Örgütsel Toksisitenin İşe Angaje Olmayla İlişkisinde Psikolojik Dayanıklılığın Aracı Rolü

Yıl 2023, Cilt: 13 Sayı: 2, 695 - 717, 30.06.2023

Mehmet Ali Taş , Servet Alp

https://doi.org/10.18074/ckuiibfd.1208482

Cited By: 1

Öz

Öz
Bu araştırmanın amacı; örgütsel toksisite, işe angaje olma ve psikolojik dayanıklılık değişkenleri arasındaki ilişkiyi tespit etmektedir. Araştırmanın bir diğer amacı, olumsuz bir etkiye sahip olan toksisitenin işe angaje olma üzerindeki etkisinde psikolojik dayanıklılığının aracılık rolünü ortaya koymaktır. Bu amaçlar doğrultusunda, Burdur ilinde bulunan bir kamu kurumunun 206 çalışanından anket tekniği kullanılarak veri toplanmıştır. Yapılan analizler sonucunda örgütsel toksisitenin işe angaje olmayı ve psikolojik dayanıklılığı düşürdüğü tespit edilmiştir. Öte yandan psikolojik dayanıklılığın işe angaje olmayı pozitif şekilde etkilediği saptanmıştır. Bu araştırmanın en dikkat çekici bulgusu ise örgütsel toksisitenin işe angaje olmayla ilişkisinde psikolojik dayanıklılığının aracılık rolünün olduğu bulgusudur. Sonuç olarak, toksisiteye sahip bir çalışma ortamında çalışanların işe angaje olması zorlaşmaktadır. Ancak psikolojik dayanıklılığın, toksisitenin engellenmesinde önemli bir tampon işlevi gördüğü ortaya konulmuştur. Örgütlerdeki toksisitenin kaçınılmaz olduğu düşünüldüğünde psikolojik dayanıklılığın önemli bir unsur olduğunu söylemek mümkündür.

Anahtar Kelimeler

Örgütsel Toksisite, Psikolojik Dayanıklılık, İşe Angaje Olma

Kaynakça

• Ağirman, Ü. H. Ç., & Naktiyok, A. (2018). Psikolojik sermaye ve profesyonellik ilişkisinde işe angaje olmanın düzenleyici rolü. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 22(3), 2665-2683.
• Anasori, E., Bayighomog, S. W., & Tanova, C. (2020). Workplace bullying, psychological distress, resilience, mindfulness, and emotional exhaustion. The Service Industries Journal, 40(1-2), 65-89.
• Appelbaum, S. H., & Roy‐Girard, D. (2007). Toxins in the workplace: Affect on organizations and employees. Corporate Governance: The International Journal of Business in Society, 7(1), 17-28.
• Arar, T., Arar, E. S., & Öneren, M. (2020). Daha iyi bir iş yaşamı: Örgütsel toksisitenin oluşmasında etkili faktörlerin AHP ile hiyerarşik olarak sıralanması. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Yönetim Bilimleri Dergisi, 18(35), 59-218.
• Ardıç, K., & Polatçı, S. (2009). Tükenmişlik sendromu ve madalyonun öbür yüzü: İşle bütünleşme. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 32, 21-46.
• Arslan, E. T., & Demir, H. (2017). İşe angaje olma ve iş tatmini arasındaki ilişki: Hekim ve hemşireler üzerine nicel bir araştırma. Yönetim ve Ekonomi: Celal Bayar Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 24(2), 371-389.
• Avey, J. B., Luthans, F., & Jensen, S. M. (2009). Psychological capital: A positive resource for combating employee stress and turnover. Human Resource Management, 48(5), 677-693. Bakker, A. B., & Leiter, M. P. (2010). Work engagement: A handbook of essential theory and research. Psychology Press.
• Bakker, A. B., Schaufeli, W. B., Leiter, M. P., & Taris, T. W. (2008). Work engagement: An emerging concept in occupational health psychology. Work & Stress, 22(3), 187–200.
• Basım, H. N., & Çetin, F. (2011). Yetişkinler için psikolojik dayanıklılık ölçeği’nin güvenilirlik ve geçerlilik çalışması. Türk Psikiyatri Dergisi, 22(2), 104-114.
• Bektas, M., & Erkal, P. (2015). Toxicity behaviors in organizations: Study of reliability and validity of toxic emotional experiences scale. Research Journal of Business and Management, 2(4), 519-529.
• Carr, A., (2015), Pozitif Psikoloji. (Çev: Ümit Şendilek), İstanbul: Kaknüs Yayınlar.
• Cerin, E., & MacKinnon, D. P. (2009). A commentary on current practice in mediating variable analyses in behavioural nutrition and physical activity. Public Health Nutrition, 12(8), 1182-1188.
• Chan, X. W., Kalliath, T., & Cheng, D. (2020). When the boss is blue: examining the effects of supervisors' negative emotions on subordinates' cognitive work engagement and family undermining. Personnel Review, 50(2), 575-595.
• Chu, L. C. (2014). Mediating toxic emotions in the workplace‐the impact of abusive supervision. Journal of Nursing Management, 22(8), 953-963.
• Cohn, M. A., Fredrickson, B. L., Brown, S. L., Mikels, J. A., & Conway, A. M. (2009). Happiness unpacked: positive emotions increase life satisfaction by building resilience. Emotion, 9(3), 361.
• Cooke, F. L., Cooper, B., Bartram, T., Wang, J., & Mei, H. (2019). Mapping the relationships between high-performance work systems, employee resilience and engagement: A study of the banking industry in China. The International Journal of Human Resource Management, 30(8), 1239-1260.
• Coutu, D. (2002). How resilience works. Harvard Business Review, 80(5), 46-55.
• Çetin, F. (2017). Psikolojik sermaye, Akdemir, B. (Edt.), İnsan Kaynakları Yönetiminde Güncel Yaklaşımlar içinde. İstanbul: Beta Yayınları.
• Çınar, E. (2011). Pozitif psikolojik sermayenin örgütsel bağlılıkla ilişkisi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Doğan, T. (2015). Kısa psikolojik sağlamlık ölçeği’nin Türkçe uyarlaması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. The Journal of Happiness & Well-Being, 3(1), 93-102.
• Eryılmaz, A. (2013), Pozitif psikolojinin psikolojik danışmanlık ve rehberlik alanında gelişimsel ve önleyici hizmetler bağlamında kullanılması, The Journal of Happiness and Well-Being, 1(1),1-22.
• Fredrickson, B. L. (2001). The role of positive emotions in positive psychology: The broaden-and-build theory of positive emotions. American Psychologist, 56(3), 218–226.
• Frost, P. J. (2003). Toxic emotions at work: How compassionate managers handle pain and conflict. Boston: Harvard Business School Press.
• Giallonardo, L. M., Wong, C. A., & Iwasiw, C. L. (2010). Authentic leadership of preceptors: predictor of new graduate nurses' work engagement and job satisfaction. Journal of Nursing Management, 18(8), 993-1003.
• Gürbüz, S. (2019). Sosyal bilimlerde aracı, düzenleyici ve durumsal etki analizleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık. Hakanen, J. J., Peeters, M. C. W., & Schaufeli, W. B. (2017). Different types of employee well-being across time and their relationships with job crafting. Journal of Occupational Health Psychology, 23, 289–301.
• Hayes, A. (2013). Introduction to Mediation, Moderation, and Conditional Process Analysis: A regression-based Approach. New York: Guilford Press.
• Hefferon, K., & Boniwell, I., (2011), Pozitif psikoloji: Kuram, araştırma ve uygulamalar. (Çev. Tayfun Doğan). Ankara: Nobel Yayınevi.
• Hobfoll, S. E. (2001). The influence of culture, community, and the nested‐self in the stress process: Advancing conservation of resources theory. Applied Psychology, 50(3), 337-421.
• Holloway, E. L. & Kusy, M. E. (2010). Disruptive and toxic behaviors in healthcare: Zero tolerance, the bottom line, and what to do about it. The Journal of Medical Practice Management: MPM, 25(6), 335-340.
• Jiang, H., Jiang, X., Sun, P., & Li, X. (2020). Coping with workplace ostracism: The roles of emotional exhaustion and resilience in deviant behavior. Management Decision, 59(2), 358-371.
• Kahn, W. A. (1990). Psychological conditions of personal engagement and disengagement at work. Academy of Management Journal, 33, 692–724
• Kasalak, G. (2015). Yükseköğretimde örgütsel toksisite: Kaynakları, etkileri ve başa çıkma stratejileri. (Yayımlanmamış doktora tezi). Akdeniz Üniversitesi, Antalya.
• Kasalak, G. (2019). Algılanan örgütsel toksisitenin iş doyumu üzerine etkisi: Duygusal bağlılığın aracılık rolü. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 13(19), 1283-1309.
• Kasalak, G., & Aksu, M. B. (2016). Örgütler nasıl zehirlenir? Öğretim elemanlarının örgütsel toksisite algıları. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 31(4), 676-694.
• Kašpárková, L., Vaculík, M., Procházka, J., & Schaufeli, W. B. (2018). Why resilient workers perform better: The roles of job satisfaction and work engagement. Journal of Workplace Behavioral Health, 33(1), 43-62.
• Kavlak, H., T. & Bayram, A. T. (2020). Algılanan örgütsel toksisite ile turizm gelişimiyle ilgili algı ve tutum arasındaki ilişki: Sinop örneği. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, (4), 708-716.
• Kaya, A., Balay, R., & Demirci, Z. (2014), Ortaöğretimde görev yapan öğretmenlerin psikolojik sermaye düzeyi (Şanlıurfa ili örneği). Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 13(48), 47-68.
• Kiefer, T., & Barclay, L. J. (2012). Understanding the mediating role of toxic emotional experiences in the relationship between negative emotions and adverse outcomes. Journal of Occupational and Organizational Psychology, 85(4), 600-625.
• Kodaş, B. (2018). Yiyecek içecek çalışanlarının pozitif psikolojik sermayeleri ile işe angaje olma davranışları arasındaki ilişki. Kırklareli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2(1), 1-14.
• Luthans, F., & Youssef, C. M., (2004), Human, social and now positive psychological capital management: Investing people for competitive advantage, Organizational Dynamics, 33(2), 143-160.
• Luthans, F., Avey, J. B., Avolio, B. J., Norman, S. M., & Combs, G. M. (2006). Psychological capital development: Toward a micro‐intervention. Journal of Organizational Behavior: The International Journal of Industrial, Occupational and Organizational Psychology and Behavior, 27(3), 387-393.
• Maitlis, S. (2008). Organizational toxicity. In S. R. Clegg and J. R. Bailey (eds) International Encyclopedia of Organization Studies. London: SAGE.
• Malik, P., & Garg, P. (2020). Learning organization and work engagement: The mediating role of employee resilience. The International Journal of Human Resource Management, 31(8), 1071-1094.
• Mathieu, C., Neumann, C. S., Hare, R. D., & Babiak, P. (2014). A dark side of leadership: Corporate psychopathy and its influence on employee well-being and job satisfaction. Personality and Individual Differences, 59, 83-88.
• Mines, R. A., Meyer, R. A., & Mines, M. R. (2004). Emotional ıntelligence and emotional toxicity: Implications for attorneys and law firms. The Colorado Lawyer, 33(4), 91-96.
• Norman, S. M., Avey, J., Nimnicht, J. L., & Pigeon, N. (2010). The interactive effects of psychological capital and organizational ıdentity on employee organizational citizenship and deviance behaviors. Journal of Leadership and Organizational Studies, 17(4), 380-391.
• Ojo, A. O., Fawehinmi, O., & Yusliza, M. Y. (2021). Examining the predictors of resilience and work engagement during the COVID-19 pandemic. Sustainability, 13(5), 2-18.
• Özkalp, E., & Meydan, B. (2015). Schaufeli ve Bakker tarafindan geliştirilmiş olan İşe Angaje Olma ölçeğinin Türkçe’de güvenilirlik ve geçerliliğinin analizi. ISGUC The Journal of Industrial Relations and Human Resources, 17(3), 1-19.
• Rasool, S. F., Wang, M., Tang, M., Saeed, A., & Iqbal, J. (2021). How toxic workplace environment effects the employee engagement: The mediating role of organizational support and employee wellbeing. International journal of environmental research and public health, 18(5), 1-17.
• Sarıçalı, M. (2018), Üniversite öğrencilerinde olumlu mizah kullanımı ve özgünlük ilişkisinde bilişsel esnekliğin ve psikolojik kırılganlığın aracılığı: Karma desen araştırma. (Yayınlanmamış doktora tezi). Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.
• Schaufeli, W. B., & Bakker, A. B. (2003). Utrecht work engagement scale: Preliminary manual. department of psychology, Utrecht University, The Netherlands.
• Schaufeli, W. B., & Bakker, A. B. (2004). Job demands, job resources and their relationship with burnout and engagement: A multi-sample study. Journal of Organizational Behavior, 25(3), 293–315.
• Shuck, B., & Reio Jr, T. G. (2014). Employee engagement and well-being: A moderation model and implications for practice. Journal of Leadership & Organizational Studies, 21(1), 43-58.
• Smith, B. W., Dalen, J., Wiggins, K., Tooley, E., Christopher, P., & Jennifer Bernard, J. (2008). The brief resilience scale: Assessing the ability to bounce back. International Journal of Behavioral Medicine, 15(3), 194–200.
• Stewart, M., Reid, G. & Mangham, C. (1997). Fostering children’s resilience. Journal of Pediatric Nursing, 12(1), 21-31.
• Taş, M. A., & Bektaş, M. (2020). Örgütlerde algılanan sosyal destek ve toksik duygular ilişkisi: İyimserlik ve kötümserliğin aracılık etkisi. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20(4), 83-106.
• Taş, M. A., Akdemir, H., & Çiçek, H. (2019). Toksik duygu deneyimleri ve işten ayrılma niyeti ilişkisinde psikolojik kırılganlık düzenleyici etkisi. Kocatepe İİBF Dergisi, 21(2), 98-113.
• Terzi, Ş. (2016). Üniversite öğrencilerinin psikolojik dayanıklılıkları ve algıladıkları sosyal destek arasındaki ilişki. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 3(29), 1-11.
• Tugade, M. M., & Fredrickson, B. L., (2004), Resilient individuals use positive emotions to bounce back from negative emotional experiences. Journal of Personality and Social Psychology, 86(2), 320-330.
• Tugade, M. M., Fredrickson, B. L., & Feldman Barrett, L. (2004). Psychological resilience and positive emotional granularity: Examining the benefits of positive emotions on coping and health. Journal of personality, 72(6), 1161-1190.
• Ural, A., & Kılıç, İ. (2011). Bilimsel araştırma süreci ve SPSS ile veri analizi. Ankara: Detay Yayıncılık.
• Walton, M. (2007). Leadership toxicity-An inevitable affliction of organisations? Organisatıons & People, 14(1), 19-27.
• Wang, Z., Zaman, S., Rasool, S. F., Uz Zaman, Q., & Amin, A. (2020). Exploring the relationships between a toxic workplace environment, workplace stress, and project success with the moderating effect of organizational support: empirical evidence from Pakistan. Risk Management and Healthcare Policy, 13, 1055.
• Wei F., & Si S. (2013), Tit For Tat? Abusive supervision and counterproductive work behaviors: The moderating effects oflocus of control and perceived mobility. Asia Pacific Journal of Management, 30(1), 281–296.
• Windle, G., Markland, D. A., & Woods, R. T. (2008). Examination of a theoretical model of psychological resilience in older age. Aging and Mental Health, 12(3), 285-292.
• Winn, G. L., & Dykes, A. C. (2019). Identifying toxic leadership and building worker resilience. Professional Safety, 64(03), 38-45.