Doğrudan Yabancı Yatırımlar, İhracat Ve İthalat İlişkisi: Türkiye İçin Nardl Yaklaşımı İle Örnek Bir Uygulama

Yıl 2022, Cilt: 12 Sayı: 3, 268 - 299, 26.12.2022

Kudbeddin Şeker , Ahmet Gökçe Akpolat

https://doi.org/10.18074/ckuiibfd.1097423

Öz

Doğrudan yabancı yatırımlar (DYY), yerli yatırım için fon arzını artırarak ev sahibi ülkede sermaye oluşumunu teşvik etmek için önemli bir araçtır. Teorik olarak, DYY ile ithalat arasında olumlu veya olumsuz bir ilişki mevcut olabilir. Dolayısıyla DYY’nin ihracat ve ithalat üzerindeki etkilerinin incelenmesi önem kazanmaktadır. Bu çalışmada, DYY ile ihracat ve ithalat arasındaki ilişki Türkiye için 1990-2020 dönemini kapsayan veriler kullanılarak Toda-Yamamoto (1995) Granger nedensellik testi ile tespit edilmiştir. Daha sonra doğrusal olmayan ARDL(NARDL) modeli çerçevesinde açıklayıcı değişkenlerin pozitif ve negatif şoklarının ayrıştırılması yoluyla bağımlı değişkene olan etkileri analiz edilmiştir. Toda-Yamamoto (1995) Granger nedensellik testi sonucunda ihracattan ve ithalattan DYY’e doğru tek yönlü Granger nedenselliğinin var olduğu tespit edilmiştir. NARDL modeli sonuçlarına göre ise ihracattaki azalışların doğrudan yabancı yatırımcıları azaltıcı etkisinin, ihracattaki artışların DYY’i artırıcı etkisinden daha yüksek olduğu görülmektedir. Benzer şekilde, ithalattaki azalışların DYY’i azaltıcı etkisinin, ithalattaki artışların DYY’i artırıcı etkisinden daha yüksek olduğu da tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Doğrudan Yabancı Yatırımlar, İhracat, İthalat, Doğrusal Olmayan ARDL Yaklaşımı

Kaynakça

• Acar, M. (2016). Doğrudan yabancı sermayenin ekonomik büyümeye etkisi: Türkiye örneği. Kastamonu Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13(3), 92-105.
• Acaravcı, A. ve Akyol, M. (2017). Türkiye’de doğrudan yabancı yatırımlar, dış ticaret ve ekonomik büyüme ilişkisi. Uluslararası Ekonomi Ve Yenilik Dergisi, 3(1), 17-33.
• Acaravcı, A. ve Bostan, F. (2011). Makroekonomik değişkenlerin doğrudan yabancı yatırımlar üzerine etkileri: Türkiye ekonomisi için ampirik bir çalışma. Çağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(2), 56-68.
• Ahmed, A.D., Cheng E. ve Messinis G. (2011). The role of exports, fdı and imports in development: Evidence from sub-saharan African countries. Applied Economics, 43(26), 3719-3731.
• Alguacil, M. T. ve Orts, V. (2003). Inward foreign direct investment and imports in Spain. International Economic Journal, 17(3), 19-38.
• Altıntaş, H. ve Öz B. (2010). Türkiye’de kur değişkenliği ve ihracat ilişkisinin ekonometrik analizi: 1989-2008. Turgut Özal Uluslararası Ekonomi Ve Siyaset Kongresi-I, Küresel Krizler Ve Ekonomik Yönetişim, 15-16 Nisan 2010, Malatya,1964-1984.
• Altıntaş, H. (2009). Türkiye’de doğrudan yabancı sermaye girişi ve dış ticaret arasındaki ilişkinin ekonometrik analizi: 1996-2007. Ankara Üniversitesi Sbf Dergisi, 64(02), 1-30.
• Anwar, S. ve Nguyen, L. P. (2011). Foreign direct investment and trade: the case of Vietnam. Research İn International Business And Finance, 25(1), 39-52.
• Awokuse, T. O. (2008). Trade openness and economic growth: İs growth export-led or import-led? Applied Economics, 40(2), 161-173.
• Aydemir, O. ve Genç E. (2015). Uluslararası sermaye hareketlerinin belirleyicileri, doğrudan yabancı yatırımlar kapsamında bir analiz, Türkiye örneği. Optimum Ekonomi Ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 2(2), 17-41.
• Belke, M. ve Özturgut, R. (2020). Doğrudan yabancı yatırımların ülkeye özgü belirleyicileri: Yükselen piyasa ekonomileri için panel veri analizi. Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi (AKAD), 12(22), 12-26.
• Bozdağlıoğlu, E. Y. ve Özpınar, Ö. (2011). Türkiye'ye gelen doğrudan yabancı yatırımların Türkiye'nin ihracat performansına etkilerinin var yöntemi ile tahmini. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13(3), 39-63.
• Constant, N. B. Z. S. ve Yaoxing, Y. (2010). The relationship between foreign directinvestment, trade openness and growth in Cote D’ıvoire. International Journal Of Business And Management, 5(7), 99-107.
• Çelik, H., Yılmaz, H. ve Erdemli, M. (2020). Doğrudan yabancı yatırımların dış ticaret üzerindeki etkisi: G8 ülkeleri için ampirik bir uygulama. Finans Ekonomi Ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(3), 369-376.
• Çeştepe, H., Yıldırım, E. ve Bayar, M. (2013). Doğrudan yabancı yatırım, ekonomik büyüme ve dış ticaret: Toda-Yamamoto yaklaşımıyla Türkiye’den nedensellik kanıtlar. Akdeniz İİBF Dergisi, 13(27), 1-37.
• Dasgupta, N. (2009). Examining the long run effects of export, ımport and fdı inflows on the fdi outflows from India: A causality analysis. Journal Of International Business And Economy, 10(1), 65-88.
• Delice, G. ve Birol, Y. E. (2011). Dolaysız yabancı sermaye yatırımları ve dış ticaret bilançosu: Türkiye üzerine bir uygulama. Uludağ Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2, 1-28.
• Dritsaki, M., Dritsaki C. ve Adamopoulos A. (2004). A causal relationship between trade, foreign direct ınvestment and economic growth for Greece, American Journal Of Applied Sciences, 1(3), 230-235.
• Ekinci, A. (2011). doğrudan yabancı yatırımların ekonomik büyüme ve istihdama etkisi: Türkiye uygulaması (1980-2010). Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 6(2), 71-96.
• Frimpong M. J. ve Oteng-Abayie, E. F. (2006). Bounds testing approach: an examination of foreign direct investment, trade, and growth relationships. American Journal Of Applied Sciences, Forthcoming, 1-19.
• Göçer, İ., Bulut, S. ve Dam, M. M. (2012). Doğrudan yabancı yatırımların Türkiye'nin ihracat performansına etkileri: Ekonometrik bir analiz. Business And Economics Research Journal, 3(2), 21-40.
• Granger, C. W. (1969). Investigating causal relations by econometric models and cross-spectral methods. Econometrica: journal of the Econometric Society, 424-438.
• Hailu, Z. A. (2010). Impact of foreign direct investment on trade of African countries. International Journal Of Economics And Finance, 2(3), 122-133.
• Harding, T. ve Javorcık, B. S. (2012). Foreign direct investment and export upgrading. Review Of Economics And Statistics, 94(4), 964-980.
• Hüseyni, İ. (2017). Doğrudan yabancı yatırımların ihracatın sofistike değeri üzerindeki etkisi: Brıcs ülkeleri ve Türkiye. Hacettepe Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 35(4), 79-95.
• Jayachandran, G. ve Seilan, A. (2010). A causal relationship between trade, foreign direct investment and economic growth for India. International Research Journal Of Finance And Economics, 42, 76-88.
• Kar, M. ve Tatlısöz, F. (2008). Türkiye'de doğrudan yabancı sermaye hareketlerini belirleyen faktörlerin ekonometrik analizi. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 2008(1), 436-458.
• Karagöz, K. ve Karagöz, M. (2006). Türk ekonomisinde ihracat ve doğrudan yabancı yatırım ilişkisi: Bir zaman serisi analizi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Ekonomik Ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3 (1), 117 – 126.
• Keho, Y. (2015). Foreign direct ınvestment, exports and economic growth: Some African evidence. Journal Of Applied Economics & Business Research, 5(4), 209-218.
• Kıran, B. (2011). Causal links between foreign direct investment and trade in Turkey. International Journal Of Economics And Finance, 3(2), 150-158.
• Kızılkaya, O. ve Ay, A.(2014). Reel Döviz kuru ve doğrudan yabancı yatırımların ekonomik büyüme üzerindeki etkisinin ARDL yöntemi ile analizi. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2(1), 290-304.
• Koç Aytekin, G. (2019). Doğrudan yabancı yatırımlar, belirleyicileri ve ekonomik etkileri. Ufuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(15), 255-278.
• Kotil, E. (2020). Türkiye’de doğrudan yabancı yatırımlar ve dış ticaret arasındaki ilişki. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 25(4), 417-426.
• Kurtaran, A. (2007). Doğrudan yabancı yatırım kararları ve belirleyicileri. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(2), 367-382.
• Kutan, A. M. ve Vukšıć, G. (2007). Foreign direct investment and export performance: Empirical evidence. Comparative Economic Studies, 49(3), 430-445.
• Leichenko, R. M. ve Erıckson, R. A. (1997). Foreign direct investment and state export performance. Journal Of Regional Science, 37(2), 307-329.
• Magalhaes, M.F. ve Africano, A.P. (2007). A panel analysis of the fdı ımpact on ınternational trade. Fep Working Papers, No.235.
• Mın, B. (2003). Fdı And Trade. Journal Of The Asia Pacific Economy, 8(2), 229-250.
• Öztürk, I. ve Acaravcı, I. (2010). Fdı, trade and growth ın Turkey: Evidence from ardl bounds testing approach. Argumenta Oeconomica, 25(2), 95-115.
• Pacheco‐López, P. (2005). Foreign direct investment, exports and imports in Mexico. World Economy, 28(8), 1157-1172.
• Pesaran, M. H., Shin, Y. ve Smith, R. J. (2001). Bounds testing approaches to the analysis of level relationships. Journal of applied econometrics, 16(3), 289-326.
• Pramadhanı, M., Bıssoondeeal, R. K., Drıffıeld ve Nigel L. (2007). Fdı, trade and growth, a causal link? Aston Business School, 1-27.
• Saray, M. O. (2011). Doğrudan yabancı yatırımlar-istihdam ilişkisi: Türkiye örneği. Maliye Dergisi, 161(2), 381-403.
• Sayar, R. (2005). Doğrudan yabancı yatırımlar, ekonomik büyüme ve dış ticaret arasındaki ilişki; Türkiye örneği. Gümrük Ve Ticaret Dergisi, 11, 72-80.
• Sezer, S. (2018). Dış ticaret ve doğrudan yabancı yatırımlar arası ilişki: Brıcs ülkeleri ve Türkiye üzerine bir analiz. Electronic Turkish Studies, 13(18), 1171-1189.
• Shin, Y., Yu, B. ve Greenwood-Nimmo, M. (2014). Modelling asymmetric cointegration and dynamic multipliers in a nonlinear ARDL framework. In Festschrift in honor of Peter Schmidt, Springer, New York, NY, 281-314.
• Sun, H. (2001). Foreign direct investment and regional export performance in China. Journal Of Regional Science, 41(2), 317-336.
• Syzdykova, A. (2019). Doğrudan yabancı yatırımların ekonomik büyüme üzerine etkisi: Orta Asya ülkeleri örneği. Uluslararası Kültürel Ve Sosyal Araştırmalar Dergisi (Uksad), 5(1), 291-307.
• Şen, A. ve Karagöz, M. (2005). Türkiye'deki dogrudan yabanci sermaye yatırımlarının büyüme ve ihracata etkisi. Sosyal Siyaset Konferansı Dergisi, 50, 1064-1076.
• Şentürk, M. ve Eralp, A. (2012). Türkiye’ye yönelik doğrudan yabancı yatırımların dış ticaret ile etkileşimi. İnönü Üniversitesi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 1(2), 20-33.
• Tarı R. ve Bıdırdı, H. (2009). Türkiye’de doğrudan yabancı sermaye yatırımlarının temel belirleyicileri: 1990-2006 dönemine ilişkin ekonometrik analiz. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 24, 253-268.
• Terzi, H. ve Pata, U. K. (2017). Doğrudan yabancı yatırımlar ve dış ticaret arasındaki ilişkinin analizi: Türkiye deneyimi. Uluslararası İktisadi Ve İdari İncelemeler Dergisi, 18, 167-184.
• Toda, H. Y. ve Yamamoto, T. (1995). Statistical inference in vector autoregressions with possibly integrated processes. Journal of Econometrics, 66(1-2), 225-250.
• Yılmazer, M. (2010). Doğrudan yabancı yatırımlar, dış ticaret ve ekonomik büyüme ilişkisi: Türkiye üzerine bir deneme. Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(1), 241-260.
• Zhang, K. H. (2005). How does fdı affect a host country’s export performance? The case of China. International Conference Of Wto, China And The Asian Economies, 25-26.
• Zhang, K. H. ve Song, S. (2001). Promoting exports: The role of inward Fdı ın China. China Economic Review, 11(4), 385-396.
• Zhang, Q. ve Felmingham, B. (2001). The relationship between inward direct foreign investment and China's provincial export trade. China Economic Review, 12(1), 82-99.