Tunceli Müzesi'nde Bulunan Bir Grup Mühür

Yıl 2022, Sayı: 21, 1 - 13, 29.12.2022

Harun Danışmaz , Özgür Şahin

https://doi.org/10.58488/collan.1099273

Öz

Bu çalışmada Tunceli Arkeoloji Müzesi depolarında yer alan beş mühür değerlendirilecektir. Mühürlerin üçü silindir diğer ikisi ise damga biçimindedir. Keban Barajı Havzası’ndan toplandığı anlaşılan bu mühürlerin kesin tarihlemesini yapmak oldukça zordur. Fakat mühürlerin tipolojisi ve motifler üzerinden yapılan karşılaştırmalarda birinin Cemdet Nasr dönemine tarihlendiği anlaşılmaktadır. Bu durumu Keban Havzası’nda yapılan kazılardan elde edilen veriler de desteklemektedir. En yakın benzerlerinin yine Keban Barajı alanında yer alan Norşuntepe’de bulunması dikkat çekicidir. Kalan iki silindir mühürden biri MÖ. II bin yıla tarihlendiği ve en yakın benzerlerinin Suriye bölgesinde olduğu anlaşılmaktadır. Diğer silindir mühür ise MÖ. I. binyıla tarihlenmektedir. Mühür bezemeleri üzerinde yapılan karşılaştırmalarda bunların Anadolu, Suriye ve Mezopotamya etkileri olduğu görülmektedir. Bu çalışmada değerlendirilen damga mühürler ise Demir Çağı’na tarihlenmektedir. Özellikle damga mühürlerin birinin üzerinde bulunan kartal figürü Urartu Krallığı’nda MÖ. 7. yüzyılda yaygın olarak kullanılmaktadır. Formundan hareketle konik biçimli damga mührün de Urartu Dönemine tarihlenebileceği söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

Tunceli Müzesi, silindir mühür, damga mühür, Demir Çağı, Urartu Krallığı

Kaynakça

• Amiet, P., 1992 Corpus des cylindres de Ras Shamra-Ougarit II, Sceaux-cylindres en hematite et pierres diverse, Paris.
• Buchanan, B., 1966 Catalogue of Ancient Near Eastern Seals in the Ashmolean Museum (Vol. I), Oxford.
• Collon, D., 2001 Catalogue of the Western Asiatic Seals in the British Museum, Cylinder Seals V, Neo-Assyrian and Neo-Babylion Periods, London.
• Danışmaz, H., 2020 Urartu Krallığı:Yönetim ve Organizasyon. Ankara
• Dornemann, R. H., 1986 A Neolithic Village At Tell El Kown in the Syrian Desert, Chicago.
• Frankfort, H., 1955 Stratified Cylinder Seals from the Diyala Region, Chicago.
• Girginer, K. S. - Collon, D., 2014 “Cylinder and stamp seals from Tatarli Höyük”, Anatolian Studies 64, 59-72.
• Herbordt, S. – Bawanypeck, D. – Hawkins, D., 2011 Die Siegel der Grosskönige und Grossköniginnen auf Tonbullen aus dem Nisantepe-Archiv in Hattusa, Mainz.
• Hooke, S. H., 1953 Babylonian and Assyrian Religions. London.
• Kubala, A., 2015 Iconography of Neo-Hittite Seals, Varşova.
• Levent, E. K., 2006 Diyarbakır Arkeoloji Müzesindeki Urartu Damga Mühürleri, Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Arkeoloji Anabilim Dalı, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Van.
• Piotrovsky, B., 1950 Karmir Blur I, Yerevan.
• Pittman, H. – Aruz, J., 1987 Ancient Art in Miniature: Near Eastern Seals from the Collection of Martin and Sarah Cherkasky, New York.
• Sagona, A., 1994 The Aşvan Sites 3 Keban Rescue Excavations, Eastern Anatolia The Early Bronze Age, Ankara.
• Salvini, M., 2012 Corpus dei Testi Urartei. Vol. IV, Iscrizioni su bronzi, argilla e altri supporti nuove iscrizioni su pietra paleografia generale, Roma.
• Schmidt, K., 2002 Norşuntepe Kleinfunde II, Mainz.
• Seeher, J., 2007 “Eine Kultvase mit der Darstellung des Wettergottes von Halab aus Hattuša”, M. Alparslan, H. Peker, M. D. Alparslan (Eds.), Belkis Dinçol ve Ali Dinçol'a Armağan, İstanbul: 707–720.
• Sertok, K. - Ergeç, R., 1999 “A New Early Bronze Age Cemetery: Excavation Near Birecik Dam, Southeastern Turkey: Preliminary Report (1997-98)”, Anatolica 25, 87-107.
• Türkcan, A. U., 2006 “Çatalhöyük Damga Mühürleri”, M. Haydaroğlu (Ed.), “Topraktan Sonsuzluğu Çatalhöyük”, İstanbul: 45-69.
• Wickede, A., 1990 Prähistorische Stempelglyptik in Vorderasien. München.
• Zengin, O., 2000, “Van Müzesine Satın Alma Yoluyla Gelen Urartu Mühürleri”, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskiçağ Tarihi Anabilim Dalı, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul.