the importance given by the Quran to morality was emphasized in its general framework. Because; Each topic can be a separate study subject. At this point, it was pointed out that especially the moral understanding should be updated in the context of environmental problems. It was emphasized that it would not be enough to simply express the principles of waste and morality due to their importance. It has been pointed out that today, when the environmental issue has begun to be addressed with awareness / consciousness dimensions, the morality that takes its soul from the Quran should be internalized with a professional education approach in connection with environmental problems.

Anahtar Kelimeler

Exegesis, Quran, environment, waste, morality, consciousness

Kaynakça

• Akın G., (2017). İnsan Çevre Etkileşimi, Bilgin Yayınları, Ankara.
• el-Âlûsî, ŞSM., (1997). Rûḥu’l-me‘ânî fî tefsîri’l-Ḳurʾâni’l-‘aẓîm ve’s-sebʿi’l-mes̱ânî, Dâru’l-Fikr, Beyrut.
• Altıntaş H., Şatır Aİ., (2013). Modern ve Postmodern Dünyada Çevre Bilincinin Dünü, Bugünü ve Yarını, Çevre ve Ahlak Sempozyumu, 4-5 Ekim, Gaziantep.
• Apaydın HY., (1996). “Hacir”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul, 14/513-517.
• Babaoğul M., Şener A., Buğday EB., (2016). Tüketici Profili Eğilim ve Davranışlarının Analizi, T.C. Gümrük ve Ticaret Bakanlığı yayınları, Ankara.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cu‘fî, el-Camiu’s-sahîh, thk. Muhammed Fuad Abdülbâkî vd. Matbaatu’s-Selefiyye, Kahire: 1400.
• Cengiz K., (2001) “İsraf”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, İstanbul, 23/178-180.
• Cürcânî SŞ, (2004). Mu’cemu’t-taʻrîfât, thk. Muhammed Sıddık Minşâvî, Dâru’l-Fadîle, Kahire.
• Çepel N., (1995). Çevre Koruma ve Ekoloji Terimleri Sözlüğü, Tema Yayınları, İstanbul.
• Gallacher S., (2020). Eğitim Belgelerindeki Değişim, YÖK Yüksek Öğretim Dergisi, Ankara, 15/78.
• Dâmeğânî HM., (1983). Kâmûsu’l-Kur’an, thk. Abdülaziz Seyyidü’l-Ehl, Dâru’l-İlm, Beyrut.
• Erdoğan M., (2015). Fıkıh ve Hukuk Terimleri, Ensar Yayınları, İstanbul.
• İbn Fâris, Ebu’l-Hasan Ahmed (1979). Mu’cemu Mekâyîsu’l-luğa, thk. Abdüsselâm Muhammed Hârûn, Dâru’l-Fikr.
• İbn Manzûr, Lisânü’l-Arab, Dâru’l-Meârif, Kahire: ts.
• İbn Âşûr, Muhammed Tahir, (2016). Makâsidu’ş-şerîati’l-islâmiyye, thk. Muhammed Zuhaylî, Dâru’l-Felah, Şam.
• Kandemir MY., (1982). Örneklerle İslâm Ahlâkı, Nesil Yayınları, İstanbul.
• Kayadibi F., (2008) Çevre Sorunları ve Dinlerin Çevreye Bakışı, İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Uluslararası Çevre ve Din Sempozyumu, İstanbul Büyük Şehir Belediyesi, İstanbul.
• Parlak B., (2004). Çevre-Ekoloji-Çevrebilim: Kavramsal Bir Tartışma, Çevre Sorunlarına Çağdaş Yaklaşımlar Kitabı içerisinde, ed: Mehmet C. Marın-Uğur Yıldırım, Beta Yayınları, İstanbul.
• Râğıb el-Isfahânî, (1997). Müfredâtü elfâzi’l-Kur’an, Safvan Adnan Dâvûdî, Dâru’l-Kalem, Beyrut.
• Râzî F., (1981). Tefsîru’l-fahri’r-Râzî, Dâru’l-Fikr, Beyrut.
• Reşid R., (1947). Tefsîru’l-Kur’âni’l-Hakîm, Dâru’l-Menâr, Kahire.
• Sâyıs MA., (2010). Tefsîru âyâti’l-ahkâm, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Lübnan.
• Singer P., (2011). Pratik Etik, çev. Nedim Çatlı, ithaki, İstanbul.
• eş-Şâtıbî, Ebû İshâk İbrâhîm b. Mûsâ b. Muhammed el-Lahmî el-Gırnâtî, (1997). el-Muvâfaḳāt, Dâru’bnu Affân, Arabistan.
• Şevkânî, Ali b. Muhammed, (1997). Fethu’l-kadîr, Dâru’l-Ma’rife, Beyrut.
• et-Taberî, Muhammed b. Cerîr, (2000). Câmi’u’l-beyân fî te’vîli âyi’l-Kur’ân, thk. Ahmed Muhammed Şâkir Müessesetü’r-Risâle.
• Tepe H., (2016). Pratik Etik, BigeSu, Ankara.
• Türer C., (2015). Ahlâk ve Eğitim: Şahsiyetin Oluşturulması, Eğitim ve Ahlâk Şurası Kitabı içerisinde, Ankara.
• Türkmen L., (2008). Ekolojik Konu ve Sorunlar, Çevre Eğitimi kitabı içerisinde, ed: Orçun Bozkurt, Pegem Akademi, Ankara.
• Ünal V., (2010). Çevre Sorunları ve Dindarlık İlişkisi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, Konya.
• Zemahşerî, Mahmûd b. Ömer, el-Keşşâf an hakâıkı’t-tenzîl ve uyûni’l-ʻekâvîl fî vücûhu’t-te’vîl, Dâru’l-Ma’rife, Beyrut: ts.
• T.C. Strateji ve Bütçe Başkanlığı, (2019). 2019 Yılı Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programı, http://www.sbb.gov.tr/2019-yili-cumhurbaskanligi-yillik-programi-resmi-gazetede-yayimlanmistir/ (Erişim tarihi: Eylül 2020).
• T.C. Ticaret Bakanlığı, (2018). Türkiye İsraf Raporu 2018, Ankara.
• T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı, (2020). Türkiye’nin Gıda Kayıpları ve İsrafının Önlenmesi, Azaltılması ve Yönetimine İlişkin Ulusal Strateji Belgesi ve Eylem Planı, Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü, Ankara.
• URL-1, https://www.ab.gov.tr/files/rehber/09_rehber.pdf
• YÖK, (2014). Yüksek Öğretimde Kalite, Ankara Üniversitesi Basımevi Müdürlüğü, Ankara.